شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرىپ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىك قۋاتىن تاسقىنداتتى (بەدەلدى جاريالاۋ)
«حالىق گازەتىنىڭ» ءتىلشىسى ليۋ جىچياڭ
2023.06.15 16:37 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
6 - ايدىڭ 2 - كۇنى مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ۇنەمىلىك ىستەر ءماجىلىسى شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ قىزمەتىنىڭ اياق الىسى جانە كەلەسى قادامداعى ءتۇيىندى شارالار جونىندەگى مالىمەتتى تىڭدادى. 6 - ايدىڭ 14 - كۇنى تۇستەن كەيىن مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ اقپارات كەڭسەسى مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ساياساتتىق حابارلاندىرۋ ءماجىلىسىن اشىپ، قاتىستى جاعدايلاردى تانىستىردى.
بازارعا كىرۋ رۇقساتى ۇزدىكسىز كەڭەيتىلىپ، ءتيىمدى ساياساتتار ۇزدىكسىز تياناقتاندىرىلدى
مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى يۋان دا تاياۋ جىلداردان بەرگى شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن جاقسارتۋ قىزمەتىنىڭ جالپى تۇلعالىق اياق الىسىن تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ”تاياۋ جىلداردان بەرى تاراۋلار، جەر - جەر كاسىپورىنداردىڭ ءىس جۇزىندىك قاجەتىن شىعار ءتۇيىن ەتىپ، بازارلانعان، زاڭمەن جونگە سالىناتىن، حالىقارالانعان شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن قالىپتاستىرىپ، تيجارات تۇلعالارىنىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن جەتىلدىرۋگە جانە قاۋلاتۋعا، ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋگە پارمەندى تىرەك ازىرلەدى“.
مال - مۇلىك ۇقىعى مەن ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ كۇشەيتىلىپ، كاسىپورىنداردىڭ دامۋ سەنىمى بەكەمدەلدى. ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردى جەبەۋ زاڭى، شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسۋ زاڭى جانە ونى اتقارۋ ەرەجەسى، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ ەرەجەسى، جەكە ونەركاسىپشىلەر مەن ساۋداگەرلەردىڭ دامۋىن جەبەۋ ەرەجەسى سياقتىلاردى شىعارۋ جانە ىشكەرىلەي اتقارۋ ىلگەرىلەتىلىپ، كاسىپورىندارعا ساياتىن ناقاق، قاتە دەلولار زاڭ بويىنشا پارىقتاپ تۇزەتىلىپ، ۇدايىلانعان مەحانيزمدەندىرۋ ىلگەرىلەتىلىپ، ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ ەسەبىن كەشەۋىلدەتۋدەن ساقتانۋدىڭ جانە ونى شەشۋدىڭ باياندى مەحانيزمى اقاۋسىزداندىرىلدى. ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ جانە ودان پايدالانۋ كۇشەيتىلدى. اكىمشىلىك قىزمەت وتەۋ ساپالىلاندىرىلىپ، كاسىپورىنداردىڭ تۇزىمدىك ساۋدا وزىندىك قۇنى تومەندەتىلدى.
بازارعا كىرۋ رۇقساتى ۇزدىكسىز كەڭەيتىلىپ، فاكتور بايلىعىنىڭ ىركىلىسسىز اينالىمى جەبەلدى. بازارعا كىرۋدەگى شەكتەلگەن سالالار ءتىزىمى ءتۇزىمى جاپپاي اتقارىلىپ، مەملەكەتتىك جانە ەركىن ساۋدا سىناق رايوندارىنىڭ شەتەل قارجىسىنىڭ بازارعا كىرۋىندەگى شەكتەلگەن سالالار ءتىزىمى ۇدايى 5 جىل ىقشامدالدى.
كومەسكى كەدەرگىلەر الاستالىپ، ءادىل باسەكەلى بازار ءتارتىبى قورعالدى. مونوپوليالاۋعا قارسى تۇرۋ زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلىپ، ءادىل باسەكەنى تەكسەرۋ ءتۇزىمى اتقارىلدى. مەردىگەر شاقىرۋ، مەردىگەرلىككە مالىمدەلۋ جانە ۇكىمەتتىك ساتىپ الۋ جۇيەگە ءتۇسىرىلىپ، مەردىگەر شاقىرۋ، مەردىگەرلىككە مالىمدەلۋ سالاسىنداعى ساۋدا ورتاسىن ارناۋلى جونگە سالۋ ورىستەتىلدى. تاراۋلار ارا جان - جاقتى باقىلاۋ - باسقارۋ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلىپ، ”ەكىنى كەز كەلگەن ۋاقىتتا تەكسەرۋ، ءبىردى جاريا ۇستاۋ“ باقىلاۋ - باسقارۋى، ”ينتەرنەت + باقىلاۋ - باسقارۋ“ جولعا قويىلدى.
قوعامدىق سەنىمدىلىك جۇيەسى كەمەلدەندىرىلىپ، ساپالى قوعامدىق سەنىمدىلىك ورتاسى قالىپتاستىرىلدى. سەنىمدىلىكتى نەگىز ەتكەن جاڭاشا باقىلاۋ - باسقارۋ مەحانيزمى ورناتىلىپ، سەنىمدىلىك حاۋىپ - قاتەرى جەتەكشى ەتىلىپ، باقىلاۋ - باسقارۋ بايلىعى ساپالى ورنالاستىرىلدى. ”قايتا - قايتا تيىم سالسا دا تيىلماۋ، قايتا - قايتا ايىپ سالسا دا تۇزەتپەۋ“ سىندى زاڭعا اۋىر قايشىلىق جاساپ، سەنىمنەن ايرىلۋ ارەكەتتەرىن ارناۋلى جونگە سالۋ ورىستەتىلدى.
مەملەكەتتىك بازار باقىلاۋ - باسقارۋ باس مەكەمەسى تىركەۋگە الدىرۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى رىن دۋانپيڭ مىنانى ءبىلدىردى: تاياۋ جىلداردان بەرى بازار باقىلاۋ - باسقارۋ تاراۋلارى باقىلاۋ - باسقارۋدى، زاڭ اتقارۋدى پارمەندى كۇشەيتىپ، بازار ءتارتىبىن ارناعا ءتۇسىرىپ، ساۋدا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قورعادى، ”5 - ايدىڭ سوڭىنا دەيىن ەلىمىزدە تىركەۋگە الىنعان جەكە ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر 118 ميلليوننان اسىپ، حالىقتىق كاسىپورىندار 50 ميلليوننان اسىپ، كاسىپورىن جالپى سانىنىڭ %92 تەن استامىن يەلەدى؛ 46 ميلليوننان استام كاسىپورىن جالپى 250 ميلليون رەت ەلەكتروندىق تيجارات كۋالىگىن پايدالانىپ، ادام كۇشىن، حات - قاتىناستاردى جانە ۋاقىت وزىندىك قۇنىن بارىنشا ۇنەمدەدى“.
”بيىل جىل باسىنان بەرى سالىق تاراۋلارى سالىق، اقى جاقتارىنان تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىن بەلسەنە تياناقتاندىرىپ، ساياسات تيىمدىلىگىنىڭ شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ تۇلعالارىنا دالمە - ءدال تىكە جەتۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى. 1 - ايدان 4 - ايعا دەيىن مەملەكەت بويىنشا سالىقتى كەمەيتىپ، اقىنى تومەندەتۋ جانە سالىق قايتارۋدى كەشەۋىلدەتۋ اقىسى تىڭنان 468 ميلليارد 900 ميلليون يۋان ارتتى. مەملەكەتتىك سالىق باس مەكەمەسى سالىق تاپسىرۋعا قىزمەت وتەۋ تارماق مەكەمەسىنىڭ باستىعى شىن شينگو بىلاي دەپ تانىستىردى: تاياۋ جىلداردان بەرى سالىق تاراۋلارى قولايلى، جوعارى ءونىمدى سالىق، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن جاراتۋعا قۇلشىنۋدا، قازىر %96 سالىق تاپسىرۋ ىستەرىن، %99 سالىق تاپسىرۋ ءوتىنىشىن توراپتا بىتىرۋگە بولادى، بۇكىل ەل بويىنشا قوعامدىق قامسىزداندىرۋ اقىسىن توراپتا تاپسىرۋ كاسىپ مولشەرى %95 تەن اسادى، ”كەلەسى قادامدا سالىق تاراۋلارى ساۋدا تۇلعالارى كوڭىل ءبولىپ وتىرعان ماسەلەلەرگە بەلسەنە جاۋاپ قايتارادى، كاسىپورىندارعا ءتيىمدى، حالىققا قولايلى اناعۇرلىم كوپ شارانى العا قويادى“.
قارجى قوسۋ نىساندارىن تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتۇزىمى رەفورماسى تەرەڭدەتىلىپ، قارجى قوسۋدىڭ ساپالى دامۋى جەبەلدى
قارجى قوسۋ نىساندارىن تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتۇزىمى رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ − بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن تاسقىنداتىپ، قارجى قوسۋدىڭ ساپالى دامۋىن جەبەۋدىڭ ماڭىزدى شاراسى. تاياۋ جىلداردان بەرى مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى ءونىمدى قارجى قوسۋدى كەڭەيتۋگە دەم بەرۋدى ارقاۋ ەتىپ، قارجى قوسۋ نىساندارىن تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتۇزىمى رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋدە بەلسەندى ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى −
كاسىپورىنداردىڭ قارجى قوسۋداعى نەگىزگى تۇلعالىق ورنى اناعۇرلىم بەكەمدەلدى. قارجى قوسۋ نىساندارىن تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتۇزىمى رەفورماسىن اناعۇرلىم ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى ءبىرقانشا پىكىر ىشكەرىلەي تياناقتاندىرىلىپ، قارجى قوسۋ نىساندارىن تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتارتىبى اناعۇرلىم ساپالىلاندىرىلىپ، ىقشامدالىپ، ”ءبىر توراپپەن ءبىر تۇتاس ءبىتىرۋ“ ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىلدى. تاياۋداعى 3 جىلدا ەستەلىككە الىنعان نىساندار سانىنىڭ كاسىپورىن قارجىلاندىرعان نىسانداردا ۇستايتىن سالىستىرماسى %98 تەن استى.
قارجىلاندىرۋ جاعىنان شەشىم جاساۋ ورەسى ونان ارى جوعارىلادى. قارجىلاندىرۋ نىساندارىنىڭ الدىڭعى مەرزىمدىك قىزمەتتەرىنە ساياساتتىق جەتەكشىلىك كۇشەيتىلىپ، قارجىلاندىرۋ نىساندارىنىڭ سەنىمدىلىگىن زەرتتەۋ جونىندەگى مالىمەت جاسالىپ، باسىپ تاراتىلىپ، باعدارلاما ازىرلەندى ءارى جەرگىلىكتى ورىندارعا، كاسىپورىندارعا، اقىل - كەڭەس بەرۋ قۇرىلىمدارىنا، فينانس كاسىپورىندارىنا باعىتتاي وتىرىپ، جەلىلەس ارناۋلى كۋرستار اشىلدى.
قارجى قوسۋ ءتۇزىم جۇيەسى ونان ارى كەمەلدەندى. قازىر اتقارىلىپ وتىرعان ءونىمدى قارجى قوسۋدى باسقارۋ ەرەجەسىن، ولشەمدى قۇجاتىن جۇيەلى رەتتەۋ نەگىزىندە، ءبىر توپ ەرەجەگە، ولشەمدى قۇجاتقا شوعىرلى وزگەرىس ەنگىزىلىپ جانە كۇشىنەن قالدىرىلىپ، قارجى قوسۋدى باسقارۋ زاڭ - ەرەجە، ءتۇزىم جۇيەسىنىڭ بىرلىگى مەن سايكەسىمدىلىگى شىنايى قورعالدى.
قارجىلاندىرۋدى باسقارۋ تاسىلىندە ىشكەرىلەي جاڭالىق جاراتىلدى. جەر - جەر قارجى قوسۋدى باسقارۋدىڭ جاڭا ۇلگىسى جونىندە بەلسەنە ىزدەنىس جاسادى، كەيبىرەۋلەرى ”ۋادە بەرۋ ءتۇزىمى“، ”وڭىرلىك ساراپتاۋ“ سياقتى رەفورمالاردى سايكەستىرە ىلگەرىلەتىپ، تەكسەرىپ - بەكىتۋ ۋاقىتىن زور مولشەردە ازايتتى، تاعى بىرەۋلەرى قارجى قوسۋ جەلىسىندەگى تۇعىرعا سۇيەنىپ قۇرىلىستى باسقارۋ جۇيەسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، قارجى قوسۋدى تەكسەرىپ - بەكىتۋدى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتتى.
كەلەسى قادامدا كاسىپورىندار مەن جەرگىلىكتى ورىندار اڭىس ەتكەن بوگەتتەرگە، قيىن ماسەلەلەرگە نازار اۋدارىلىپ، قارجى قوسۋ نىساندارىن تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتۇزىمى رەفورماسى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلىپ، ءۇش جاقتاعى قىزمەت ءتۇيىندى تۇردە ىلگەرىلەتىلەدى. ءبىرىنشى، ”نىساندار جوباعا ىلەسۋ، فاكتورلار نىسانعا ىلەسۋ“ پرينسيبىندە تاباندى بولىنىپ، قارجى قوسۋ نىساندارىن تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ جەردەن پايدالانۋ، قورشاعان ورتاعا باعا بەرۋ، قۇرىلىس جۇرگىزۋگە مالىمدەۋ سياقتى سالالارداعى رەفورمامەن ۇشتاسۋى كۇشەيتىلىپ، رەفورمادا سايكەسە كۇش شىعارۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتىلەدى. ەكىنشى، قارجى قوسۋ نىساندارىن جەلىدە تەكسەرىپ بەكىتۋ، باقىلاۋ - باسقارۋ تۇعىرىنا سۇيەنۋ نەگىزىندە، قاتىستى بانكەلەرمەن قارجى قوسۋ، قارىز اقشا بەرۋ ىقپالداستىعىن تۇيىندە سىناق ەتۋ سەلبەستىك مەحانيزمى ورناتىلىپ، قارجى قوسۋ تۇلعالارىنىڭ قارجى قۇراۋىن قولايلىلاندىرۋ دەڭگەيى جوعارىلاتىلادى. ءۇشىنشى، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ”نىسانداردا ساتىلار بويىنشا ۇقىقتى تۇراقتاندىرۋ“، ”بىرلەسىپ تەكسەرىپ وتكىزىپ الۋ“ سياقتى جاقتارداعى تاجىريبەلەر مەن ادىستەر قورىتىندىلانىپ، ۇيلەسىمدى كەزدە بۇكىل ەل كولەمىندە جالپىلاستىرىلادى. قارجى قوسۋ سالاسىنداعى ”ۋادە بەرۋ ءتۇزىمى“ رەفورماسىنىڭ كولەمىن كەڭەيتۋ جونىندە زەرتتەۋ جۇرگىزىلىپ، بەكىتۋگە جولداۋدىڭ ءتارتىبى كۇردەلى، پەريودى ۇزاق، نىساننىڭ تياناقتانۋى باياۋ بولۋ سياقتى ماسەلەلەردى شەشۋ ءتۇيىندى تۇردە ىلگەرىلەتىلەدى.
تۇزىمدىك ەسىك اشۋ ورنىقتى كەڭەيتىلىپ، سىرتقى ساۋدادا جاڭالىق اشا دامۋعا قىزمەت وتەلدى
بيىل الدىڭعى 4 ايدا ەلىمىزدە شەتەل كاپيتالىمەن جاڭادان قۇرىلعان كاسىپورىنداردىڭ سانى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %31.1 ارتقان، ناقتى پايدالانىلعان شەتەل قارجىسى 499 ميلليارد 460 ميلليون يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %2.2 ارتقان.
شەتەل قارجىلاندىرعان نىسانداردىڭ ىركەس - تىركەس تياناقتانۋى − شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىنىڭ ۇزدىكسىز ساپالىلانۋىنىڭ ارقاسى. بيىل 1 - ايدىڭ 1 - كۇنى جاڭا نۇسقاداعى شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسقان كاسىپتەردىڭ تىزىمدىگى رەسمي اتقارىلىپ، 239 شابىتتاندىرۋ تارماعى جاڭادان قوسىلدى، جاڭادان قوسىلعان تارماقتار تاريحتاعى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتىپ، شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ قارجى قوسۋىنا دەم بەرەتىن كاسىپتەر مەن سالالاردى ونان ارى كەڭەيتتى.
كەلەسى قادامدا ەرەجە، ءتۇزىم، باسقارۋ، ولشەم سياقتى تۇزىمدىك ەسىك اشۋ ورنىقتى كەڭەيتىلەدى. يۋان دا بىلاي دەدى: ”بىرىنشىدەن، اناعۇرلىم زور تەبىنمەن شەتەل قارجىسىن باۋراۋ ساياساتتىق شارالارى زەرتتەپ شىعارىلىپ، ىشكى – سىرتقى قارجى قوسۋشى كاسىپورىنداردىڭ ناقتى سەلبەستىگىن جەبەيمىز؛ ەكىنشىدەن، تاياۋ جىلداردان بەرگى شەتەل قارجىسىنىڭ بازارعا كىرۋىندەگى شەكتەلگەن سالالار ءتىزىمىنىڭ اتقارىلۋ ونىمدىلىگىن باعالاۋ نەگىزىندە، حاينان ەركىن ساۋدا پورتىنىڭ شەتەل قارجىسىنىڭ بازارعا كىرۋىندەگى شەكتەلگەن سالالار ءتىزىمىن ازايتۋ سياقتى شارالار جونىندە زەرتتەۋ جۇرگىزەمىز؛ ءۇشىنشى، شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ قارجى قوسۋىن جەبەۋ جانە وعان قىزمەت وتەۋدى اناعۇرلىم ويداعىداي ىستەيمىز“.
كەدەن باس مەكەمەسى جالپىلىق كاسىپ تارماق مەكەمەسىنىڭ باستىعى ۋ حايپيڭ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: 6 - ايدىڭ 12 - كۇنى كەدەن باس مەكەمەسى ”شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋداعى 16 تارماقتى ەرەجەنى“ العا قويىپ، جاڭا كاسىپ كۇيىنىڭ باياندى، اقاۋسىز دامۋىن اناعۇرلىم ويداعىداي قولداۋ جاعىندا شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا كەدەنىن باقىلاۋ - باسقارۋ جالپىلىق رەفورماسىن تارتىپپەن ورىستەتىپ، شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا تاۋارلارىنىڭ يمپورت - ەكسپورت زاتتارىن قايتارۋ شارالارىن ساپالىلاندىرىپ، قورعامالى سالىق جوندەۋى جاڭا كاسىپ كۇيىنىڭ دامۋىن زور كۇشپەن قولدادى؛ قىزمەت وتەۋ، وڭدەۋ ساۋداسى سياقتى جاڭالىق اشا دامۋ جاعىندا، كەدەندىك باقىلاۋ - باسقارۋ مەحانيزمىندە جاڭالىق اشىپ، جۇمىس رەسمياتتارىن ساپالىلاندىرىپ، وڭدەۋ ساۋداسىنىڭ قولايلىلانۋىن اناعۇرلىم ىلگەرىلەتتى؛ كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىك كۇشىن اناعۇرلىم ويداعداي قاۋلاتۋ جاعىندا، ”ارنايىلانعان، سارالانعان، ەرەكشە، جاڭا“ كاسىپورىنداردى جەتىلدىرۋدى كۇشەيتتى“.
”شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىندا ەڭ جاقسى دەگەن بولمايدى، ءتىپتى دە جاقسى دەگەن بولادى“. يۋان دا مىنالاردى ءبىلدىردى: مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى قاتىستى تاراۋلارمەن بىرگە باعىتتامالى ساياساتتىق شارالاردى توپقا ءبولىپ جەدەل العا قويىپ، بازارلاندىرۋ رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، زاڭمەن جونگە سالۋ تىرەگىن كۇشەيتىپ، حالىقارالانۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىنىڭ ءتۇيىندى سالالارىنداعى رەفورمانى تەرەڭدەتۋ ارقىلى دامۋ سەنىمىن ونان ارى ارتتىرىپ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن تاسقىنداتادى.
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
تەلەفون: 65367915-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ باسپا ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەي كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2023 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى
