نەگىزدىك زەرتتەۋدى شىنايى كۇشەيتىپ، عىلىم – تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋ، ءوزىن الۋەتتەندىرۋ نەگىزىن بەكەمدەۋ كەرەك

2023.02.23 16:28 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى

كوشىرۋ

باسىپ شىعارۋ

لەبىز جازۋ

　　■ نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتۋ − جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ كوكەي تەستى تالابى، دۇنيە ءجۇزى بويىنشا عىلىم - تەحنيكادا قۇدىرەتتى ەل قۇرۋدا، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جول. ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتۋدى عىلىم - تەحنيكا قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى كۇن تارتىبىنە ەنگىزىپ، ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ سايكەستىرۋدى كۇشەيتىپ، ساياساتتىق قولداۋدى كۇشەيتىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋى كەرەك

　　■ پارتيا مەن مەملەكەت نەگىزدىك زەرتتەۋ قىزمەتىنە اۋەلدەن ءمان بەرىپ كەلەدى. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىن، اسىرەسە، رەفورما جاساپ، ەسىك اشقاننان بەرى ەلىمىزدىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋىندە كەلەلى ناتيجەگە قول جەتتى. قازىر جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ وزگەرىسى ۇشقان قۇستاي دامىپ، پاندەردىڭ توعىسۋى ۇزدىكسىز دامىپ، عىلمي زەرتتەۋ فورماسىندا تەرەڭ وزگەرىستەر تۋىلىپ، عىلىم - تەحنيكا مەن ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ ءسىڭىسىپ توعىسۋى تەزدەپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ كادەگە جاراۋ اينالىمى كورنەكتى قىسقارىپ، حالىقارالىق عىلىم - تەحنيكا باسەكەسى نەگىزدىك الدىڭعى لەككە قاراي ويىستى. حالىقارالىق عىلىم - تەحنيكا باسەكەسىنە توتەپ بەرىپ، جوعارى دەڭگەيدە ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرىپ، جاڭا دامۋ جاعدايىن ورناتۋدى ىلگەرىلەتىپ، ساپالى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءبىزدىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتىپ، شەشۋشى تەحنيكالىق ماسەلەلەردى تۋ باستان جانە تومەنگى ساتىدان شەشۋىمىزدى شۇعىل قاجەت ەتەدى

　　■ نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ بولجامپازدىعىن، ستراتەگيالىلىعىن، جۇيەلىلىگىن كۇشەيتۋ كەرەك. نەگىزدىك زەرتتەۋ زەرتتەۋدەن قولدانۋعا، ونان سوڭ وندىرىسكە دەيىنگى عىلمي زەرتتەۋ تىزبەگىنىڭ ەكى باسىندا تۇرادى، ىرگە تاس بەرىك بولعاندا عانا عىلىم - تەحنيكا ىستەرى عيماراتى بيىك سالىنادى. «ءتورتتى بەتكە الۋدا» تاباندى بولىپ، نىسانانى باعدار ەتۋدە جانە ەركىن ىزدەنىس جاساۋدا تاباندى بولىپ، دۇنيە ءجۇزى عىلىم - تەحنيكاسىنىڭ الدىڭعى لەگىن مەملەكەتتىڭ كەلەلى ستراتەگيالىق قاجەتىمەن جانە ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ نىساناسىمەن ۇشتاستىرىپ، عىلمي دامۋدىڭ زاڭدىلىعى بويىنشا العا قويىلعان الدىڭعى لەكتىك ماسەلەلەر مەن كەلەلى قولدانىلمالى زەرتتەۋلەر بارىسىندا ابستراكت بايقالعان نازاريالىق ماسەلەلەردى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدەگى شەشۋشى عىلمي ماسەلەلەردى جيناقتاۋ كەرەك. عىلىم - تەحنيكانىڭ دامۋ اۋقىمى مەن مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق قاجەتىن يگەرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋلەردەگى كەلەلى نىسانداردىڭ ورىندالۋ مۇمكىندىگىن دالەلدەۋدى جانە سارالاپ باعالاۋدى كۇشەيتىپ، عالىمداردىڭ پىكىرىنە تولىق قۇرمەت ەتىپ، جالپىلىق بەتالىستى يگەرىپ، العاشقى قادامدى جاقسى باسۋ كەرەك. مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكا كۇشتەرىن نىعايتىپ، ستراتەگيانى باعدار ەتكەن جۇيەلى نەگىزدىك زەرتتەۋدى، الدىڭعى لەكتى باعدار ەتكەن ىزدەنۋ سيپاتتى نەگىزدىك زەرتتەۋدى، بازاردى باعدار ەتكەن قولدانىلمالى نەگىزدىك زەرتتەۋدى ۇيىمدى تۇردە ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىك تاجىريبەحانالاردىڭ جەتەكشىلىك رولىن، مەملەكەتتىك عىلمي زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ ۇيىمدىق رولىن، جوعارى دەڭگەيلى زەرتتەۋ ۇلگىسىندەگى داشۋەلەردىڭ نەگىزگى قوسىندىق رولىن جانە عىلىم - تەحنيكالىق جەتەكشى كاسىپورىنداردىڭ «سۇراۋ شىعارۋشى»، «جاۋاپ بەرۋشى»، «ەمتيحان تەكسەرۋشى» رولىن ساۋلەلەندىرۋگە باسا ءمان بەرۋ كەرەك. نەگىزدىك پاندەر قۇرىلىسىنىڭ ورنالاسۋىن ساپالىلاندىرىپ، ءتۇيىندى پاندەردىڭ، جاڭادان گۇلدەنگەن پاندەردىڭ، اشىلماعان پاندەر مەن ءالسىز پاندەردىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، پاندەردىڭ ايقاسپالى توعىسۋىن جانە ءپان اتتاپ زەرتتەۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاپپاي، بىركەلكى داميتىن ساپالى پاندەر جۇيەسىن ورناتۋ كەرەك

　　■ دۇنيە ءجۇزى ۇلكەن عىلىم داۋىرىنە ءوتتى، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ ۇيىمداسۋ دەڭگەيى بارعان سايىن جوعارىلادى، تۇزىمدىك قامتاماسىزدىق پەن ساياساتتىق جەتەكتەۋدىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋگە جاساعان ىقپالى بارعان سايىن زورايدى. ءسوز جوق، نەگىزدىك زەرتتەۋ ءتۇزىلىس، مەحانيزمى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، ءتۇزىمنىڭ، ساياساتتىڭ قۇن ارقىلى قوزعاۋشىلىق ەتۋ جانە ستراتەگيالىق جەتەكتەۋ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ كەرەك

　　■ جۇڭگوشا مەملەكەتتىك تاجىريبەحانا جۇيەسىن سەلبەسىپ قۇرىپ، نەگىزدىك پاندەردى زەرتتەۋ ورتالىعىن ورنالاستىرىپ، قۇرىپ، جاڭاشا عىلمي زەرتتەۋدى ينفورماتسيالاندىرۋ نەگىزدىك تۇعىرىن الدىن الا ورنالاستىرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ قۇدىرەتتى تىرەكتى تورابىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. كورەگەندىكپەن باستاۋ تيبىندەگى، ستراتەگيالىق جەتەكشىلىك تيبىندەگى، قولدانىس جاعىنان تىرەك بولۋ تيبىندەگى كەلەلى عىلىم - تەحنيكالىق نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى عىلمي جوبالاپ، قۇرىلعى قۇرىلىستارىنىڭ بارىسىنداعى، ىستەن كەيىنگى باقىلاۋ - باسقارۋىن كۇشەيتىپ، تۇتاس تىرشىلىك پەريودىن باسقارۋدى كەمەلدەندىرىپ، ەسىك اشۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ دەڭگەيى مەن اينالىم ونىمدىلىگىن جاپپاي جوعارىلاتۋ كەرەك

　　■ نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتۋدە، سايىپ كەلگەندە، جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلارعا سۇيەنۋ كەرەك. ءسوز جوق، جۇيەلى، جوعارى دەڭگەيلى نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىن تاربيەلەۋ تۇعىرىن كۇش سالا قۇرىپ، ءتىپتى دە كوپ نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىنىڭ توپ – توبىمەن جارىققا شىعۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك. ءتۇرلى دارىندىلار جوسپارىنىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىن قولداۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، ستراتەگيالىق عالىمداردى جەتىلدىرىپ جانە ىستەتىپ، جاس عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىنىڭ اۋىر مىندەت ارقالاۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، عىلىم – تەحنيكاداعى جەتەكشى دارىندىلار قوسىنى مەن ماڭداي الدى جاڭالىق اشۋ قوسىنىن ۇزدىكسىز زورايتۋ كەرەك

　　■ ادامزات بىرگە دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن، حالىقارالىق سەلبەستىككە جانە ەسىك اشۋدان بىرگە يگىلىكتەنۋگە بۇرىنعى ءارقانداي كەزدەگىدەن دە اناعۇرلىم مۇقتاج. حالىقارالىق نەگىزدىك زەرتتەۋ سەلبەستىگى تۇعىرىن قۇرىپ، بۇكىل دۇنيە جۇزىنە باعىتتالعان عىلمي زەرتتەۋ قورىن قۇرىپ، مەملەكەتتىڭ عىلىم - تەحنيكا جوسپارىنىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، كليمات وزگەرىسى، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگى، بيولوگيالىق حاۋىپسىزدىك، سىرتقى كەڭىستىكتەن پايدالانۋ سياقتى دۇنيە جۇزىلىك ماسەلەلەردى ارقاۋ ەتىپ، جۇڭگو مەن شەتەلدىڭ بىرلەسىپ عىلمي زەرتتەۋىن كەڭەيتۋ جانە تەرەڭدەتۋ كەرەك

　　■ ەلىمىزدىڭ نەشە ۇرپاق عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى ۇزدىكسىز كۇرەس جۇرگىزىپ سومداعان «ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك» رۋحى، باتىسقا كوشۋ رۋحى، عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ رۋحى، عالىمدار رۋحى، ايدى بارلاۋ رۋحى، جاڭا داۋىردەگى جەتىقاراقشى رۋحى سياقتىلار جۇڭگوشا جاڭالىق اشۋ ەكولوگياسىن بىرگە سومداپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ دامۋىنا تىرەك بولاتىن سارقىلماس قوزعاۋشى كۇشكە اينالدى. بۇكىل قوعامدا اقيقاتقا تالپىنۋ، شىڭعا ەرلىكپەن شىعۋ سىندى عىلىم رۋحىن بارىنشا ساۋلەلەندىرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋ سياقتى عىلىم - تەحنيكا سالاسىندا جارىققا شىققان وزات تيپتەر مەن ىزگى ىستەردى كەڭىنەن ۇگىتتەپ، قالىڭ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىن مەملەكەتكە ءوزىن ارناۋ، حالىقپەن تىلەكتەس بولۋ داڭقتى داستۇرىنە مۇراگەرلىك ەتىپ، عىلمي ماقالانى وتانىمىزدىڭ بايتاق دالاسىنا جازۋعا تاربيەلەۋ، جەتەكتەۋ كەرەك

　　■ ءار دارەجەلى باسشى كادرلار عىلىم - تەحنيكا بىلىمدەرىن ۇيرەنىپ، عىلىم رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، ىرىقتىلىقپەن الدا ءجۇرىپ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ مۇڭ - مۇقتاجىن شەشىپ، جۇگىن جەڭىلدەتىپ، قايراتىن تاسقىنداتىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جونىندەگى ءبىرقىدىرۋ ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىن ناقتاپ تياناقتاندىرۋى كەرەك

　　شينحۋا اگەنتتىگى، 2 - ايدىڭ 22 - كۇنى، بەيجيڭ. ج ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ ساياسي بيۋروسى 2 - ايدىڭ 21 - كۇنى تۇستەن كەيىن نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتۋ جونىندە 3 - رەتكى توپتىق ۇيرەنۋىن وتكىزدى. ج ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى شي جينپيڭ ۇيرەنۋدى باسقارعاندا بىلاي دەپ دارىپتەدى: نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتۋ − جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ كوكەي تەستى تالابى، دۇنيە ءجۇزى بويىنشا عىلىم - تەحنيكادا قۇدىرەتتى ەل قۇرۋدا، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جول. ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتۋدى عىلىم - تەحنيكا قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى كۇن تارتىبىنە ەنگىزىپ، ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ سايكەستىرۋدى كۇشەيتىپ، ساياساتتىق قولداۋدى كۇشەيتىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋى كەرەك.

