”الدا ءجۇرۋدى ويلاۋ، الدا جۇرۋگە قۇلشىنۋ كەرەك“ (ەكى ماجىلىستەگى ناق مايدان بايقاۋى)

ۋاقىتى: 3 - ايدىڭ 6 – كۇنى تۇستەن كەيىن

كۇن ءتارتىبى: باس شۋجي شي جينپيڭ ساياسي كەڭەس ماجىلىسىنە قاتىناسىپ جاتقان جۇڭگو دەموكراتيالىق وداعىنداعى، جۇڭگو دەموكراتيانى ىلگەرىلەتۋ قوعامىنداعى، وقۋ ـ اعارتۋ سالاسىنداعى مۇشەلەرگە امانداسا باردى ءارى بىرىككەن گرۋپپا جيىنىنا قاتىناستى.

وقۋ - اعارتۋ − مەملەكەتتىڭ زور ءىسى، پارتيانىڭ زور ءىسى.

”قازىر بارشا وتباسى وقۋ ـ اعارتۋعا نازار اۋدارىپ وتىر، بۇل جاعىنداعى قولامتالى تۇيىندەر از ەمەس، مۇنىڭ ءوزى وقۋ ـ اعارتۋ اۋانىنىڭ قويۋ ەكەندىگىن تۇسىندىرەدى، سونداي ـ اق ءبىزدىڭ وقۋ ـ اعارتۋىمىزدىڭ حالىقتىڭ تىلەگىنەن ءالى دە الشاق جاتقاندىعىن دا بەينەلەيدى“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوڭىل ءبولۋى دارىندىلاردى تاربيەلەۋ مەن رەال قاجەتكە ۇيلەسۋ ماسەلەسىنەن تۋىنداپ وتىر.

سۇراۋ مەن جاۋاپتىڭ اراسىندا ”بۇرىلىس جاساۋ“ دەگەن تەڭەۋ بار.

حىبەي قاتىناس كاسىپتىك - تەحنيكالىق شۋەيۋانىنان كەلگەن مۇشە جاڭ يۇنكاي لەبىز بىلدىرگەننەن كەيىن، باس شۋجي وقۋشىلاردىڭ جۇمىستانۋ شاماسىن، مەكتەپ پەن كاسىپورىن سەلبەسكەن ”تاپسىرىس بەرۋ كلاسىنىڭ“ جاقىنعى جاعدايىن ەگجەي - تەگجەيلى سۇراستىردى، ول دارىندىلاردىڭ قامداۋ - قاجەتسىنۋ وزگەرىسىنەن، كاسىپتىك مەكتەپتەردىڭ ورنىن تۇراقتاندىرۋدان باستاپ سويلەدى: ”دارىندىلاردا قامداۋ مەن قاجەتسىنۋ قاتىناسىندا وزگەرىس بولادى، وقۋ ـ اعارتۋدا الدا ءجۇرۋ، الدىعا ۇمتىلۋ كەرەك“. ءار سوزىندە تاماشا كەلەشەككە تالپىنۋ جولىنداعى شۇعىلدىق تانىمى قامتىلىپ جاتتى، ”ارينە، ءبىر - ەكى اۋىز سوزبەن - اق بۇرىلىس جاساي سالۋعا بولادى“ دەگەندىك ەمەس، قايتا ءبىر - ەكى ”5 جىلدىق جوبادان“ كەيىن عانا سايكەسىمدىلىككە جەتۋگە بولادى. وسى بارىستا كوپتەگەن جاقتى ويلاستىرۋعا تۋرا كەلەدى. قازىر جوسپار جاساماساق، ول كەزدە كەش قالامىز“.

”كاسىپتىك مەكتەپتەر رەال قامداۋ - قاجەتسىنۋ تالابىنا ۇيلەسۋى كەرەك، بۇل وقۋ - اعارتۋدىڭ قۇرىلىمدىق رەتتەۋ ماسەلەسىنە سايادى. قۇرىلىمدىق رەتتەۋ جۇيەلى سيپاتقا يە، كوپ ءتۇرلى فاكتوردىڭ اسەرىنەن كەيىنگى ۆەكتورلىق وزگەرىس. وقۋ - اعارتۋ ماسەلەسى _ ۇلكەن ءىس ءارى توتەنشە كۇردەلى ءىس. ۇزاق ۋاقىت ەڭبەك ەتۋ ءارى ۋاقىتپەن جارىسىپ ۇمتىلۋ كەرەك“.

ءسوز اراسىندا، ءبىر سالىستىرما نىسانانى ايقىنداي ءتۇستى: ”مەكتەپتىڭ جاقسى بولۋىندا عيماراتقا عانا ەمەس، بىلىكتى ۇستازدارعا دا قاراۋ كەرەك“.

سىچۋان ولكەسىنەن كەلگەن مۇشە ساي گۋاڭجيە مىنانى ورتاعا قويدى: تاياۋ جىلداردان بەرى حالىق سانىنىڭ ورنالاسۋ ءتۇيىنى قالاعا ويىستى، وقۋ جاسىنداعى حالىق سانى ساتىلى ازايدى، كەيبىر جاڭا ماسەلەلەر جارىققا شىقتى، مىسالى، عىلمي اتاقپەن قامداۋدىڭ ارتىپ قالۋى مەن تاپشى بولۋى قاتار ءومىر ءسۇرۋ، وقىتۋشىلار قوسىنى قۇرىلىمىنىڭ بىركەلكى بولماۋى سياقتىلار.

باس شۋجي تەرەڭ تولعانىپ: ”وسىزاماندانۋ قاجەتىن كوزدە ۇستاپ، حالىق سانى قۇرىلىمىنىڭ وزگەرىسىنە ۇيلەسىپ، نەگىزدىك وقۋ ـ اعارتۋدى، جوعارى دارەجەلى وقۋ ـ اعارتۋدى، كاسىپتىك وقۋ ـ اعارتۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ۇكىمەت ۇسىنىلىمى مەن قوعامدىق ۇسىنىلىمدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، وقۋ ـ اعارتۋ بايلىعىن ورنالاستىرۋدىڭ اناعۇرلىم ۇيلەسىمدى، جوعارى ءونىمدى مەحانيزمىن ورناتۋ جانە كەمەلدەندىرۋ كەرەك“ دەدى.

سان مەن ساپاعا قايتكەندە ديالەكتيكالىق شارا قولدانۋعا بولادى؟ ۋاقىت پەن ونىمدىلىكتى قايتكەندە ءتارتىپتى سايكەستىرۋگە بولادى؟ ”كەيبىر مەكتەپتەر ءزاۋلىم عيمارات سالعانىمەن، مەكتەپتىڭ جاقسى بولۋىندا عيماراتقا عانا ەمەس، بىلىكتى ۇستازدارعا دا قاراۋ كەرەك. تاعى سول ساپانى جوعارىلاتىپ، مازمۇن ۇلگىسىندە دامىپ، قازىرگى ماسەلەلەردى جاقسى شەشۋ كەرەك.

ماسەلە _ ءداۋىردىڭ ءۇنى. وقۋ - اعارتۋ ماسەلەسىنە ەكى جاققا قاراۋ، ديالەكتيكالىق، ۇزاق بولاشاقتىق تۇرعىندان قاراۋ كەرەك. ”بۇلاردىڭ بارلىعى _ العا باسۋ بارىسىنداعى وزگەرىستەر الا كەلگەن جاڭا ماسەلەلەر. ماسەلەنى شەشۋ بارىسى ءارى دامۋ، العا باسۋ بارىسى بولىپ تابىلادى“.

”ءوزىمىزدىڭ وقۋ ـ اعارتۋ بارىسىمىزدا جەر ـ كوكتى ءدۇر سىلكىندىرەتىن ناتيجە جاراتىلدى!“ باس شۋجيدىڭ ءسوزى قۇلاشىن كەڭ جايعان جاڭا جۇڭگو وقۋ ـ اعارتۋىنىڭ دامۋ تاريحىن جايىپ سالدى.

بىرىنشىدەن كەدەي، ەكىنشىدەن اق كەزدە ساۋاتسىزدىقتى جويۋ ءۇشىن ساۋات اشۋ كلاسى اشىلدى. ”ول كەزدە تويا تاماقتانۋدىڭ ءوزى ماسەلە ەدى، بۇكىل جۇڭگو حالقى ءتىسىن تىسىنە باسىپ ىستەپ، وقۋ ـ اعارتۋ قاراجاتىنىڭ تاپشىلىعىن تارتتى“.

رەفورما جاساپ، ەسىك اشقان العاشقى مەزگىلدە قارجى توپتاپ مەكتەپ اشۋدان ”ءۇمىت ينجەنەرياسىنا“ دەيىن، قانشالاعان بالانىڭ ارمانى ىسكە استى! ”سول جىلى مەن لياڭجياحى قىستاعىنا قارجى توپتاپ باستاۋىش مەكتەپ اشتىم، بۇعان قاتتى قۋاندىم. كەيىن نە ءۇشىن جوق بولدى؟ بۇل دا جاقسى ءىس، وقىتۋ ساپاسىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن اۋىل - قالاشىققا شوعىرلاندى. بۇل دا مەكتەپ قۇرىلىمىنداعى ءبىر رەتكى رەتتەۋ ەسەپتەلەدى.

جاڭا عاسىرعا قادام تاستاپ، ونان جاڭا داۋىرگە وتۋگە دەيىن، اپات تۋىلعان وڭىردە قايتا سالىنعان مەكتەپتەر، تاۋ قويناۋىنداعى مەكتەپتەر، ۇلتتىق وڭىرلەردەگى مەكتەپتەر... جۇڭگونىڭ وقۋ - اعارتۋ ىستەرىنىڭ كۇننەن - كۇنگە كوركەيۋىنە كۋا بولدى.

زامان وزگەرىپ، جۇرت جاڭاردى. قازىر ەلىمىز دۇنيە جۇزىندەگى كولەمى ەڭ ۇلكەن وقۋ - اعارتۋ جۇيەسىن قۇرىپ، وقۋ - اعارتۋدىڭ وسىزاماندانا دامۋىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورەسى دۇنيە جۇزىندەگى ورتاشا الدىڭعى قاتارداعى ەلدەردىڭ لەگىنە ءوتتى. بۇرىنعى ساۋاتسىز ءىرى ەل وقۋ - اعارتۋداعى ءىرى ەلگە اينالىپ، وقۋ - اعارتۋداعى قۋاتتى ەلگە قادام تاستادى، حالىق سانى كوپ ءىرى ەل دامىپ ادام كۇشى بايلىعىنداعى ءىرى ەلگە اينالدى.

پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسى وقۋ - اعارتۋ، عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىن جەكە تاراۋ ەتىپ ورنالاستىرىپ، وقۋ - اعارتۋدا قۋاتتى ەل قۇرۋدى جەدەلدەتۋ دابىلىن قاقتى. وتانىمىزدىڭ بايتاق دالاسى تۇلەجىپ، وراي مەن سىن - سايىس قاتار كەلدى. وقۋ ـ اعارتۋدىڭ جالپىلىق رەفورماسىن تەرەڭدەتۋدە ءداۋىردىڭ وزگەرىسىنە سايكەسىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ جاڭا جورىعى كوزدەلدى.

باس شۋجيدىڭ ءۇنى ءماجىلىس زالىن جاڭعىرتتى: ”جاڭا ءداۋىردىڭ جاڭا جورىعىندا، ءسوز جوق، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ وقۋ ـ اعارتۋعا، عىلىم ـ تەحنيكاعا، دارىندىلارعا بولعان قاجەتىن تەرەڭ يگەرىپ، وقۋ ـ اعارتۋدىڭ عىلىم ـ تەحنيكا جانە دارىندىلار جاعىنداعى تىرەكتىك رولىن كۇشەيتىپ، دارىندىلار مولىنان شىعاتىن، اركىم قابىلەتىن تولىق ساۋلەلەندىرەتىن، قابىلەتتى تولىق پايدالاناتىن جالىندى جاعدايدى ىشكەرىلەي قالىپتاستىرۋ كەرەك“.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى