ءتورت جاق ۇشتاسقان جۇيەمەن چينليڭدى قورعادى (وسىزامانداندىرۋدى كوزدەپ، رەفورمانى ونان ارى تەرەڭدەتۋ)

”شىجيڭ ءمالى باسقارماسى لييۋانپو قىستاعىنىڭ شىعىسىندا جاراقسىز زاتتار ءۇيىلىپ قالعان سياقتى“. شانشي ولكەسى شي - ان قالاسى حۋچىڭ رايونى سيفرلى چينليڭ جالپىلىق باقىلاۋ - باسقارۋ تۇعىرىنىڭ ەكراننان ”ساقتىق دابىلى“ قاعىلدى.

قىزمەتكەر جاۋ نا دەرەۋ وسى وڭىردەگى بولەك قىزمەتكەرى ماۋ جۋانمەن حابارلاسىپ: ”ۇشقىشسىز ۇشاقپەن شارلاعانداعى كورىنىستى جاساندى زەردە ارقىلى پارىقتاپ كورگەنىمىزدە بەتالدى ىعىستىرۋ ماسەلەسى بايقالدى“ دەدى.

ءبىر ساعاتقا جەتپەيتىن ۋاقىتتا ماۋ جۋان لييۋانپو قىستاعىنا باردى. ۇعىسىپ كورسە، قىستاق تۇرعىندارى ءۇي اشەكەيلەپ، جاراقسىز زاتتاردى جول شەتىنە ءۇيىپ قويىپتى. ول دەرەۋ سۋرەتكە تارتىپ، قول تەلەفونمەن جوعارىعا جەتكىزدى ءارى قاراستى ءمالى باسقارماسىنا ۇقتىردى. كەلەسى كۇنى تۇستەن بۇرىن تازالاپ بولعاننان كەيىن، ماۋ جۋان تاعى دا ناق مايدانعا كەلىپ، تەكسەرۋدەن كەيىن تۇعىرعا جولداپ، ماسەلەنى ءبىر جاقتى ەتۋدىڭ جالپى بارىسىن ورىندادى.

شي-ان قالاسى چينليڭ ەكولوگيالىق قورىق رايونى 6 رايون، اۋدانعا سايادى، بۇكىل قالا كولەمىنىڭ %55 ىن ۇستايدى. ماسەلەنىڭ جەدەل ءبىر جاقتى ەتىلۋى جاساندى سەرىكپەن الىستان بايقاۋ، درونمەن تەكسەرۋ، جەر بەتىنەن باقىلاۋ، ادام كۇشىمەن شارلاۋ سىندى ”ءتورت جاق ۇشتاسقان جۇيەمەن“ چينليڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن باقىلاۋ - ولشەۋ، قورعاۋ جۇيەسىنىڭ ارقاسى ەدى.

جاساندى سەرىك مەرزىم بويىنشا الىستان اڭعارىلعان كورىنىستەردى جولداپ تۇرادى، درون كۇندەلىكتى شارلاپ ۇشادى، كەسكىنگە الۋ اپپاراتى دەر كەزىندە باقىلاپ - ولشەپ تۇرادى، 1240 ارناۋلى (قوسىمشا) بولەك قىزمەتكەرى كەزەكشىلىك ىستەپ شارلاۋ – تەكسەرۋ جۇرگىزەدى... ” ءتورت جاق ۇشتاسقان جۇيە جۇمىس ىستەيدى، سانسىز ’كوز‘ ءبىز ءۇشىن چينليڭدى قورعاۋ مىندەتىن ارقالايدى“ دەدى چينليڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى باسقارۋ مەكەمەسى عىلىم - تەحنيكا ينفورماتسياسى جانە توراپتاندىرۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى لەي بو.

بيىل الدىڭعى 8 ايدا بەتالدى قۇرىلىس سالۋ، بەتالدى ىعىستىرۋ، بەتالدى قويا بەرۋ سياقتى ماسەلەلەردىڭ دەرەكتەرىنە قاراتا، تۇعىر 2480 رەت ماسەلەنى بايقاپ، قاتىستى تاراۋلاردىڭ ءبىر جاقتى ەتۋىنە جەتكىزدى، بۇلار ادەتتە ءبىر دە ءۇش كۇن ىشىندە ءبىر جاقتى ەتىلىپ تۇردى.

پارتيا 20 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ «قاۋلىسىندا»: ”ەكولوگيالىق ورتانى باسقارۋدىڭ وڭىرگە بولىنگەن، پارىقتى، دالمە - ءدال باسقارۋ ءتۇزىمىن اتقارىپ، ەكولوگيالىق ورتانى باقىلاۋ - تەكسەرۋ جانە باعالاۋ ءتۇزىمىن اقاۋسىزداندىرۋ كەرەك“ دەپ اتاپ كورسەتىلدى. شي - ان چينليڭنىڭ ۇدايىلانعان، ۇزاق ءونىمدى قورعاۋ ءتۇزىلىس - مەحانيزمىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، ادام كۇشى قورعانىسىن، تەحنيكالىق قورعانىستى سايكەستىرىپ، چينليڭدى قورعاۋ قىزمەتىن بولەككە ءبولىپ، توراپتاندىرىپ، اناعۇرلىم ءدال، اناعۇرلىم زەردەلى جۇرگىزۋدە.

”ءبىر سۋرەتتەن“ تاۋ، ورمان، وزەن، ءۇي قۇرىلىسى، كەن ونىمدەرىنىڭ تارالۋى سياقتىلاردى اڭعارۋعا بولادى... كوپ ءتۇرلى ساندى مالىمەت ءبىر كارتادا ءبىر تۇتاس مەڭگەرىلىپ، چينليڭ تاۋىنىڭ ”سيفرلى قۇم تاعانى“ قالىپتاستى.

”ءبىر تور“ تاۋدى قورعادى − ءبىر قىستاقتا ءبىر بولەك قۇرىلىپ، كەمىندە ءبىر بولەك قىزمەتكەرى سەپتەلىپ، قالا، رايون، اۋدان، قالاشىق، قىستاق 4 دارەجەلى بولەككە ءبولىپ باسقارۋ جۇيەسى قالىپتاستى.

”ءبىر تۇعىر“ تاۋدى باسقاردى − قالا دارەجەلى جالپىلىق تۇعىردى، 6 رايون، اۋدان تۇعىرىن، ءبىرقانشا كاسىپ سالاسى تۇعىرىن بىرىكتىرىپ، ينفورماتسيادان بىرگە يگىلىكتەنىپ، ساندى مالىمەتتەردى ءوزارا ۇلاستىرىپ، سيفرلى چينليڭ جالپىلىق باقىلاۋ - باسقارۋ ”ۇلكەن تۇعىرىن“ قالىپتاستىردى.

”ىستىقتى، ءتۇتىندى، جارىقتى اڭعارۋ سايكەستىرىلدى، شاقپاق شاعىلسا دا، سەزە الادى“. حۋ - ي رايونى چينليڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ جانە جالپىلىق زاڭ اتقارۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى حۋا ي - پيڭ بىلاي دەدى: سيفرلى چينليڭ جالپىلىق باقىلاۋ - باسقارۋ تۇعىرىنىڭ قولدانىسى بىرتىندەپ ورماندى ورتتەن ساقتاۋ، تاسقىننان ساقتانىپ، اپاتتى ازايتۋ، سۋ ساپاسىن باقىلاۋ - تەكسەرۋ، جەر اپاتىن باقىلاۋ - تەكسەرۋ سياقتى كوپ ءتۇرلى جاعدايعا كەڭەيدى.

قازىر چينليڭ جابايى حايۋاناتتار مەن وسىمدىكتەر شوعىرىنىڭ سانى ۇزدىكسىز ارتىپ، چينليڭنىڭ شانشي بولەگىندەگى ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ جاقسى بولۋ دارەجەسى %99.3 كە جەتتى.

”بولاشاقتا ءبىز چينليڭدى قورعاۋدىڭ اۆتوماتتانۋ، زەردەلىلەنۋ، دالمە - ءدال بولۋ دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، باقىلاۋ - باسقارۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، يكەمدى اداقتاپ تەكسەرۋدى، رەتتەۋ - جونگە سالۋدى ويداعىداي ىستەيمىز“ دەدى شي - ان قالاسى چينليڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى باسقارۋ مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، مەكەمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى لي بو.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى