ەلىمىز جاڭاشىل ەلدەر قاتارىنا ءوتتى
جاڭالىق اشۋدىڭ ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇشى اناعۇرلىم نىعايدى (جاڭا جورىقتا ەكپىندەي ىلگەرىلەپ، جاڭا داۋىرگە ۇلەس قوسۋ – وزگەشە 10 جىل)
«حالىق گازەتىنىڭ» تىلشىلەرى يۇي جيانبين، ۋ يۋەحۇي، گۋ يەكاي
2022.10.10 16:38 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىندە جاڭالىق اشىلىپ، كەلەلى تابىستارعا قول جەتتى.
2022 – جىلى 9 - ايدىڭ 9 - كۇنى، جۇڭچيۋ مەرەكەسى قارساڭىندا مەملەكەتتىك عارىش مەكەمەسى، مەملەكەتتىك اتوم ەنەرگياسى قۇرىلىمى ەلىمىز عالىمدارىنىڭ تۇڭعىش رەت اي شارىنان جاڭا كەندى بايقاعانىن ءارى وعان «چاڭ - ى تاسى» دەپ ات قويعانىن جاريالادى. بۇل − ادامزات اي شارىنان بايقاعان 6 - تۇردەگى جاڭا مينەرال، وسىلايشا ەلىمىز دۇنيە جۇزىندەگى اي شارىنان جاڭا مينەرالداردى بايقاعان ءۇشىنشى ەلگە اينالدى. «چاڭ-ى تاسى» اي شارىنان الىنعان ءبىر مىڭ 731 گرام اي توپىراعىنان بايقالدى. 380 مىڭ كيلومەتر شالعايدان اكەلىنگەن بولماشى اي توپىراعى ءبىر مەملەكەتتىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋداعى تالپىنىسىن ايگىلەپ، عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ قۇدىرەتتەنۋگە تالپىنعان جۇڭگو بەكىمىن كورسەتتى.
عىلىم - تەحنيكا گۇلدەنسە، ۇلت گۇلدەنەدى، عىلىم - تەحنيكا قۇدىرەتتەنسە، مەملەكەت قۇدىرەتتەنەدى.
«ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ − جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ دۇنيە ءجۇزى ۇلتتارى قاتارىنان ويىپ ورىن الۋىنىڭ كۇرەس نەگىزى، دەربەس جاڭالىق اشۋ − ءبىزدىڭ دۇنيە ءجۇزى عىلىم - تەحنيكاسىنىڭ شىڭىنا شىعۋدا، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جولىمىز».
«عىلىم - تەحنيكادا دەربەس بولۋ، ءوزىن الۋەتتەندىرۋ − مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋدىڭ نەگىزى، حاۋىپسىزدىكتىڭ ماڭىزدى فاكتورى».
«ساپالى دامۋدا جاڭالىق اشۋعا سۇيەنۋ كەرەك، ەلىمىز العا ىلگەرىلەۋدە دە دەربەس جاڭالىق اشۋعا سۇيەنەدى».
پارتيانىڭ 18 - قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداستى ۇيىتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامۋ اۋقىمىن يگەرىپ، قازىرگىنى تياناق ەتىپ، بولاشاققا كوز تاستاپ، عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى مەملەكەت دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق تىرەگى ەتىپ، عىلىم - تەحنيكا، وقۋ - اعارتۋ ارقىلى مەملەكەتتى گۇلدەندىرۋ ستراتەگياسى مەن جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ ستراتەگياسىن اتقارۋدى ىلگەرىلەتىپ، دەربەس جاڭالىق اشۋدىڭ جۇڭگوشا جولىمەن اۋىتقىماي ءجۇردى، ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا ىستەرىندە تاريحي، جالپىلىق، جۇيەلى زور وزگەرىس تۋىلدى، جاڭاشىل ەلدەر قاتارىنا ءساتتى ءوتىپ، دارىندىلاردى، عىلىم - تەحنيكانى كۇشەيتۋدەن كاسىپتى، ەكونوميكانى، مەملەكەتتى كۇشەيتۋگە دەيىنگى دامۋ جولىمەن ءجۇردى.
− بۇل ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعى ەڭ زور بولعان، عىلىم - تەحنيكا قۋاتى ەڭ تەز جوعارىلاعان 10 جىل بولدى.
عىلىم - تەحنيكا ۇسىنىلىمىنىڭ تەبىنى بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە ارتتى. تۇتاس قوعامنىڭ زەرتتەپ اشۋعا قوسقان قارجىسى 2012 - جىلعى ءبىر تريلليون 30 ميلليارد يۋاننان 2021 - جىلعى 2 تريلليون 790 ميلليارد يۋانعا جەتىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋ قاراجاتى 10 جىلدىڭ الدىنداعىنىڭ 3.4 ەسەسىندەي بولدى، كاسىپورىنداردىڭ عىلىم - تەحنيكا ۇسىنىلىمىنىڭ تۇتاس قوعامنىڭ زەرتتەۋ - اشۋ ۇسىنىلىمىنداعى سالىستىرماسى %76 تەن استى.
جاڭالىق جاراتۋ نەگىزگى تۇلعاسى ۇزدىكسىز زورايدى. مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكا كۇشى بىرتىندەپ جۇيەگە اينالىپ، زەرتتەۋ - اشۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالپى مولشەرى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندى يەلەدى، جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىنداردىڭ سانى 330 مىڭنان استى.
دەربەس جاڭالىق اشۋدىڭ جەتىستىكتەرى قاۋلادى. «تيانۋىن»، «تيانحى»، «چاڭ – ى» شەتسىز - شەكسىز الەمدى شارلادى، «كۇرەسكەرلەر»، «تەرەڭ تەڭىز – 1» تەڭىزدىڭ ەڭ تەرەڭ شەگىنە سايىس جاريالادى، جۇڭگو جوعارى جىلدامدىقتى تەمىر جولى، جۇڭگو ۇلكەن توسپاسى، جۇڭگو كوپىرى، جۇڭگو كەمەجايى جۇڭگونىڭ تانىسقىسىن سومدادى.
10 جىلدان بەرى ەلىمىزدىڭ جاڭالىق اشۋ قۋاتى اناعۇرلىم نىعايىپ، عىلىم - تەحنيكادا قۇدىرەتتى ەل قۇرۋ اياق الىسى ۇزدىكسىز جەدەلدەدى. مەملەكەتتەردىڭ جاڭالىق اشۋ قۋاتىن جان - جاقتى قاتارعا تۇرعىزۋدا دۇنيە ءجۇزى بويىنشا 11 - ورىنعا كوتەرىلىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى عىلىم - تەحنيكادا ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى، عىلىم - تەحنيكادا قۇدىرەتتى ەل قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ جاڭا كەزەڭىن باستادى.
− بۇل عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ ساپالى دامۋعا كۇش ۇستەگەن 10 جىلى بولدى.
شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكادان قامال الۋ كاسىپ سالاسىنىڭ ورتا، جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتتى. جوعارى يقۋاتتى جابدىق، زەردەلى قۇلتەمىر، سيفرلى تەحنيكا ماتەريالىن جاساۋ، لازەر نۇرىمەن جاساۋ سياقتى تەحنيكالاردا قامال الىنىپ، جاساۋ كاسىبىنىڭ دارەجەسى جوعارىلاتىلىپ، دامۋى پارمەندى ىلگەرىلەتىلدى، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيل، جاڭا تۇرپاتتى كورسەتۋ كاسىبىنىڭ كولەمى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندى يەلەدى، قازىرگە دەيىن 2 مىڭنان استام عارىش تەحنيكاسى جەتىستىكتەرى مەملەكەت شارۋاشىلىعى مەن حالىق تۇرمىسىنا قىزمەت وتەدى.
جاڭادان گۇلدەنگەن الدىڭعى لەكتىك تەحنيكانى قولدانۋ جاڭا كاسىپ، جاڭا كاسىپ كۇيىن جەتىلدىردى. اسقىن ەسەپتەۋ، ءىرى ساندى مالىمەت، بلوكچەين، زەردەلى تەحنيكا سياقتىلار جەدەل قولدانىلىپ، جاساندى زەردە، سيفرلى ەكونوميكانىڭ قارىشتاپ دامۋى ىلگەرىلەتىلدى.
مەملەكەتتىڭ كەلەلى قاجەتىن بەتكە الىپ عىلىم - تەحنيكالىق شەشۋ جوباسىن ازىرلەدى.
شياڭگاڭ – جۋحاي - اۋمىن ۇلكەن كوپىرى، سىچۋان - شيزاڭ تەمىر جولى سياقتى ءبىر توپ كەلەلى ينجەنەريالىق قۇرىلىس ءساتتى جۇرگىزىلىپ، تەرەڭ تەڭىزدەن مۇناي – گاز اشۋ، كومىردەن تازا، ۇتىمدى پايدالانۋ، جاڭاشا يادرو ەلەكتر تەحنيكاسى مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىنە پارمەندى كەپىلدىك ازىرلەدى.
وڭىرلىك جاڭالىق جاراتۋ جوعارى ورەدە ىقپال جاساۋ، جەتەكتەۋ رولىن ساۋلەلەندىردى. ەلىمىزدىڭ جوعارى، جاڭا تەحنيكا رايونىنا بۇكىل ەلدەگى جوعارى، جاڭا تەحنيكا كاسىپورىندارىنىڭ ۇشتەن بىرىنەن استامى شوعىرلانعان، 23 مەملەكەتتىك دەربەس جاڭالىق جاراتۋدان ۇلگى كورسەتۋ رايونى مەن 173 جوعارى، جاڭا تەحنيكا رايونى ساپالى دامۋدىڭ قاينارىنا اينالدى.
10 جىلدان بەرى جاڭالىق اشۋدىڭ ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇش بولۋ اۋقىمى كۇشەيىپ، جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىك كۇشى ۇزدىكسىز قاۋلاپ، دامۋدىڭ جاڭا ابزالدىعى جاپپاي سومدالىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا ۇزدىكسىز جاڭا قوزعاۋشى قۋات قوسىلدى. عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعىنىڭ قوسقان ۇلەسى %60 تەن اسىپ، ساپالى دامۋعا ءتىپتى دە كوپ قاينارىنان قامداۋ، عىلىم - تەحنيكا تىرەگى جانە جاڭا ءوسىپ - جەتىلۋ كەڭىستىگى ازىرلەندى.
− بۇل جاڭالىق جاراتۋ جۇيەسى اناعۇرلىم كەمەلدەنگەن، جاڭالىق جاراتۋ ورتاسى ۇزدىكسىز ساپالىلانعان، جاڭالىق جاراتۋ قۋاتى كورنەكتى كۇشەيگەن 10 جىل بولدى.
جاڭالىق جاراتۋ ورتاسى اناعۇرلىم جاقساردى. جوعارى تەحنيكۋم ماعلۇماتىنا يە عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى «تورتكە اسىلىپ الۋدى وزگەرتۋ» ارقىلى قىزمەت ورنىندا باسەكەمەن ۇسىنىس ەتىپ باعالاۋ ارقىلى زەرتتەۋشى بولدى، عالىمدار ەندىگارى ەسەپكە قوندىرۋ، كەستە تولتىرۋ ءۇشىن ۋاقىت، كۇش سارىپ ەتپەيتىن بولدى، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋشى دارىندىلار ءتۇزىلىس، مەحانيزمىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرۋ ءتۇرلى جاڭالىق اشۋ تۇلعالارى مەن عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ بەلسەندىلىگىن، جاسامپازدىعىن ەڭ جوعارى شەكتە قاۋلاتتى.
جاڭالىق جاراتۋ جەلىسى اناعۇرلىم ىركىلىسسىزدەندى. عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن وندىرگىش كۇشكە اينالدىرۋداعى قيىن ماسەلەنى شەشۋ تەزدەتىلدى، 2021 - جىلى بۇكىل ەل بويىنشا تەحنيكالىق توقتامنىڭ ساۋدا سوماسى 3 تريلليون 730 ميلليارد يۋانعا جەتىپ، 10 جىلدىڭ الدىنداعىنىڭ 5.8 ەسەسىندەي بولدى.
جاڭالىق اشۋ تەبىنى اناعۇرلىم ارتتى. جاس عالىمدار جاڭالىق اشۋ ۇجىمىن ۇيىمداستىرىپ، قابىلەتتىلەر باستاماشى بولىپ ىستەپ، عىلىمداعى قيىن ماسەلەلەرگە ۇزاق ۋاقىت زەرتتەۋ جۇرگىزدى، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى پوست دوكتورلاردى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن 12 مىڭنان استام ەرەكشە زەرتتەۋ كومەكشىسىن تاڭداپ ۇسىنىس ەتىپ، دارىندىلار قامباسىن ىشكەرىلەي مولىقتىردى.
جاڭالىق اشۋ رايى اناعۇرلىم قويۋلادى. كەڭ كولەمدى، قىزۋ تالقى جۇرگىزىلگەن «تيانگۇڭ ساباقحاناسىنىڭ» استارىندا كەڭ كولەمدە عىلىم جالپىلاستىرۋ جوسپارى جاتىر، ازاماتتاردىڭ عىلمي ساپاعا يە بولۋ سالىستىرماسى 2015 - جىلعى %6.2 تەن 2020 - جىلعى %10.56كە جوعارىلادى...
10 جىلدان بەرى عىلىم - تەحنيكا ءتۇزىلىسى رەفورماسىنىڭ ارقالىق، تىرەۋلەرى نەگىزىنەن ورناتىلىپ، «عىلىم - تەحنيكا ءتۇزىلىسى رەفورماسىن تەرەڭدەتۋدى اتقارۋ جوباسىندا» ورنالاستىرىلعان 143 مىندەت جاپپاي ورىندالىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ كومەسكى كۇشى ۇزدىكسىز قاۋلاپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشى ۇزدىكسىز نىعايدى.
«جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرىپ، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدا جاڭالىق اشۋ شەشۋشى فاكتور سانالادى». جاڭا ساپارعا قادام تاستادىق، وسى جولدا شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتۋدە تاباندى بولىپ، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ ستراتەگياسىن اتقارىپ، عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى مەملەكەت دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق تىرەگى ەتسەك، ساپالى دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى اناعۇرلىم نىعايىپ، تاسقىنداي تۇسەدى.
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
سۋرەتتى حابار
لەبىز جازۋ
