15 كادر جانە حالىق ساقشىسى قۇربان بولىپ، اناعۇرلىم زور كولەمدەگى لاڭكەستىك شابۋىلدى توسىپ قالدى، بۇقارادان ءولىم - ءجىتىم بولعان جوق
2013 - جىلعى شينجياڭ مارالباسى ”23 - ءساۋىر“ اۋىر زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دەلوسىنداعى ”ءولىم مەن ءومىر ارپالىسىنداعى جىلدامدىققا“ قايىرىلا قاراعاندا
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى سۇي يۇنيان، لي شيڭ
2021.12.02 16:54 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
11 - ايدىڭ 12 - كۇنى تۇستەن كەيىن شينجياڭ قاشقار ايماعى مارالباسى اۋدانى سەرىقبۇيا قالاشىعىنداعى شاعىن ساۋدا بازارىندا قىستاق تۇرعىندارى اسىقپاي ارالاپ، تاۋارلاردى قالاۋىنا قاراي تاڭداپ ساتىپ الىپ ءجۇر، بالالار دۇكەندەردىڭ الدىندا ويىنشىق ماشينالارىنا ءمىنىپ اسىر سالۋدا، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ اۋىل - قىستاقتارىندا ارەدىك كەزدەگى قىسقى تۇرمىس كورىنىسى بارلىق جەردەن كوزگە تۇسەدى. وسىدان ءبىر كۇن ىلگەرى سەرىقبۇيا قالاشىعىندا ”بەيسەنبى بازار“، كۇنى بويعى ادامدار سەڭدەي سوعىلىسقان دۋمان تاراپ، توڭىرەكتەگى اۋدان، قالالار مەن اۋىل - قالاشىقتاردان كەلگەن نەشە 10 مىڭداعان ساۋداگەر ساۋدادان تاپقان تابىسىن الىپ رازى بەينەمەن اتتانعاننان كەيىن، بۇل ارا كۇندەلىكتى كۇيگە ءوتتى.
ءتىلشى اماندىق تەكسەرۋ ەسىگىنەن بازارعا كىردى، جول سەرىگى مارالباسى اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى شۇڭقىرشاق ساقشى بولىمشەسىنىڭ باستىعى سۇلايمان ءماسۇت تىلشىگە جۇرە اڭگىمەلەدى. ”سول جىلى سەرىقبۇيا ساقشى بولىمشەسىنىڭ باستىعى رىن چاڭجۇيدىڭ اۆتوكولىگى انەۋ جەردە ورتەلگەن، مىنا داۋالدىڭ بۇرىشىنا ءبىر زورلىقتى كۇش لاڭكەس ەلەمەنت جاسىرىنىپ تۇر ەكەن، بىلەگىنە ۇزىن پىشاق بايلاپ، تاعى ءبىر قولىنا بالتا ۇستاپ، بۇلعاڭداتا جۇگىرىپ شىعىپ، جەتەكشى ءمامتىمىن وبۇلدى مەرت قىلدى، ول مىنا جەرگە جىعىلدى...“.
2013 - جىلى 4 - ايدىڭ 23 - كۇنى ساعات 13تەن 30 مينۋت شاماسىندا مارالباسى اۋدانى سەرىقبۇيا قالاشىعىندا ءبىر توپ لاڭكەس ەلەمەنت قوپارۋ قۇرىلعىسىن جاساپ جاتقاندا، وتباسىلارىن ارالاپ جۇرگەن الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرلەرى بايقاپ قالادى، سول ارادا 3 الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرى مەرت بولادى، حاباردى ەستىپ جەتكەن قالاشىق ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرى، حالىق ساقشىلارى لاڭكەس ەلەمەنتتەردىڭ توسقاۋىلداي شابۋىلداۋىنا تاپ بولىپ، دەلودا جيىنى 15 ادام مەرت بولىپ، 2 ادام اۋىر جارالى بولادى. لاڭكەس ەلەمەنتتەر قالاشىق ۇكىمەت پەن ساقشى بولىمشەسىنە دە شابۋىلدايدى.
سۇلايمان ءماسۇت سول كەزدە سەرىقبۇيا قالاشىق ساقشى بولىمشەسىنىڭ حالىق ساقشىسى بولاتىن، دەلونى ءبىر جاقتى ەتۋ شايقاسىنا قاتىناسقان. ونىڭ اڭگىمەلەۋىنە ىلەسە، ارادا 8 جىل وتكەندەگى ۋاقىت پەن كەڭىستىك وسى ارادا قايتا قاباتتاسىپ، سول كەزدەگى ەستەن كەتپەستەي ۇرەيلى دە سۇراپىل كورىنىس ءبىر - بىرلەپ كوز الدىمىزعا كەلدى.
توپ - توپ كادرلار مەن حالىق ساقشىلارى الدىڭعىلاردىڭ ءىزىن باسىپ وقيعا تۋىلعان جەرگە باردى، ەشكىم دە تايسالمادى
ساقشى جاقتىڭ حابارلاندىرۋىنان دەلو جاعدايىنىڭ تۇتاس كورىنىسىن ايقىن كورە الامىز. دەلو تۋىلعان كەزدە وقيعا تۋىلعان جەرگە بارعان كادرلار مەن حالىق ساقشىلارى توسىن تۋىلعان لاڭكەستىك شابۋىلعا ءدوپ كەلدى، ەشقانداي الدىن الا ساقتاندىرۋ، سىرت جاقپەن حابارلاسۋعا، ءتىپتى ويلانۋعا دا مۇمكىنشىلىك جوق جاعدايدا، ولار ەڭ الدىمەن ارەكەتكە كەلىپ، قايىسپاس قاھارماندىقپەن، باسىن ءباي تىگىپ كۇرەستى.
15 ادامنىڭ ءومىرى ادىلەت جولىندا قان قۇشىپ ءۇزىلدى. ىشكەرىلەي تىلشىلىك جاساۋ بارىسىندا ءتىلشى ءتىپتى دە كوپ كوزگە جاس الارلىق ءمان - جايدى ءبىلدى.
”سول كۇنى جاڭابازار الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ كادرلارى مەن ساقشى ىستەرى كەڭسەسىنىڭ حالىق ساقشىلارى، كومەكشى ساقشىلارى تۇرعىنداردى ارالاپ جاعداي ۇعىسۋداي قالىپتى قىزمەت ورىستەتىپ جۇرگەن، ءبىر تۇرعىننىڭ ۇيىنە كەلگەندە، ولار كۇماندى ادامدار مەن زاتتاردى بايقايدى“. سول كەزدە سەرىقبۇيا قالاشىق پارتكومنىڭ شۋجيى بولىپ تۇرعان ما ۋىنبو بىلاي دەدى: بۇل كۇماندى زاتتاردىڭ اراسىندا قوپارعىش زات جاسايتىن جابدىقتار سياقتىلار بار ەكەن. سۇراستىرۋ قىزمەتىنىڭ ورىستەتىلۋىنە ىلەسە، ساقشى بولىمشەسى مەن الەۋمەتتىك اۋماق باسشىلارى حابارعا ايرىقشا ءمان بەرىپ، ىركەس - تىركەس سوندا جەتەدى.
تۇرعىننىڭ ءبىر بولمەسى قۇلىپتاۋلى تۇرعاندىقتان، ءبىر لاڭكەس ەلەمەنت وتىرىكتەن كىلت الىپ كەلەمىن دەپ كەتىپ، سىبايلاستارىن جيناپ كەلىپ جاۋىزدىققا باسادى. توسىننان ءولتىرۋدى كوزدەپ سىلتەلگەن پىشاق پەن بالتا الدىندا، كادرلار مەن حالىق ساقشىلارىنان بىردە - ءبىر ادام كەرى شەگىنبەيدى، ولار لاڭكەس ەلەمەنتتەرمەن باسىن ءباي تىگىپ شايقاسادى، ناگان الا شىققان بىردەن - ءبىر ادام رىن چاڭجۇي 6 وقتى اتىپ تاۋىسادى، 3 ايەل كادر پىشاق ءتيىپ كوز جۇمادى. كوپ جاۋعا توتەپ بەرە الماعاندىقتان، باسقالارى ءبىر بولمەگە شەگىنىپ كىرۋگە ءماجبۇر بولادى، لاڭكەس ەلەمەنتتەر ەسىكتى بوگەپ، وت قويىپ، ولاردى تىرىدەي ورتەپ جىبەرەدى.
ءمامتىمىن وبۇل مەن حالىق ساقشىسى حەلىل جەلىل حاباردى ەستىگەننەن كەيىن وقيعا تۋىلعان جەرگە بارعاندا، كوپتەگەن لاڭكەس ەلەمەنتتىڭ شابۋىلىنا ۇشىراپ، ءمامتىمىن وبۇل بازار مەن تۇرعىندار تۇراعىنىڭ اراسىن جالعايتىن شاعىن كوشەدە جىعىلادى، حەلىل جەلىل اۋىر جارالانادى.
”دەلو جاعدايىن سوڭىنان قالپىنا كەلتىرۋدەن ءبىز كادرلار جولدا مىندەت وتەپ جۇرگەن قاتىناس ساقشىلارى، اۋداننان دەلو بىتىرۋگە كەلگەن قىلمىستىق ىستەر ساقشىلارى، توڭىرەكتەگى قىستاق (الەۋمەتتىك اۋماق) ساقشى ىستەرى كەڭسەلەرىنىڭ حالىق ساقشىلارى مەن كومەكشى ساقشىلارى، حالىق جاساقتارى قاتارلىلار وقيعا تۋىلعانىن بىلە سالىسىمەن، ادىلەت جولىندا العان بەتتەن قايتپاي وقيعا تۋىلعان ورتالىققا تەگىس جەتىپ بارعاندىعىن كوردىك“، − دەدى ما ۋىنبو.
قىستاقتا قىزمەت ورىستەتىپ جۇرگەن سەرىقبۇيا قالاشىق پارتكومىنىڭ ۇگىت مۇشەسى سۇن چاۋ ءورت شىققانىن كورىپ ورتتەن قۇتقارۋعا كەلگەندە، لاڭكەس ەلەمەنتتەردىڭ شابۋىلىنا ۇشىراپ، قان قۇشا جىعىلادى. ونىڭ باسىن قاتىگەزدىكپەن ەكى قاسىنىڭ اراسىنان بالتامەن شاۋىپتى، موينىن جارتىسىنا دەيىن شاۋىپتى؛
سول كەزدەگى ساقشى بولىمشەسىنىڭ حالىق ساقشىسى احمەتجان وبۇل وقيعا تۋىلعان ورىنعا بارىپ، پەردەنى سىرىپ تۇرعىندار تۇراعىنىڭ اۋلاسىنا كىرگەندە، جارالانىپ قالىپ شەگىنىپ شىعادى، ءسال دەمالعاننان كەيىن ول اۋلاعا قايتادان ۇمتىلىپ كىرەدى؛
سول كەزدەگى ساقشى بولىمشەسىنىڭ كومەكشى ساقشىسى ازرەتيلي مامەت جولدا جۇگىرىپ كەلە جاتقاندا، بۇقارا وعان الدا قاتەر بارلىعىن ەسكەرتەدى، ول ەشتەڭەنى ويلاپ جاتپاستان وقيعا تۋىلعان ورىنعا اتىلىپ بارادى. قولىنا ۇزىن پىشاق العان 4 لاڭكەس ەلەمەنتتىڭ شابۋىلىنان جارالانعاننان كەيىن، ول قانعا مالشىنعان بىلەگىن سىلتەي ءتۇسىپ جۇگىرىپ وتىرىپ، نەشە 100 مەتر جەردەگى قالاشىق ۇكىمەتكە حابار جەتكىزىپ، ”بۇزاقىلار شابۋىلداپ جاتىر“ دەگەن ءسوزدى ايتقاننان كەيىن جىعىلىپ تۇسەدى؛
سول كەزدە مارالباسى اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى قاتىناس ساقشى ۇلكەن اترەتى سەرىقبۇيا ورتا اترەتىنىڭ باستىعى بولىپ تۇرعان ليۋ چىڭ قاتىناسقا ءجون سىلتەپ تۇرعان بولاتىن، حاباردى ەستىگەننەن كەيىن ول شابۋىلعا ۇشىراعان ساقشى بولىمشەسىنە بارادى. سانى كوپ لاڭكەس ەلەمەنت الدىندا ول تاپانشاسىن سۋىرىپ الىپ، ءبىر لاڭكەس ەلەمەنتتى جەر جاستاندىرادى...
سەرىقبۇيا قالاشىعىنىڭ توڭىرەگىندەگى الاعىر ساقشى بولىمشەسىنىڭ حالىق ساقشىلارى كەلەدى، جاڭا وستەڭ ساقشى بولىمشەسىنىڭ حالىق ساقشىلارى كەلەدى، شۇڭقىرشاق ساقشى بولىمشەسىنىڭ حالىق ساقشىلارى كەلەدى، مارالباسى اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى ورگانىنىڭ حالىق ساقشىلارى كەلەدى، قاشقار ايماقتىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ حالىق ساقشىلارى كەلەدى... كومەك كۇشتەر شار تاراپتان سەرىقبۇياعا جينالادى.
ساعات 15 مولشەرىندە دەلو تىنىشتاندىرىلادى، ساقشى جاق 6 لاڭكەس ەلەمەنتتى اتىپ ءولتىرىپ، 8ىن قولعا تۇسىرەدى.
”وقيعا توسىن تۋىلدى، ازرەتيليدىڭ دەر كەزىندە مالىمدەۋىنىڭ ارقاسىندا، ءبىزدىڭ قالاشىق ۇكىمەتتىڭ توتەپ بەرۋى، ءبىر جاقتى ەتۋى ىرىقسىزدىقتان ىرىقتىلىققا وزگەردى، ارالىقتاعى بۇل ۋاقىت ءبىر مينۋتقا جەتپەگەنىمەن، توتەنشە باعالى بولدى“، − دەدى ما ۋىنبو.
ءتىلشىنىڭ الدىندا تۇرعان ازرەتيلي مامەتتىڭ دەنەسى قاڭىلتاق بولعانىمەن، رۋحاني كۇيىنەن ىسىلعاندىق بايقالادى. دەلونى ءبىر جاقتى ەتۋ بارىسىنداعى باتىر بەينەسىنە وراي رەسمي حالىق ساقشىسى بولعان ول قازىر دەلو اشۋدىڭ شەبەرى بولىپ جەتىلىپ شىعىپتى.
بار كۇشپەن ۋاقىت ۇتىپ، قاشىپ جۇرگەن قىلمىستىلاردى تۇتقىنداپ، قوپارىلىس جابدىعىن ءتىنتىپ قولعا ءتۇسىرىپ، بۇقارانى جارالانۋدان، ءولىم - جىتىمنەن اراشالاپ قالدى
دەلونى ءبىر جاقتى ەتۋمەن ءبىر ۋاقىتتا، كادرلار مەن حالىق ساقشىلارى ەڭ قىسقا ۋاقىت ىشىندە قاتىناستى توقتاتىپ، بۇقاراعا ساۋدا دۇكەندەرىن جابۋدى جانە ۇيلەرىنەن شىقپاۋدى ۇقتىردى ءارى حاۋىپسىزدىكتى جاپپاي كۇشەيتتى. تۇتقيىل شابۋىلداۋدان تۋىلعان زارداپ وسىنشاما اۋىر بولعانىمەن، ءبىراق سول ورىننىڭ اينالاسىنداعى بۇقارا تۇگەلدەي امان قالدى.
ساقشى جاقتىڭ ءتىپتى دە شيەلەنىستى قىزمەتى ەندى عانا باستالعان ەدى − قىلمىستىق توپتىڭ مۇشەلەرى جيىنى قانشا ادام؟ قاشىپ جۇرگەن باسقا دا لاڭكەس ەلەمەنتتەر بار ما، جوق پا؟ ولاردىڭ قولىندا پىشاق، بالتادان سىرت، تاعى باسقا قوپارىلىس جابدىعى بار ما، جوق پا؟ تۇتقيىل لاڭكەستىك شابۋىل تاعى دا تۋىلا ما، جوق پا؟ بۇل مينۋت، سەكۋندپەن تالاسقان ءبىر مايدان ”ءومىر مەن ءولىم ارپالىسىنداعى جىلدامدىق“ ەدى.
الدىڭعى شەپ قولعا تۇسىرگەن لاڭكەس ەلەمەنتتەردى تەرگەۋگە الىپ جاتقاندا، قاشقار ايماقتىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىندە ءبىر تەحنيكا كۇشى دە ارتقى شەپتە ماڭىزدى رولىن ساۋلەلەندىرىپ جاتتى. ”حابار العاش كەلگەندە ءبىز تەك وقيعا تۋىلعاندىعىن عانا بىلدىك، وزەكتى اۋماقتىڭ ناقتى جاعدايىنان حابارسىز ەدىك“. قاشقار ايماقتىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ حالىق ساقشىسى لي جاۋشۋان: ابىرجىپ مازامىز كەتىپ تۇرعاندا، الدىڭعى شەپتەن كەلگەن حابار بىرتىندەپ تولىقتانىپ، دەلونى اشۋ قىزمەتى مەن دەلو بارىسىن اۋەلگى قالپىنا قايتا كەلتىرۋ بىرگە جۇرگىزىلدى، - دەدى.
لي جاۋشۋان تىلشىگە: سول كەزدە لاڭكەس ەلەمەنتتەردىڭ سالاۋاتىن، ءسوزسىز، دەرەۋ انىقتاپ، بايلانىس تورىن ايقىنداپ، ولاردىڭ سىبايلاستارىن تاۋىپ شىعىپ، تاعى دا ناقتى قاتەر تۋىلۋىنان ساقتانۋ كەرەك بولدى، - دەدى. ”ىشتەي قاتتى تىقىرشىدىم، بىردە - بىرەۋىنىڭ قالىپ قويۋىنان، لاڭكەس ەلەمەنتتەن ءبىر قادام بولسا دا كەش قالۋدان ابىرجىدىم، ءبىر سەكۋند تا كەشىگۋگە بولمايتىن ەدى“، - دەيدى ول.
مارالباسى اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى جاڭا وستەڭ ساقشى بولىمشەسىنىڭ باستىعى مامەتجان تۇرسۇن سول كەزدە دەلو ىستەگەن حالىق ساقشىسى بولىپ، تەرگەۋ جانە تۇتقىنداۋ قىزمەتىنە قاتىناسقان ەدى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز ساناسىندا تۋىلعان سول ءبىر قورقىنىشتى ويى ونىڭ ەسىنەن كوتەرىلگەن ەمەس. ”جارالانعان 3 لاڭكەس ەلەمەنتتى تەرگەۋ ءىسى شيپاحانادا جۇرگىزىلدى. شيپاحانا توسەگىندە جاتقان ولاردى كورگەنىمدە، اتىلىپ بارىپ باس سالىپ، جاۋىنگەر ساپتاسىمنىڭ كەگىن العىم كەلدى!“، - دەيدى ول.
شيپاحاناعا كەلىپ تەرگەۋ جۇرگىزۋدىڭ الدىندا، مامەتجان تۇرسۇن جاۋىنگەر سەرىگىنىڭ مۇردەسىنىڭ سول مايداندا ورتەنىپ جاتقان سۋرەتىن كوردى، ول جۇرەلەپ وتىرا كەتىپ، باسىن شەڭبەكتەپ زار ەڭىرەپ قاتتى جىلادى، ءوزىن - ءوزى باسا المادى. قاسىرەتتى شىندىقتى قابىلداي الماي، قاتتى كەكتەنۋ مەن اۋىر قايعىدان جۇرەگى ۋداي اشىدى. ”ءوزىمدى كۇشپەن سابىرعا شاقىردىم، ءوزىمنىڭ ساقشى ەكەنىمدى ەسكە الىپ، زاڭ بويىنشا دەلونى ءبىر جاقتى ەتىپ، ءادىل جول تابۋىم، ادىلەتتىلىكتى جاقتاۋىم كەرەك دەپ ءبىلدىم“، - دەيدى ول.
ۇشقارى يدەيا ساناسىن ابدەن شىرماپ العان لاڭكەس ەلەمەنتتەرگە بەتپە - بەت كەلگەندە، نەشە ءتۇرلى يلاندىرۋ شايقاسىن ورىستەتىپ، شيەنى شەشكەنگە دەيىن توزىمدىلىك تانىتتى.
مامەتجان تۇرسۇن شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى 3 - شى 49 - تۋان 3 - ليانىندەگى قۇمدى شولگە جاسىرىنعان ءبىر قىلمىستىق توپتىڭ مۇشەسىن ۇستاپ اكەلۋ شايقاسىنا قاتىناسقان ەدى. ”49 - تۋان ساقشى بولىمشەسىندەگى حالىق ساقشىلارىنىڭ كومەگىندە ءبىز لاڭكەس ەلەمەنتتىڭ ورنىن ءبىر - بىرلەپ انىقتادىق“. وسى ارەكەتتە مامەتجان تۇرسۇن قاتارلىلار توتەنشە ساقتىق ىستەدى، وزدەرىنىڭ بوتەن ادام ەكەندىكتەرىن باسقالار بايقاپ قالماۋ ءۇشىن، تۇتقىنداۋ ارەكەتىن تۇندە جۇرگىزدى. اۆتوكولىكپەن ءبىراز جول جۇرگەننەن كەيىن، ءبىر جوتانىڭ قالقاسىنا توقتاپ، جاياۋلاپ 2 كيلومەتر جول ءجۇرىپ، لاڭكەس ەلەمەنت جاسىرىنعان ءۇيدى قورشاپ الىپ، ءبىر جولدا قولعا ءتۇسىردى.
بۇل قىلمىستىق توپ 20 قوپارىلىس جابدىعىن جاساپ، سەرىقبۇيا قالاشىعىنداعى قۇمنىڭ جيەگىندەگى ءشول دالاعا كومىپ قويىپتى! ءتىنتىپ تاۋىپ الدى!
شايقاسقا قاتىناسۋشىلار ءۇرتىس 5 تاۋلىك جان قيارلىقپەن شايقاس جۇرگىزىپ، 4 - ايدىڭ 28 - كۇنىنە جەتكەندە قاشقار، بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى جانە ءۇرىمجى سياقتى جەرلەرگە قاشىپ بارعان قىلمىستىق توپتىڭ 11 مۇشەسىن ارت - ارتىنان قولعا ءتۇسىرىپ، 20 قوپارىلىس جابدىعىن تۇگەلدەي ءتىنتىپ تاۋىپ شىقتى، بۇدان سىرت، تاعى 3 دانا ”عازاۋات سوعىس“ تۋىن جانە كوپ مولشەردەگى قوپارعىش جاساۋ شيكىزاتىن، شەكتەلگەن پىشاق جانە زاڭسىز ءدىني ۇگىت بۇيىمدارىن ءتىنتىپ تاۋىپ شىقتى.
لاڭكەستەردىڭ ماقساتى ادام شوعىرلى ورىنداردا زۇلىمدىققا باسۋ بولسا، قۇرباندار ومىرىمەن ءتىپتى دە كوپ ءولىم - ءجىتىمنىڭ تۋىلۋىنان ساقتاندى
تەرگەۋ ارقىلى لاڭكەستەر مىنانى تاپسىردى: ولار سەرىقبۇيا قالاشىعىنان ءبىر ءۇيدى مايلاپ الىپ، جاسىرىن تۇردە دەنە شىنىقتىرىپ، قوپارعىش بۇيىمدار جاساپ، بالتا، پىشاق دايىنداپ، سول جىلى جازدا قاشقار قالاسىنداعى ادامدار شوعىرلانعان كولەمدى ساۋدا بازارلارىندا، ەرەن بازارلاردا لاڭكەستىك شابۋىل جاساماقشى بولعان.
نەگىزگى ساتى قىزمەتى تىڭعىلىقتى بولعاندىقتان، لاڭكەستەردىڭ جاسىرىنعان جەرى دەر كەزىندە بايقالادى، ساسقالاقتاعان ولار سول جەردىڭ وزىندە ”عازاۋات سوعىسىن“ قوزعايدى. 15 قۇربان ومىرلەرىنىڭ سوڭىنا دەيىن شايقاسىپ، اناعۇرلىم كولەمدى لاڭكەستىك ارەكەتتىڭ تۋىلۋىنان ساقتانىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ءومىرى مەن مال - مۇلىك حاۋىپسىزدىگىن قورعادى.
سەرىقبۇيا قالاشىعى جاڭابازار الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى 2 قاباتتىق ۇيدەن ۇلتتار ىنتىماعى مەن لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ، ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى نەگىزگى تاقىرىپ ەتكەن 2 تاربيەلەۋ بازاسى قۇرىلدى. لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ، ورنىقتىلىقتى قورعاۋ كورمە زالىنداعى سۋرەتتەر قۇرباندارعا دەگەن شەكسىز ساعىنىشتى ءبىلدىرىپ، لاڭكەستىك تۋدىرعان اۋىر قىلمىستى ايىپتاپ تۇرعانداي.
”لاڭكەستەردىڭ ءمانى − ادامزاتقا قارسى تۇرۋ، قوعامعا قارسى تۇرۋ، ولار ەر - ايەل دەمەي، ۇلتقا بولمەي جازىقسىز جانداردى جازىم ەتتى، ءتىپتى، نازىك جاندى ايەلدەردى دە ايامادى“، - دەدى اۋاگۇل ابدىرەيىم. اۋاگۇل ابدىرەيىم بۇرىن سەرىقبۇيا قالاشىعى ءادىليا ورنىنىڭ باستىعى بولاتىن، جاڭابازار الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قۇربانجان تۇرسۇن قۇربان بولعاننان كەيىن، ونىڭ ورنىنا شىعادى، قازىر ول الەۋمەتتىك اۋماق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى.
”الەۋمەتتىك اۋماقتاعى 3 ايەل قىزمەتكەردىڭ مىنەزدەرى سىپايى، بۇقارا ءۇشىن قىزعىن، سابىرلىلىقپەن قىزمەت وتەيتىن، سونىڭ وزىندە لاڭكەستەردىڭ قاستاندىعىنا ۇشىرادى. لاڭكەستەر مۇردەنى جاسىرۋ ءۇشىن، ولاردىڭ باستارىن كەسىپ العان. ايەلدەر بىرلەستىگىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گۇلبانۇم تۇرسۇننىڭ جۇكتى بولعانىنا 2 اي بولعان ەدى!“، - دەپ اۋاگۇل ابدىرەيىم ءسوزىن ونان ارى جالعاستىرا الماي جىلاپ جىبەردى.
سول كەزدە سەرىقبۇيا ساقشى بولىمشەسىندە حالىق ساقشىسى بولعان جاڭ فۋشين ءبىر جاقتى ەتۋ كۇرەسىنە قاتىناسقان كەزدە اسقان باتىلدىق، باتىرلىق تانىتىپ، قالاشىق ۇكىمەتكە شابۋىل جاساعان ءبىر لاڭكەستى اتىپ ءولتىرىپتى، الايدا تىلشىلىك سۇحباتتا ول سول كەزدەگى جاعدايدى ەسكە العانىندا، بەينە ءبىر ءالسىز بالاداي كورىندى.
”سول كۇنگى ورتتەن اۋىر ءورت كورمەگەن ەكەم، قۇربانداردىڭ مۇردەسى ورتەنىپ كۇلگە اينالدى“.
”رىن چاڭجۇيدىڭ بويى 1.8 مەتردەي بولاتىن، الىپ شىققان كەزدە ادام نەشە ون سانتيمەتر بولىپ، مۇلدە تانىلماستاي ءبىراق قۇرىسىپ قالىپتى. كەيىن زاڭ شيپاگەرى قۇربانداردىڭ سالاۋاتىن DNA سارالاۋ ارقىلى ءبىر - بىردەن تۇراقتاندىردى“.
”سول كۇنى كەشتە ءبىز ءتۇنى بويى سول ارادا بولدىق، ءتىل قاتقان ەشكىم جوق، ءبىز جەردە وتىرىپ ولاردىڭ جانىندا بولدىق، ولاردى جالعىزسىراتپادىق“.
...
سول ناق مايدانداعى ايانىشتى جاعداي جاڭ فۋشيننىڭ ويىنان شىقپاي، تۇسىنە ءجيى كىرىپ ءجۇردى، ول ءاسىلى اڭگىمەشىل بولاتىن، كەيىن كوپ سويلەمەيتىن كەم ءسوزدى بولىپ قالدى، تۇندە ۇيىقتاعاندا دا شىراقتى سوندىرمەيتىن، كوزى وتتاي جانىپ، قىزمەتتى بارعان سايىن جانىن سالا ىستەيتىن بولدى. ۋيچات ەسىمىن ”铭记“ دەپ وزگەرتكەن ول 8 جىلدان بەرى وزگەرتىپ كورگەن جوق. ول: بۇقارانى جاقسى قورعاۋ كەرەك، جاۋىنگەر سەرىكتەرىمىز ومىرىمەن قورعاعان بارلىق نارسەنى قورعاۋىمىز كەرەك، - دەيدى.
”جەتەكشى ءمامتىمىن وبۇل قىزمەتتە تالاپتى قاتاڭ قويعانىمەن، مىنەزى ەرەكشە جاقسى ادام؛ رىن چاڭجۇيدىڭ دەنە قۋاتى كۇشتى، جازىپ - سىزۋعا دا شەبەر، بىزگە ءوز قولىمەن ۇيرەتكەن ەدى؛ ليۋ مۋ قالىڭدىعىمەن جاقىندا عانا توي سۋرەتىنە تۇسكەن ەدى، ول ءيتتى جاقسى كورەتىن، اسىراعان ءبىر ءيتى بار بولاتىن؛ سۇن چاۋ نە جۇمىس بولسا دا ءوزى باستاماشىلدىقپەن ىستەيتىن، كوشەدەگى اعاشتاردى بۇتاعاندا، ودان بيىككە شىعاتىن ەشكىم جوق ەدى...“. جاڭ فۋشين كوزىن جۇمىپ تۇرىپ تىلشىگە ءسوزىن ءۇزىپ - ءۇزىپ ايتتى.
قۇرباندار ەسكەرتكىش قابىرعاعا ىلىنگەن رەڭسىز سۋرەتتەر عانا ەمەس، ولار دا ەت جۇرەكتى، سۇيىسپەنشىلىگى مەن ۋايىمى بار جاندار ەدى، ولاردىڭ ىقىلاسى مەن جاۋاپكەرشىلىگى ماڭگى ەستە ساقتالادى.
”سول كۇننەن باستاپ، رەسمي ساقشى بولىپ، ساپتاستارىم باسىپ بولماعان جولدى جالعاستىردىم“
سۇحبات قابىلداعاندا سۇلايمان ءماسۇت ءبىر پارشا قاستەرلى سۋرەتتى الىپ شىقتى، ول سەرىقبۇيا ساقشى بولىمشەسىندەگى حالىق ساقشىلارىنىڭ 2012 - جىلعى توپتىق سۋرەتى، سونداي - اق كوپشىلىكتىڭ سوڭعى توپتىق سۋرەتى ەكەن. دەلو تۋىلعان كۇنى ساقشى بولىمشەسىنىڭ 5 حالىق ساقشىسى مەن 2 كومەكشى ساقشىسى ەرلىكپەن قۇربان بولدى.
2013 - جىلى سۇلايمان ءماسۇت سەرىقبۇيا ساقشى بولىمشەسى جاڭااۋات باسقارۋ اۋماعىنداعى الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ حالىق ساقشىسى بولاتىن. 4 - ايدىڭ 23 - كۇنى احمەتجان وبۇل ەكەۋى قاشقار قالاسىنان ەندى عانا ءىسساپاردان ورالعان بولاتىن، وقيعا تۋىلعانىن ەستي سالا دەرەۋ شايقاسقا كىرىسەدى. ”سول كەزدە ءبىر لاڭكەس ەلەمەنت كوشەگە تىعىلىپ الدى، قۇلاققا ۇرعان تاناداي جىم - جىرت كۇي كەشتىك، مەن مىلتىقتا تاعى ءبىر تال وق بار دەپ مەجەلەپ، جاڭ فۋشينگە ءيشارات ءبىلدىردىم، ەكەۋىمىز تەڭ ۋاقىتتا وق شىعارىپ، ونى جالمانىنان تۇسىردىك“.
ساپتاستارىنىڭ مۇردەسىنىڭ قيراندىنىڭ اراسىنان ءبىر - بىردەن شىعارىلعانىن كورگەن سول جىلى نەبارى 26 جاستاعى وسى جاس حالىق ساقشىسى وراسان زور پسيحيكالىق سوققىعا ۇشىرادى.
وقيعا تۋىلعان جەردى تازالاعاندا سۇلايمان ءماسۇت ءبىر مۇردەدەگى قول ساعاتتان ونىڭ ليۋ مۋ ەكەنىن تانىدى. دەلو تۋىلاردان ءبىر كۇن بۇرىن ليۋ مۋ قىزمەتىن اقىرلاستىرىپ، دوستىق شەڭبەرىنە ”اقىرى ۇيىقتايتىن بولدىم“ دەپ جاريالاعان ەدى. ”سول كەزدە قاشقاردا بولاتىنمىن، كورگەن سوڭ وعان ماداق ايتىپ، ءبىر اۋىز لەبىز جازعانمىن. ونىڭ ماڭگىلىك ۇيقىعا كەتكەنىن مۇلدە قابىلداي المادىم“، − دەدى سۇلايمان ءماسۇت وسى ءسوزدى ايتىپ بولىسىمەن ۇنسىزدىككە شومىپ.
قايعىدان قابىرعاسى سوگىلە اققان كوز جاسى، وزەگىن ورتەگەن ساعىنىش، ماڭگى ۇمىتىلمايتىن وشپەندىلىك سۇلايمان ءماسۇتتى ءبىر تۇندە تولىستىردى. ”مەن ءوزىمدى 4 - ايدىڭ 23 - كۇنىنەن كەيىن عانا ناعىز ساقشى بولا الدىم دەپ ويلايمىن. ساپتاستارىم بىتىرە الماعان جۇمىستارىن بىزگە قالدىرىپ كەتتى، مەنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ كۇرەسىم باستالدى، ەشقاشان دا كەرى قايتپايمىن“، − دەدى ول.
دەلو تۋىلعاننان كەيىنگى ەكىنشى كۇنى ول ايەلىنە ەگەر بالام 18 جاسقا تولاردان بۇرىن قۇربان بولسام، سۇيەگىمدى تۇرپانداعى تۋعان جەرىمە اپارىپ جەرلەڭدەر؛ ەگەر بالام ەرجەتكەن سوڭ قۇربان بولسام، سۇيەگىمدى قىزمەت ىستەگەن جەرىمە جەرلەڭدەر دەپ تاپسىرادى.
8 جىلدان بەرى سۇلايمان ءماسۇت شەت - شالعاي جەردەگى ساقشى بولىمشەسىندە قالدى، باستابىندا اۋات ساقشى بولىمشەسىندە تۇرسا، بۇگىن شۇڭقىرشاق ساقشى بولىمشەسىندە ىستەيدى، اۋدان قالاشىعىنان 100 نەشە كيلومەتر شالعايدا، تۇگەلدەي لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ، ورنىقتىلىقتى قورعاۋ جاعدايى ءبىرشاما كۇردەلى ءوڭىر. ول سول ءبىر لاڭكەستىك شابۋىلدىڭ اشتى ساباعىن قاي - قاشان دا ەسىنەن شىعارعان ەمەس. ”ساقتىق دابىلىن دامىلسىز قاعىپ، ۇنەمى قىراعىلىقتى ساقتاۋ كەرەك. مەيلى جولدا كەتىپ بارا جاتسام دا، الدە بىرەۋمەن اڭگىمەلەسىپ تۇرسام دا، ءار ادامنىڭ كوز جانارىنا، ءتىپتى، تىنىس الۋىنا دەيىن تاپتەشتەي باقىلايمىن. ماسەلەگە ەڭ جامان جاعىنان تولعانامىن، حالىق ساقشىلارى دەلو بىتىرۋگە شىعار الدىندا، ولارعا حاۋىپسىزدىك ىستەرىن قايتا - قايتا تاپسىرامىن“، − دەدى ول.
”وسى بىرنەشە جىل بويى مەن ولاردىڭ نە ءۇشىن لاڭكەس ەلەمەنتتەرگە اينالعاندىعى جونىندە تولعاندىم. شەكارا سىرتىنان كەلگەن زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دىبىس - بەينە كەسكىندەرى وتە تەز تارالىپ، ۇشقارى يدەيا تەرەڭ سىنالاپ كىرگەن؛ وڭتۇستىك شينجياڭداعى بۇقارانىڭ مادەنيەت دەڭگەيى تومەن بولىپ، وتە وڭاي الجاسقان. زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك قىلمىستارىنا سوققى بەرۋ مەن ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتى بىردەي ماڭىزدى“، − دەدى سۇلايمان ءماسۇت.
وسىدان كەيىن ول ءار كۇنى جيىن جوق بولسا بولعانى، بۇقارادان احۋال ۇعىسۋعا باراتىن بولدى. قاراستى اۋماقتاعى 26 قىستاقتى ءبىر اپتادا ءبىر رەت ارالاپ، بۇقارانىڭ قيىنشىلىعىن، ارمان - تىلەگىن ۇعىسىپ، پارتيانىڭ ابزال ساياساتىن جانە زاڭ بىلىمدەرىن ۇگىتتەيدى، ءالسىز بۋىنداردى، ولقىلىقتاردى قاراستىرادى. ”كەڭسەدە وتىرا بەرسەم الاڭسىز بولا المايمىن“، − دەيدى ول.
2018 - جىلدان باستاپ سۇلايمان ءماسۇت قاراستى اۋماقتاعى ءبىر دەلونىڭ دەرەگىنىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ، 3 جىلدان بەرى قاداعالاپ كەلگەن، بيىل 7 - ايدا توتەنشە تەرەڭگە جاسىرىنعان، 49 ادامدى شارپىعان زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك ۇيىمى اقىرى اشكەرەلەندى.
”قازىر وڭتۇستىك شينجياڭ ورنىقتى، جاراسىمدى، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتى دە وراسان زور ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى. سىزدەر كەلەر جولى سەرىقبۇياعا كەلگەندەرىڭىزدە بەيسەنبى بازار كۇنگى شالقىعان حالىقتىق شارۋاشىلىقتى، ءسوز جوق، سەزىنىڭىزدەر، ورنىقتىلىقتىڭ پايداسى ءار ۇلت بۇقاراسىنا ىرىس - قۇت اكەلدى“، − دەدى سۇحبات اقىرلاسقاندا سۇلايمان ءماسۇت تىلشىگە، − ساپتاستارىمىز وتەپ بولماعان بورىشتى ءبىز، ءسوز جوق، قۇلشىنا وتەيمىز، ساپتاستارىمىز ومىرىمەن قورعاعان مەكەندى ءبىز، ءسوز جوق، بار كۇشىمىزبەن قورعايمىز.
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