　　بەيجيڭ داشۋەسىنىڭ مەكتەپ باستىعى، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى گۇڭ چيحۋاڭ پروفەسسور وسى ماسەلە جونىندە تۇسىنىك جاساپ، قىزمەت ۇسىنىسىن ورتاعا قويدى. ورتالىق كوميتەتتىڭ ساياسي بيۋروسىنداعى جولداستار تۇسىندىرمەنى مۇقيات تىڭدادى ءارى تالقى جۇرگىزدى.

　　شي جينپيڭ تۇسىندىرمەنى جانە تالقىنى تىڭداعاننان كەيىن ماڭىزدى ءسوز سويلەدى. ول بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: پارتيا مەن مەملەكەت نەگىزدىك زەرتتەۋ قىزمەتىنە اۋەلدەن ءمان بەرىپ كەلەدى. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىن، اسىرەسە، رەفورما جاساپ، ەسىك اشقاننان بەرى ەلىمىزدىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋىندە كەلەلى ناتيجەگە قول جەتتى. قازىر جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ وزگەرىسى ۇشقان قۇستاي دامىپ، پاندەردىڭ توعىسۋى ۇزدىكسىز دامىپ، عىلمي زەرتتەۋ فورماسىندا تەرەڭ وزگەرىستەر تۋىلىپ، عىلىم - تەحنيكا مەن ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ ءسىڭىسىپ توعىسۋى تەزدەپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ كادەگە جاراۋ اينالىمى كورنەكتى قىسقارىپ، حالىقارالىق عىلىم - تەحنيكا باسەكەسى نەگىزدىك الدىڭعى لەككە قاراي ويىستى. حالىقارالىق عىلىم - تەحنيكا باسەكەسىنە توتەپ بەرىپ، جوعارى دەڭگەيدە ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرىپ، جاڭا دامۋ جاعدايىن ورناتۋدى ىلگەرىلەتىپ، ساپالى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءبىزدىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتىپ، شەشۋشى تەحنيكالىق ماسەلەلەردى تۋ باستان جانە تومەنگى ساتىدان شەشۋىمىزدى شۇعىل قاجەت ەتەدى.

　　شي جينپيڭ مىنالاردى دارىپتەدى: نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ بولجامپازدىعىن، ستراتەگيالىلىعىن، جۇيەلىلىگىن كۇشەيتۋ كەرەك. نەگىزدىك زەرتتەۋ زەرتتەۋدەن قولدانۋعا، ونان سوڭ وندىرىسكە دەيىنگى عىلمي زەرتتەۋ تىزبەگىنىڭ ەكى باسىندا تۇرادى، ىرگە تاس بەرىك بولعاندا عانا عىلىم - تەحنيكا ىستەرى عيماراتى بيىك سالىنادى. «ءتورتتى بەتكە الۋدا» تاباندى بولىپ، نىسانانى باعدار ەتۋدە جانە ەركىن ىزدەنىس جاساۋدا تاباندى بولىپ، دۇنيە ءجۇزى عىلىم - تەحنيكاسىنىڭ الدىڭعى لەگىن مەملەكەتتىڭ كەلەلى ستراتەگيالىق قاجەتىمەن جانە ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ نىساناسىمەن ۇشتاستىرىپ، عىلمي دامۋدىڭ زاڭدىلىعى بويىنشا العا قويىلعان الدىڭعى لەكتىك ماسەلەلەر مەن كەلەلى قولدانىلمالى زەرتتەۋلەر بارىسىندا ابستراكت بايقالعان نازاريالىق ماسەلەلەردى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدەگى شەشۋشى عىلمي ماسەلەلەردى جيناقتاۋ كەرەك. عىلىم - تەحنيكانىڭ دامۋ اۋقىمى مەن مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق قاجەتىن يگەرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋلەردەگى كەلەلى نىسانداردىڭ ورىندالۋ مۇمكىندىگىن دالەلدەۋدى جانە سارالاپ باعالاۋدى كۇشەيتىپ، عالىمداردىڭ پىكىرىنە تولىق قۇرمەت ەتىپ، جالپىلىق بەتالىستى يگەرىپ، العاشقى قادامدى جاقسى باسۋ كەرەك. مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكا كۇشتەرىن نىعايتىپ، ستراتەگيانى باعدار ەتكەن جۇيەلى نەگىزدىك زەرتتەۋدى، الدىڭعى لەكتى باعدار ەتكەن ىزدەنۋ سيپاتتى نەگىزدىك زەرتتەۋدى، بازاردى باعدار ەتكەن قولدانىلمالى نەگىزدىك زەرتتەۋدى ۇيىمدى تۇردە ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىك تاجىريبەحانالاردىڭ جەتەكشىلىك رولىن، مەملەكەتتىك عىلمي زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ ۇيىمدىق رولىن، جوعارى دەڭگەيلى زەرتتەۋ ۇلگىسىندەگى داشۋەلەردىڭ نەگىزگى قوسىندىق رولىن جانە عىلىم - تەحنيكالىق جەتەكشى كاسىپورىنداردىڭ «سۇراۋ شىعارۋشى»، «جاۋاپ بەرۋشى»، «ەمتيحان تەكسەرۋشى» رولىن ساۋلەلەندىرۋگە باسا ءمان بەرۋ كەرەك. نەگىزدىك پاندەر قۇرىلىسىنىڭ ورنالاسۋىن ساپالىلاندىرىپ، ءتۇيىندى پاندەردىڭ، جاڭادان گۇلدەنگەن پاندەردىڭ، اشىلماعان پاندەر مەن ءالسىز پاندەردىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، پاندەردىڭ ايقاسپالى توعىسۋىن جانە ءپان اتتاپ زەرتتەۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاپپاي، بىركەلكى داميتىن ساپالى پاندەر جۇيەسىن ورناتۋ كەرەك.

　　شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: دۇنيە ءجۇزى ۇلكەن عىلىم داۋىرىنە ءوتتى، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ ۇيىمداسۋ دەڭگەيى بارعان سايىن جوعارىلادى، تۇزىمدىك قامتاماسىزدىق پەن ساياساتتىق جەتەكتەۋدىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋگە جاساعان ىقپالى بارعان سايىن زورايدى. ءسوز جوق، نەگىزدىك زەرتتەۋ ءتۇزىلىس، مەحانيزمى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، ءتۇزىمنىڭ، ساياساتتىڭ قۇن ارقىلى قوزعاۋشىلىق ەتۋ جانە ستراتەگيالىق جەتەكتەۋ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ كەرەك. نەگىزدىك زەرتتەۋگە قاتىستى قازىنالىق ۇسىنىلىمدى ورنىقتى ارتتىرىپ، سالىقتان جەڭىلدىك بەرۋ سياقتى كوپ ءتۇرلى تاسىلمەن كاسىپورىنداردى ۇسىنىلىمدى ارتتىرۋعا شابىتتاندىرىپ، قوعامدىق كۇشتەردى عىلىم قورى، عىلىمعا جىلۋ اتاۋ سياقتى كوپ نەگىزدى ۇسىنىلىم قۇرۋعا شابىتتاندىرىپ، مەملەكەتتىڭ جاراتىلىستىق عىلىم قورىنىڭ جانە ونىڭ بىرلەسكەن قورىنىڭ قارجىلاي كومەك بەرۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، باسەكەلىك قولداۋ مەن ورنىقتى قولداۋ ءوزارا ۇشتاستىرىلعان نەگىزدىك زەرتتەۋ قوسىلىمى مەحانيزمىن ورناتۋ جانە كەمەلدەندىرۋ كەرەك. مەملەكەتتىڭ عىلىم - تەحنيكا جوسپارىنىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋىنە قولداۋ كورسەتۋ جۇيەسىن ساپالىلاندىرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋ نىساندارىن ۇيىمداستىرۋ، مالىمدەۋ، باعالاۋ جانە شەشىم جاساۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، پارىقتى تۇرگە ايىرىپ باسقارۋدى جانە حالىقاراداعى، ەل ىشىندەگى كاسىپتەستەردىڭ باعالاۋىن اتقارىپ، كەلەلى عىلمي ماسەلەلەرگە باعىتتالعان سەلبەسە قامال الۋدى ۇيىمداستىرىپ ورىستەتىپ، ەركىن ىزدەنىس ۇلگىسىندەگى زەرتتەۋگە جانە ورتاق تانىمعا جاتپايتىن جاڭالىق اشا زەرتتەۋگە شابىتتاندىرۋ كەرەك. جاڭاشا مەملەكەتتىك ءتۇزىلىس پەن بازار مەحانيزمىنىڭ قاتىناسىن ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ ۇزاق پەريودىنا سايكەسەتىن عىلىم - تەحنيكالىق باعالاۋ، شابىتتاندىرۋ، جەتىستىكتەردى قولدانۋ، كادەگە جاراتۋ، عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەكاقىسى سياقتى تۇزىمدەردى اقاۋسىزداندىرىپ، ءبىر توپ نەگىزدىك زەرتتەۋدە جاڭالىق اشۋ بازالارىن، ابزالدىققا يە توپتاردى جانە ءتۇيىندى باعىتتاردى ۇزاق ۋاقىت ورنىقتى قولداپ، ءتول جاسامپازدىق وشاعى مەن نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ اتويشى كۇشىن قالىپتاستىرۋ كەرەك.

　　شي جينپيڭ مىنالاردى دارىپتەدى: جۇڭگوشا مەملەكەتتىك تاجىريبەحانا جۇيەسىن سەلبەسىپ قۇرىپ، نەگىزدىك پاندەردى زەرتتەۋ ورتالىعىن ورنالاستىرىپ، قۇرىپ، جاڭاشا عىلمي زەرتتەۋدى ينفورماتسيالاندىرۋ نەگىزدىك تۇعىرىن الدىن الا ورنالاستىرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ قۇدىرەتتى تىرەكتى تورابىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. كورەگەندىكپەن باستاۋ تيبىندەگى، ستراتەگيالىق جەتەكشىلىك تيبىندەگى، قولدانىس جاعىنان تىرەك بولۋ تيبىندەگى كەلەلى عىلىم - تەحنيكالىق نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى عىلمي جوبالاپ، قۇرىلعى قۇرىلىستارىنىڭ بارىسىنداعى، ىستەن كەيىنگى باقىلاۋ - باسقارۋىن كۇشەيتىپ، تۇتاس تىرشىلىك پەريودىن باسقارۋدى كەمەلدەندىرىپ، ەسىك اشۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ دەڭگەيى مەن اينالىم ونىمدىلىگىن جاپپاي جوعارىلاتۋ كەرەك. عىلىم - تەحنيكالىق اسپاپ - جابدىقتاردى، مەڭگەرۋ جۇيەسىن جانە نەگىزدىك جۇمساق بولشەكتەردى ەلىمىزدە وندىرۋدەن قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزىپ، عىلمي زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىن، جوعارى مەكتەپتەردى كاسىپورىندارمەن بىرلەسىپ قامال الۋعا شابىتتاندىرىپ، ەلىمىزدە ءوندىرۋدىڭ بالاما دەڭگەيىن جانە قولدانىس كولەمىن جوعارىلاتىپ، ەلىمىزدىڭ دەربەس زەرتتەۋ تۇعىرىنان، اسپاپ - جابدىقتارىنان پايدالانىپ كەلەلى نەگىزدىك زەرتتەۋ ماسەلەلەرىن ەرتەرەك شەشۋگە قۇلشىنۋ كەرەك.

　　شي جينپيڭ مىنالاردى اتاپ كورسەتتى: نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتۋدە، سايىپ كەلگەندە، جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلارعا سۇيەنۋ كەرەك. ءسوز جوق، جۇيەلى، جوعارى دەڭگەيلى نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىن تاربيەلەۋ تۇعىرىن كۇش سالا قۇرىپ، ءتىپتى دە كوپ نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىنىڭ توپ – توبىمەن جارىققا شىعۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك. ءتۇرلى دارىندىلار جوسپارىنىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىن قولداۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، ستراتەگيالىق عالىمداردى جەتىلدىرىپ جانە ىستەتىپ، جاس عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىنىڭ اۋىر مىندەت ارقالاۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، عىلىم – تەحنيكاداعى جەتەكشى دارىندىلار قوسىنى مەن ماڭداي الدى جاڭالىق اشۋ قوسىنىن ۇزدىكسىز زورايتۋ كەرەك. نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىن پارىقتى باعالاۋ جانە ۇزاق مەرزىمدىك قولداۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، عىلىم - تەحنيكا جەتەكشى دارىندىلارىنا ادام كۇشى، قازىنا كۇشى، قازىنا كۇشى جاعىنان اناعۇرلىم ۇلكەن ورنالاستىرۋ ۇقىعى مەن تەحنيكالىق لۋشياندى تاڭداۋ ۇقىعىن بەرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋ زاڭدىلىعى مەن دارىندىلاردىڭ ءوسىپ - جەتىلۋ زاڭدىلىعىنا ۇيلەسەتىن باعالاۋ جۇيەسىن ورناتۋ كەرەك. عىلمي زەرتتەۋدىڭ ۇيرەنۋ ستيلىن، ستيل قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىن كوپىرمەلىكتەن، ۇشقالاقتىقتان ارىلىپ، تابانداپ ىستەۋگە جەتەكتەۋ كەرەك. نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىن دەربەس تاربيەلەۋ جولىمەن جۇرۋدە تاباندى بولىپ، «ورتا مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ دارىندىلار جوسپارىن»، «نەگىزدى بەكەمدەۋ جوسپارىن»، «نەگىزدىك پاندەردەن ۇزدىك وقۋشى تاربيەلەۋ جوسپارىن» ىشكەرىلەي اتقارىپ، نەگىزدىك پاندەر تاربيەسى جۇيەسىن ساپالىلاندىرىپ، جوعارى مەكتەپتەردىڭ، اسىرەسە، «ەكىدە وزىق» جوعارى مەكتەپتەردىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىن تاربيەلەۋدەگى نەگىزگى قوسىندىق رولىن ساۋلەلەندىرىپ، مەملەكەت شۇعىل قاجەت ەتەتىن جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلاردى تاربيەلەۋدى كۇشەيتۋ، زور كولەمدى نەگىزدىك زەرتتەۋ زاپاس كۇشتەرىن ۇزدىكسىز جەتىلدىرۋ كەرەك.

　　شي جينپيڭ بىلاي دەپ دارىپتەدى: ادامزات بىرگە دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن، حالىقارالىق سەلبەستىككە جانە ەسىك اشۋدان بىرگە يگىلىكتەنۋگە بۇرىنعى ءارقانداي كەزدەگىدەن دە اناعۇرلىم مۇقتاج. حالىقارالىق نەگىزدىك زەرتتەۋ سەلبەستىگى تۇعىرىن قۇرىپ، بۇكىل دۇنيە جۇزىنە باعىتتالعان عىلمي زەرتتەۋ قورىن قۇرىپ، مەملەكەتتىڭ عىلىم - تەحنيكا جوسپارىنىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، كليمات وزگەرىسى، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگى، بيولوگيالىق حاۋىپسىزدىك، سىرتقى كەڭىستىكتەن پايدالانۋ سياقتى دۇنيە جۇزىلىك ماسەلەلەردى ارقاۋ ەتىپ، جۇڭگو مەن شەتەلدىڭ بىرلەسىپ عىلمي زەرتتەۋىن كەڭەيتۋ جانە تەرەڭدەتۋ كەرەك. دۇنيە جۇزىلىك عىلىم - تەحنيكالىق جونگە سالۋدى كورەگەندىكپەن جوبالاپ جانە ىشكەرىلەي ات سالىسىپ، حالىقارالىق عىلىم - تەحنيكا ۇيىمىن قۇرۋعا قاتىناسىپ نەمەسە باستاما كوتەرىپ، ەل ىشىندەگى جوعارى مەكتەپتەردىڭ، عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىنىڭ، عىلىم - تەحنيكا ۇيىمدارىنىڭ حالىقارامەن ۇشتاسۋىن قولداۋ كەرەك. حالىقارالىق عىلىم - تەحنيكا سالاسىنىڭ ەسىك اشۋىن، سەنىمىن، سەلبەستىگىن قۇلشىنا كۇشەيتىپ، اناعۇرلىم كوپ كەلەلى العاشقى جاڭالىق اشۋ جانە شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكالاردان قامال الۋ ارقىلى ادامزات وركەنيەتىنىڭ العا باسۋىنا تىڭ دا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسۋ ءارى ەلىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا حاۋىپسىزدىگى مۇددەسىن ءونىمدى قورعاۋ كەرەك.

　　شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ەلىمىزدىڭ نەشە ۇرپاق عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى ۇزدىكسىز كۇرەس جۇرگىزىپ سومداعان «ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك» رۋحى، باتىسقا كوشۋ رۋحى، عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ رۋحى، عالىمدار رۋحى، ايدى بارلاۋ رۋحى، جاڭا داۋىردەگى جەتىقاراقشى رۋحى سياقتىلار جۇڭگوشا جاڭالىق اشۋ ەكولوگياسىن بىرگە سومداپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ دامۋىنا تىرەك بولاتىن سارقىلماس قوزعاۋشى كۇشكە اينالدى. بۇكىل قوعامدا اقيقاتقا تالپىنۋ، شىڭعا ەرلىكپەن شىعۋ سىندى عىلىم رۋحىن بارىنشا ساۋلەلەندىرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋ سياقتى عىلىم - تەحنيكا سالاسىندا جارىققا شىققان وزات تيپتەر مەن ىزگى ىستەردى كەڭىنەن ۇگىتتەپ، قالىڭ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىن مەملەكەتكە ءوزىن ارناۋ، حالىقپەن تىلەكتەس بولۋ داڭقتى داستۇرىنە مۇراگەرلىك ەتىپ، عىلمي ماقالانى وتانىمىزدىڭ بايتاق دالاسىنا جازۋعا تاربيەلەۋ، جەتەكتەۋ كەرەك. مەملەكەتتىڭ عىلىم جالپىلاستىرۋ قابىلەتى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، جالپى حالىقتىڭ عىلىم ساپاسىن جوعارىلاتۋ ارەكەتىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، جەلى ءىشى - سىرتىنداعى كوپ ءتۇرلى ارنامەن عىلمي بىلىمدەردى تاراتىپ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن ايگىلەپ، عىلىمدى قىزۋ سۇيەتىن، عىلىمدى قاستەرلەيتىن قوعامدىق سالت ورناتۋ كەرەك. وقۋ - اعارتۋداعى «ەكىنى ازايتۋ» بارىسىندا عىلمي وقۋ - اعارتۋدى نىعايتۋدى ويداعىداي ىستەپ، جاستار مەن ورەندەردىڭ اۋەسىن، ويلاۋ قابىلەتىن، ىزدەنۋ ىنتاسىن قوزعاپ، عالىمداردىڭ كومەسكى ساپاسىنا يە، عىلمي زەرتتەۋ ىستەرىنە ءوزىن ارناۋعا پەيىل بولعان جاستار مەن ورەندەر قاۋىمىن جەتىلدىرۋ كەرەك.

　　شي جينپيڭ سوڭىندا بىلاي دەپ دارىپتەدى: ءار دارەجەلى باسشى كادرلار عىلىم - تەحنيكا بىلىمدەرىن ۇيرەنىپ، عىلىم رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، ىرىقتىلىقپەن الدا ءجۇرىپ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ مۇڭ - مۇقتاجىن شەشىپ، جۇگىن جەڭىلدەتىپ، قايراتىن تاسقىنداتىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جونىندەگى ءبىرقىدىرۋ ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىن ناقتاپ تياناقتاندىرۋى كەرەك.

　　كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى

جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى

بۇل حابارعا باعاڭىز

1. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2. قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4. ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.

ورتالىق
ەل ءىشى
شينجياڭ
حالىقارا

سۋرەتتى حابار

مادەنيەت

تەلەفون: 67 /65368365-010 ‍حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved