- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
جياۋ جيانچىڭ: جۇرەگىم ماڭگى اتا مەكەنىمدە
2016.08.11 13:40 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
جياۋ جيانچىڭ، ىلە وزەنى بويىندا اسىر ساپ ويناپ، تيانشاننىڭ سۋىن ءىشىپ ەرجەتكەن سىبە ازاماتى، شينجياڭنان شىققان ەل ىشىندە اتى ايگىلى جۇرگىزۋشى، ايگىلى رەجيسسەر، ايگىلى باعدارلاما جوبالاۋشى.
الدىڭعى عاسىردىڭ 90 - جىلدارىندا «ۇلى قورعانعا قاراپ» اتتى كولەمدى تەلە فيلم ءساتتى تۇسىرىلگەن سوڭ، ول جارقىراعان جارىق جۇلدىزداي جۇرتشىلىقتىڭ نازارىنا ءىلىندى.
ول ءوز كاسىبىندە بيىكتەردى بويسۇندىرىپ كەلە جاتقاندا، ءوز ءومىرىنىڭ جالپى ارناسىنىڭ نەگىزىن سالىپ ۇلگىرگەن ەدى، اتاپ ايتقاندا، ونىڭ جۇرەگى، ونىڭ سەزىمى ماڭگى اتا مەكەنى شينجياڭدا ەدى.
تەلەكامەرانىڭ ءىشى - سىرتىنداعى ايتۋلى تۇلعا
جياۋ جيانچىڭ 17 جاسىندا اسكەري قوسىنعا قابىلدانىپ، 20 نەشە جىلدى اسكەري قوسىندا وتكىزدى، جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ كوركەمونەر ينستيتۋتىن بىتىرگەندە 31 جاستا بولاتىن، سول كەزدە ول ورتالىق تەلەۆيزياسىنىڭ «ۇلى قورعانعا قاراپ» اتتى حۇجاتتى فيلمىنە قاتىناسقان ەدى. وسىدان باستاپ، ونىڭ ومىرىندە ۇلكەن بۇرىلىس بولدى، كوركەمونەرشى اسكەردەن تەلە ادامىنا اينالدى.
ءومىر جولىنا كوز جىبەرگەندە، ول ءوزىن باقىتتى سەزىنەدى، ول ىلعي دا ارمان قۋۋمەن كەلەدى.
جياۋ جيانچىڭ ورتالىق تەلەۆيزياسىندا جۇرگىزۋشى جانە تەلە قىزمەتكەرى رەتىندە جەر - جەردى ارالاۋمەن كەلەدى. ول ىلگەرىندى - كەيىندى «جۇڭحۋا قاقپاسى»، «باتىس بولىككە ساپار»، «جۇڭگو ۇلت تۇلعالارى» سياقتى تۋىندىلاردى باسقاردى؛ ول ۇزىن سانى 600 سەريانىڭ ۇستىندەگى ارناۋلى باعدارلاما مەن حۇجاتتى فيلمدى جوبالاۋ، رەجيسسەرلىك ەتۋ جۇمىسىنا ات سالىستى؛ 100دەن استام باعدارلامانى جوبالاپ، وعان رەجيسسەرلىك ەتتى، مۇنىڭ كوبى سيلىق الدى. اتاپ ايتار بولساق، «جۇڭگوداعى ورىس ۇلتى»، «تۇرپان - 2 ۇشتى»، «الىستاعى اۋە بەكەتى»، «جۇڭگو سۇيىسپەنشىلىگى، ۇلت تىلەگى» سياقتى فيلمدەر مەملەكەت بويىنشا حۇجاتتى فيلمدەرگە بەرىلەتىن «تۇلپار سيلىعىنىڭ» 1 - دارەجەسىن يەلەدى؛ «قاندى شەپ» اتتى فيلمدى تۇسىرۋگە قاتىناستى، بۇل فيلم 8 - كەزەكتى بۇكىل ارميا تەلەفيلمدەرىن باعالاۋدا تاڭداۋلى ورىنداۋ «التىن جۇلدىز سيلىعىن» الدى؛ «ۇلى قورعانعا قاراپ» سياقتى باعدارلامالاردى جۇرگىزۋدىڭ ناتيجەسىندە، ورتالىق تەلەۆيزياسى جاعىنان ەڭ تاماشا باعدارلاما جۇرگىزۋشى اتاعىن الدى؛ 2010 - جىلى شاڭحاي جۇڭگو كينو فەستيۆالىندا «جۇرگىزۋشىلىك ساحناسىنداعى 30 جىلدىق زامانا تۇلعاسى» سيلىعىنا يە بولدى، 2014 - جىلى «باتىسقا كوشۋ ساپارىنداعى ىستەر» حۇجاتتى، ارناۋلى فيلمدەردى باعالاۋدا مەملەكەتتىك 1 - دارەجەلى سيلىققا يە بولدى.
ءسويتىپ، ول حۇجاتتى فيلممەن 25 جىل اينالىستى. جۇڭگونىڭ بايىرعى وڭىرلەرىندە، از ۇلت، شەكارا وڭىرلەرىندە، كەدەي وڭىرلەرىندە ونىڭ بارماعان جەرى جوق. ءار جولعى فيلم ءتۇسىرۋ ساپارى ءبىر رەتكى قاتەر بولسا، ءار جولعى ءىسساپار رۋحاني شىڭالۋ بولدى. جاپا مەن قيىنشىلىق كوپ بولسا دا، ول ءوزىنىڭ ومىردەگى سەنىمىن بەكەمدەي ءتۇستى: قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن جۇرەگىمەن سەزىندى، ءار جۇمىسىنان ەسكەرتكىشتەر قالدىردى.
ونىڭ ويىنشا، ەستەلىك الىپ، حۇجاتقا ءتۇسىرۋ − كاسىبي حۇجاتتى فيلمگەردىڭ پرينسيبى ءارى ادامزات تاريحىنا قويىلاتىن عىلمي تالاپ. قايتكەندە دەرەكتەۋ ءادىسىن ويداعىداي قولدانىپ فيلم تۇسىرۋگە بولادى، مىنە بۇل حۇجاتتى فيلمگەردىڭ كاسىپتىك پوزيتسياسى الدىنداعى سىن. ول بىلاي دەدى: «وبيەكتيۆتىك − حۇجاتتى فيلمگە قويىلاتىن ماندىك تالاپ، ەلىمىزدە وتە كوپ حۇجاتتى فيلمنىڭ ءتۇسىرىلۋ ءتاسىلى حالىقارانىكىمەن ۇقسامايدى، مۇنىڭ سەبەبى ءبىز ادەتتەگى تاقىرىپتى جۇڭگولىق ۇلگىدەگى ۇگىتكە قاراي وڭاي بۇرىپ جىبەرەمىز، ياعني حۇجاتتى فيلمدى ۇگىتتىك فيلم ەتىپ تۇسىرەمىز. ەستەلىك - حۇجاتتار ارلەپ كورسەتىلگەندە، ونىڭ سەنىمدىلىگى، شىنايىلىعى ازايىپ كەتەدى، ارى قاراي سەنىمنەن ايرىلادى. شىنايىلىققا قايشى ىستەۋ تابيعي تۇردە سەنىمگە قايشى كەلىپ، شىنايى كەيىپ - كەسپىردەن الىستاتادى، ءسويتىپ، حۇجاتتى فيلمنىڭ كۇش - قۋاتى كەميدى». سوندىقتان دا ول حۇجاتتى فيلم تۇسىرۋدە ءوز كوڭىلىندەگى ەستەتيكالىق بيىكتىككە جەتۋگە ۇمتىلىپ وتىردى.
شىنىن قۋعاندا، حۇجاتتى فيلم ءتۇسىرۋ جۇمىسى دەن قويا باقىلاۋدى، شەبەرلىكتى قاجەت ەتەدى. بۇل − ونىڭ وي تارازىسىنداعى تاقىرىپ. بۇگىندە ول «تارىم وزەنى» اتتى كولەمدى حۇجاتتى فيلم ءتۇسىرۋدىڭ الدىڭعى مەرزىمدىك جوباسىن جاساۋمەن، «دالا تورعايى»، «قاراجورعا»، «ءتاڭىر تاۋى» سياقتى جەكە فيلمدەردى تۇسىرۋمەن قاربالاس. ءار كۇنى تاڭنان كەشكە دەيىن مۇرنىنا سۋ جەتپەيدى.
سونىمەن بىرگە، ول پوۆەست جازىپ جاتىر، رەتتەپ جاتقان سانۋىندەر جيناعى تاعى بار، ءبىر كينو سەنارياسىن دا جازىپ ءجۇر. ول باعدارىن تۇزەگەن سوڭ العا ۇمتىلۋدان قايتپايتىن جان. «سۋعا سەكىرسەڭ تۇنشىقپايسىڭ، سۋ ىشىندە تۇرساڭ تۇنشىعاسىڭ. جەڭىلۋدەن قورىققان ادام، ءسوز جوق، جەڭىلەدى. بەرىك بەكىممەن العا ۇمتىلۋ − بىردەن - ءبىر جولىم»، - دەيدى ول.سوڭعى جىلدارى تۇسىرگەن تەلەفيلمدەرىنىڭ بارلىعىنىڭ شينجياڭمەن جاقىندىعى بار سياقتى، ونىڭ تۋعان جەرىنە دەگەن ماحابباتى دا ەرەكشە.
«شينجياڭعا قايتۋدى الدەقاشان ويلاپ قويعان سياقتىمىن. شينجياڭدى ايتسام، كىشكەنە كەزىمدە الدەبىر نارسەمدى جوعالتىپ الىپ، ەسەيگەندە بارىپ ونىڭ باعالى ەكەنىن ءبىلىپ، سول نارسەمدى تاۋىپ السام دەگەن سەزىمدە بولامىن، الداعى ۋاقىتتاعى ىستەيتىن ءىسىم سول نارسەنى تاۋىپ الۋ». شينجياڭدا 20 نەشە جىل، ودان بەيجيڭدە 20 نەشە جىل ءومىر كەشىرىپ، ەندىگى ءومىر جولىنا نازار اۋدارىپ وتىرعان جياۋ جيانچىڭ ەرەكشە ءبىر اسەرلى سەزىممەن وسىنى ايتتى.
بيىل پەنسيا قارساڭىندا، جياۋ جيانچىڭ ءوز ارمانىن ورىنداۋ ءۇشىن شينجياڭعا قايتۋدى تاڭدادى.
ول كۇندەلىگىنە بىلاي دەپ جازىپتى: شينجياڭ بۇكىل ەلىمىز جەر اۋدانىنىڭ التىدان ءبىرىن ۇستايدى، جەرى كەڭ، بايلىعى مول، مادەنيەتى ءتىپتى باي. تالاي جىلدان بەرى كينو، تەلەفيلمدەر، كوركەمونەر ارقىلى شينجياڭدى ۇگىتتەۋ قيمىلدارى كوبەيىپ كەتتى. الايدا وسىلاي بولا تۇرسا دا، بۇكىل ەل كورەرمەندەرى شينجياڭنىڭ جالپى جاعدايىن بىلگەنىمەن، بىلمەيتىن تۇستارى كوپ. اشىنارلىعى، ءالى كۇنگە دەيىن «ءۇرىمجى ءشول - جازيرا ما» دەپ كۇلكىلى سۇراۋ سۇرايتىندار بار. مۇنىڭ سەبەبى وتە قاراپايىم. جەرىنىڭ الىستىعىن بىلاي قويعاندا، شينجياڭدى ۇگىتتەۋدە جۇيەلى جوبالانعان، سۇرىپتاپ رەتتەلگەن بەينە جازبا جانە ونى تاراتۋ از. مادەنيەت بايلىق قانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ءبىر ءتۇرلى ەكولوگيا. ۇزاق ۋاقىتتان بەرى، شينجياڭدا بايلىق ۇرلاۋ ەتەك العان، الدىڭعى عاسىردىڭ باسىنداعى شۆەتسيالىق جيھانگەز سۆەن حەديننەن باستاپ، شينجياڭنىڭ ءار ءتۇرلى مادەنيەت مۇرالارىن ۇرلاۋ ءىسى توقتاعان جوق. وبرازداپ ايتار بولساق، ءبىر ديقاننىڭ جەردى كەتپەنمەن ارى شاۋىپ، بەرى شاۋىپ قورس - قوپاسىن شىعارعانى سياقتى ءىس. ءبىز شينجياڭدى ءار جاقتان تانىستىرىپ، ۇگىتتەۋدى قارسى الامىز، ءبىراق مادەنيەتتى بەتالدى اشۋ قۇبىلىستارىنان ساقتانۋ كەرەك. بەتالدى ۇرلاپ اكەتۋدەن ساقتانىپ، ءتارتىپتى، ۇيلەسىمدى، جۇيەلى تۇردە اشۋ كەرەك. ايتپەگەندە، شينجياڭدى جاقسى تۇسىندىرە الماعانىمىز بىلاي تۇرسىن، وسى رايوننىڭ مادەنيەت ەكولوگياسىن ءبۇلدىرىپ، كوپتەگەن مادەنيەت كەمىستىكتەرىن قالدىرامىز. الداعى جىلداردا مادەنيەتتى كۇشىمنىڭ جەتىسىنشە تانىستىرۋعا پەيىلمىن.
وسىلاردى ەسكەرگەن ونىڭ ارمانى ءوز نازارىنداعى مەكەنى شينجياڭ جونىندە بىرنەشە فيلم ءتۇسىرۋ.
ونىڭ قومدا فيلم ءتۇسىرۋ جوسپارىن جاساعانىنا 3 جىل بولدى، قازىر ءتۇسىرۋ جۇمىستارى دەن قويا ىستەلۋدە. تارىم وزەنى تۋرالى فيلم ءتۇسىرۋ جوسپارىنىڭ الدىڭعى مەرزىمدەگى دايىندىقتارى جاسالۋدا.
ول حۇجاتتى فيلم ءتاسىلىن قولدانىپ، شينجياڭدىقتارعا شينجياڭنىڭ وزگەشە كەلبەتىن كورسەتپەكشى. «بۇل مازمۇننىڭ ءبىر ءبولىمى عانا»، - دەپ ول اڭگىمەسىن ارى قاراي ساباقتادى: «شينجياڭنىڭ تاريحى مەن وڭىرلىك مادەنيەتىن ءۇش تاۋ ارقىلى جۇيەلى فيلمگە ءتۇسىرۋدى ويلاپ كەلەمىن. ءۇش تاۋ دەگەنىمىز تيانشان، التاي، كۇنلۇن تاۋلارى، وسى ارقىلى شينجياڭنىڭ نەگىزگى مادەنيەت فورماتسياسىن قۇرايمىز ءارى تاۋ، وزەن، كول ارقىلى وڭىرلىك تاريحي مادەنيەتتى تانىستىرىپ، تابيعي قىستاقتاردى دەرەك ەتە وتىرىپ ءار ۇلتتىڭ تۇرمىس ءتاسىلى مەن مادەنيەت ءداستۇرىن ەستەلىككە الىپ، شينجياڭنىڭ وزگەشە مادەنيەت قۇبىلىستارىن قامتىعان جەلىلەس مازمۇنداردى قۇرايمىز. بۇل مەنىڭ سوڭعى 20 جىلدان بەرى ويىمدا كەلە جاتقان دۇنيە. وسىنى ىستەۋگە وراي مەن ۋاقىت جوق. ءبىراق شينجياڭدىق رەتىندە، الدا ىستەلەتىن جۇمىستارىم مەن ومىرىمدە وسى ارمانىمدى ىسكە اسىرسام دەيمىن».
جياۋ جيانچىڭنىڭ ويعا العان تالاي جوسپارى بار.
حۇجاتتى فيلم ءتۇسىرۋ بارىسىندا جياۋ جيانچىڭنىڭ سەزگەنى حۇجاتتى فيلمگەر رەتىندە، ول ءوزىنىڭ قانداي قيىنشىلىق پەن جاپانى باستان كەشكەنىن كوپ ايتا بەرمەيدى، ويتكەنى دەنەنىڭ شارشاۋى مەن كورگەن قيىنشىلىعى تۇككە تۇرعىسىز، حۇجاتتى فيلم ءتۇسىرۋ بارىسىندا تالاي كۇيزەلىس پەن قۋانىشتى شاقتاردى باستان وتكەرەدى. وسى بارىستاعى بارلىق قيىنشىلىق فيلمگە الىپ بولعان ساتتە ەشتەمەگە جارامايتىن دۇنيە بولىپ قالادى، ال ەڭ سوڭعى ارمان - تىلەك زور تۇلعامەن الدىڭدا تۇرادى. ول بىلاي دەدى: «حۇجاتتى فيلم تۇسىرۋگە بەكىگەن ساتتەن باستاپ قيىندىقتار قورشاۋىنداعى نىسانا بيىكتە تۇرادى، فيلمگەر بارلىق ءتاسىلدى قولدانا وتىرىپ ىزدەنىس جاسايدى. سول فيلمدى ءتۇسىرۋ بارىسىنداعى ساپاردا ويلاماعان قيىنشىلىقتارعا تاپ بولاسىڭ، كولىك باتىپ قالادى، بالونى جارىلادى، كولىك بۇزىلىپ دالادا قالاسىڭ، ۇستىرتتە دەنەڭدى سۋىق قارىپ، وتتەگى جەتىسپەي تىنىس الۋىڭ قيىندايدى، كەنەتتەن نوسەر جاۋادى. نىساناعا جەتۋ ءۇشىن كاسىپتەستەر اراسىندا تالاس پەن ايتىستار دا بولىپ جاتادى. تۋىستاردىڭ، دوستاردىڭ تۇسىنبەۋى تاعى بار... مىنە بۇل حۇجاتتى فيلم ءتۇسىرۋ جولىنداعى فيلمگەرلەر. جوعارىداعى ايتىلعاندار تەك سىرتقى دۇنيەلەر، ال ىشكى جان - دۇنيەڭنىڭ كەشۋلەرى، فيلم جاساۋدىڭ جولدارى جەڭىل دەي الاسىڭ با؟».
جياۋ جيانچىڭ تالاي جىلعى وسىنداي كۇرەستەردە ءوزىنىڭ ءار جولعى جۇمىسىنىڭ تامامدالۋىن تاعى ءبىر جۇمىستىڭ باستالۋى دەپ سەزەدى. ول ءاربىر فيلمنىڭ مىڭ ءبىر ماشاقاتپەن جاسالاتىندىعىن ابدەن بىلەدى.
جياۋ جيانچىڭ بىلاي دەيدى: «ءوزىم جاساعان حۇجاتتى فيلمدەر ءوزىمدى سومداپ بايىتا تۇسسە ەكەن دەيمىن، سول ءۇشىن دە وسى جولدا باستان - اياق تاباندىلىق تانىتىپ كەلەمىن. حۇجاتتى فيلمدەرىمنىڭ ارمانىمدى ىسكە اسىراتىنىنا قازىرگە دەيىن سەنىپ كەلەمىن. ويتكەنى حۇجاتقا ءتۇسىرۋ − حۇجاتتى فيلم ءتۇسىرۋشى بويسۇنۋعا ءتيىستى پرينسيپ ءارى ادامزات تاريحىنا قويىلاتىن عىلمي تالاپ. قايتكەندە دەرەكتەۋ ءادىسىن ويداعىداي قولدانىپ فيلم الۋ حۇجاتتى فيلم ءتۇسىرۋشىنىڭ كاسىبي پوزيتسياسىن سىنايدى. ءبىزدىڭ قىم - قۋىت قوعامدىق وزگەرىستەردە دەرەكتەۋ ءتاسىلىن يگەرىپ، دەرەكتى ەستەتيكاسىن قولدانۋعا تاباندى بولۋىمىز − ءبىر ءتۇرلى قوعامدىق جاۋاپكەرشىلىك ءارى ءبىر ءتۇرلى مادەنيەت پوزيتسياسى. ارينە، قازىرگى مادەنيەت ورتاسىندا وزگەرىستەر زور. تاباندىلىقپەن ەستەلىككە الۋدىڭ بولاشاعى قيىن. كوپتەگەن حۇجاتتى فيلمدەرگە قولدان كىرىستىرىلگەن دۇنيە وتە كوپ. حۇجاتتى فيلم ەرەجەسىنە قالاي بويسۇنۋ ءارى وعان قالاي جاڭالىق ەنگىزۋ جانە وزگەرىسكە ۇيلەسۋ − وي جۇگىرتۋگە تاتيتىن ماسەلە.
ءار جىلى ەلىمىزدىڭ ءار جەرىندە، ءتىپتى، شەتەلدەردە ىسساپارمەن جۇرەتىن جياۋ جيانچىڭ اراسىندا ۋاقىت تاۋىپ مەكەنى شينجياڭعا قايتىپ تۇرادى. شينجياڭنىڭ تاۋ - سۋىن كامەرا كوزىنە ءتۇسىرىپ، ودان جاسىرىنعان شينجياڭ رۋحىن الىپ شىعادى.
شينجياڭدى ول كوركەم تىلمەن ايتادى. شينجياڭ جونىندە حۇجاتتى فيلم جاساۋ ونىڭ ارمانى، وزگەرمەس ارمانى، وسى ارقىلى ونىڭ ءومىر ساپارى دا قايتا باستالادى.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
