”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق“ ۇستانىمى قۇبا ءتۇز، قۋاڭ دالانى بايۋدىڭ باقشاسىنا اينالدىرۋعا باستادى
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جىڭ جو
2023.08.18 15:47 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
سوڭعى جىلدارى شينجياڭنىڭ ءار دارەجەلى پارتكومدارى، ۇكىمەتتەرى ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق“ ۇستانىمىن بەلسەنە امالياتتا ايگىلەپ، ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسىن اتقاردى، وسىمدىك جامىلعىلارى قالپىنا كەلىپ، ەكولوگيا قورعالىپ، جەمىس ورمانى كاسىبى مەن اۋىل - قىستاق ساياحات كاسىبى قىستاق تۇرعىندارىن بايىتۋ مەن اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى جاڭا جارقىن تۇيىنگە اينالدى.
قۋاڭ دالا جاسىل جەلەك جامىلىپ، جاسىل ۇلى قورعان تۇرعىزىلدى
ءار جىلى 8 - ايدا اقسۋداعى حۇڭچيپو اۋەجايىنان ۇشىپ - قونعان ۇشاقتار جاپ - جاسىل دالانى باۋىرلاي وتەدى. جولاۋشىلار بۇتاق - جاپىراقتارى جايقالعان جاسىل كوكياردىڭ كەزىندەگى قۇبا ءتۇز، قۋاڭ دالا ەكەنىن بىلمەيتىن دە بولار.
قۇمدى ءشولدى جاسىل القاپقا اينالدىرۋ − ونسۋ اۋدانىنىڭ كوكيار قالاشىعىنان باستالعان، 30 جىلدان استام ۋاقىت جالعاسقان ءارى ۇزدىكسىز تاباندىلىقپەن جالعاستىرا بەرەتىن ەكولوگيالىق ينجەنەريا.
قازىرگە دەيىن اقسۋ ايماعىنىڭ ”5 ءبىر ميلليون مۋ“ ەكولوگيانى وڭاۋ ينجەنەرياسى بويىنشا 4 ميلليون 780 مىڭ 400 مۋ ورمان ءوسىرىلىپ، ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرى ％04. 9كە جەتىپ، سازدى جەردىڭ قورعالۋ مولشەرى ％5. 52كە جەتىپ، جابايى حايۋاناتتار 270 تۇردەن، جابايى وسىمدىكتەر 520 تۇردەن اسىپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋى جۇزەگە اسىرىلدى.
قۇتىبي اۋدانى لاۋلۇڭحى مەملەكەت دارەجەلى الەۋمەتتىك يگىلىك ورمانىن باسقارۋ - باپتاۋ پۋنكتىندە سەكسەۋىل قالامشاسى قۇنتتاي باسقارىپ - باپتاۋدىڭ ارقاسىندا قۇبا تۇزگە تامىر تارتىپ، يەن دالانى جاسىل جەلەكپەن كومكەردى.
”مەن 2016 - جىلدان باستاپ شينجياڭدا سەكسەۋىل ەگىپ كەلەمىن“. سول جەردە ورماندىق جەردى كوتەرمەگە العان ۋاڭ جىۋي بىلاي دەدى: ”سوڭعى بىرنەشە جىلدا شينجياڭنىڭ كليمات جانە توپىراق شارت - جاعدايىمەن ۇشتاستىرىپ، شينجياڭعا ۇيلەسەتىن ورمان ءوسىرۋ ۇلگىسىن قورىتىندىلادىم، قازىر شونجى مەن موريداعى كوتەرمەگە العان جەرلەردە وتىرعىزعان ورماننىڭ قاتارعا قوسىلۋ مولشەرى تۇگەلدەي ％75تەن جوعارى بولدى“.
تارىم قۇمدى ءشول تاس جولىنىڭ ەكى جاعى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇزىن جاساندى جاسىل ءدالىز. وسى جاسىل ۇزىن ءدالىزدى سالعان كەزدە، تاياۋ قاباتتاعى جەر استى سۋىنان، اششى سۋدان جانە وڭىرلىك تابيعي جاۋىن سۋىنان تولىق پايدالانىپ، ورماندى سيرەتىپ ەگۋ، قۇبىر جاتقىزىپ ورمان ءوسىرۋ، ىلعالدىق ساقتاعىشپەن ورمان ءوسىرۋ سياقتى تەحنيكالىق ۇلگىلەردى قولدانىپ، توراڭعى، شىرعاناق سياقتى قۇرعاقشىلىققا، سورتاڭعا ءتوزىمدى وسىمدىك جامىلعىسىن جاساندى جولمەن قالىپتاستىردى. قازىر 10 مىڭ 100 شارشى كيلومەتر ورمان ءوسىرىلىپ، كوشپەلى قۇم نەگىزىنەن تىزگىندەلدى.
شينجياڭ 2000 - جىلى ەگىستىكتەن ورماندى قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسىن باستاعاننان بەرى قۇمدى بوراندى، سورتاڭدانۋ زيانى اۋىر، ەكولوگيالىق ءوڭىر ورنى ماڭىزدى وڭىرلەردە ورماندى قالپىنا كەلتىرۋ، تاقىر تاۋ، قاعىر جەرلەرگە ورمان ءوسىرۋ، قورشاپ جەتىلدىرۋ سياقتى ادىستەر ارقىلى 19 ميلليون 114 مىڭ مۋ جەردەگى ەگىستىكتەن ورماندى قالپىنا كەلتىرۋدى ورىنداپ، ەكولوگيالىق ورتانى پارمەندى قورعادى جانە قالپىنا كەلتىردى.
ورمان ارقىلى ورماندى باپتاپ ۇتىمدى اينالىستى جۇزەگە اسىردى
اعاشتى جاقسى ءوسىرۋ، ورماندى جاقسى باپتاۋ، ونىڭ ۇستىنە ويداعىداي تيجارات جۇرگىزۋ كەرەك.
ونسۋ اۋدانىنىڭ كوكيار قالاشىعى ءىس جۇزىندىكپەن ۇشتاستىرىپ، ”ورمان ارقىلى ورماندى باپتاۋ“ ۇلگىسىن ىزدەنىس جاساپ تاۋىپ، ىقتاسىن ورمان جەلىسى اراسىنا الما، جاڭعاق، شىلان سياقتى ەكونوميكالىق ورماندى ارالاستىرا ەكتى. 2005 - جىلدان باستاپ قوعامدىق قارجى كوكياردىڭ اعاش ەگىپ، ورمان وسىرۋىنە كەڭ كولەمدە ات سالىسىپ، قوعامداندىرىلعان ورمان ءوسىرۋ اۋماعى زور كولەمدە جوعارىلادى.
شىلىڭگىر جاز كەزىندە ونسۋ اۋدانى كوكيار قالاشىعى سايباق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى گوھارقىز ءوماردىڭ جەمىس باعىندا فىڭتاڭلي، داحۇڭپاۋ، ۋيۋەسۇي سياقتى كوپتەگەن سورتتاعى ورىكشە الشا ىركەس - تىركەس پىسا باستادى. جەمىسى تولىق، ساپاسى كەرەمەت جەمىس ورمان ونىمدەرى بازاردا ەرەكشە ءوتىمدى بولدى.
كوكيار قالاشىعى قۇبا ءتۇز جاڭا قىستاعىنىڭ اعاش باسىندا كەپتىرىلەتىن ورىك ەگىمشىلىك بازاسىنداعى جاڭا ورىكتەر بەيجيڭ، شاڭحاي، شىنجىن سياقتى قالالارعا ساتىلدى. ەگىمشى پان شۋەلين: بيىل 1 - دارەجەلى جەمىستىڭ اتىز باسىنداعى ساتىلۋ باعاسى ءار كيلوگرامى 46 يۋانعا دەيىن جەتتى، - دەدى.
تيانشان تاۋ سىلەمىنەن اسىپ سولتۇستىككە جۇرە بەرسەڭىز، ”ەرتەگىدەگىدەي شەكارا قالاشىعى“ بۋىرشىن اۋدانى دا ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋ بارىسىندا بايۋ جولىن تاپتى. سول جەردەگى شىرعاناق ەگەتىن اۋقاتتى شارۋا ۋ چيڭشاننىڭ 100 مۋدان استام شىرعاناق ورمانى بار، ءار جىلى 200 مىڭ يۋاننان استام كىرىس كىرگىزەدى.
”شىرعاناق سۋ قاينارىن قورعايدى، توپىراقتى بەكەمدەپ، قۇنارلىلىعىن ساقتايدى، ەكولوگياسى ءالسىز وڭىرلەردىڭ قورشاعان ورتاسى جونىنەن وتە جاقسى قالپىنا كەلتىرۋ ونىمدىلىگى بار، شىرعاناق جەمىسىنىڭ تاعى ەكونوميكالىق ونىمدىلىگى دە بار“. ۋ چيڭشان تىلشىگە بىلاي دەدى: 2010 - جىلى شىرعاناق ەگە باستاعانمىن، العاشقى 3 جىلدا ءار مۋىنا 200 يۋان قوسىمشا قاراجات الدىم، 4 - جىلدان باستاپ ءار جىلى 100 توننادان استام شىرعاناق جيناپ، پىسقان شىرعاناق جەمىسىن تىكەلەي سۋسىن سەرىكتەستىگىنە ساتاتىن بولدىم. قازىر توڭىرەكتى شىرعاناق ورمانى كومكەرىپ تۇر، بۇل جەردىڭ بورانى سارى قۇم ۇيىرەتىن كۇندەرى دە كەلمەسكە كەتتى.
ماناس اۋدانى قۋاڭ جوتالاردى جاسىل جەلەكپەن كومكەرۋ، ەكولوگيالىق سۋ تولىقتاۋ، وزەندى قورشاپ، ورمان ءوسىرۋ، شارلاپ قورعاۋ جانە باسقارىپ - باپتاۋ سياقتى شارالار ارقىلى تاسىرقاي وزەنىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعادى جانە قالپىنا كەلتىردى، بۇگىنگى تاڭدا وزەن اڭعارى ورمانىنىڭ وسىمدىك جامىلعىسىمەن كومكەرىلۋ مولشەرى ％60تەن استامعا جەتتى. ساپالى توپىراق پەن تيانشاننىڭ ءموپ - ءمولدىر قار سۋى بۇل اراداعى المانىڭ ءدامىن كەلتىردى، تاسىرقاي وزەنى اڭعارىنا ەگىلگەن المانىڭ جىلدىق ورتاشا ءونىم مولشەرى 1100 توننادان اسىپ، ەگىمشى وتباسىلارىنا ورتا ەسەپپەن 20 مىڭ يۋاننان استام كىرىس اكەلدى.
تاماشا ەكولوگيالىق ورتا جەرگىلىكتى بۇقاراعا قارىمجى سيلاپ، جاسىل دامۋدىڭ ناعىز ءمانىن ءتۇسىندىردى.
قونىسقا قولايلى، كاسىپكە ىڭعايلى ادام مەن تابيعات جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇردى
8 - ايدىڭ 9 - كۇنى ونسۋ اۋدانىنىڭ كوكيار قالاشىعىندا جۇرگەنىمىزدە جاسىل اعاشپەن كومكەرىلىپ، سالقىن سامال ەسكەن دالاعا ورنالاسقان شارۋالار شاتتىعى ساياجايى، بالىق اۋلاۋ باقشاسى كوپتەگەن ساياحاتشىلاردى باۋراعانىن كوردىك.
جيالى شارۋا قوجالىعى كوكيار ورمان اۋماعىنداعى العاشقى توپتاعى شارۋالار شاتتىعى ساياجايىنىڭ ءبىرى. شارۋا قوجالىعىنىڭ يەسى گان يۇڭجۇن ءوز ءۇيىنىڭ جەمىس باعىنا سۇيەنىپ، اس - سۋ تيجاراتىن جۇرگىزىپ، بىرتىندەپ شارۋالار شاتتىعى ساياجايى ەتىپ دامىتىپ، جىلدىق كىرىسى ەڭ العاشقى بىرنەشە ون مىڭ يۋاننان قازىرگى 200 مىڭ يۋاننان استامعا جەتتى.
گان يۇڭجۇن بۇگىنگى تاڭداعى باقىتتى تۇرمىسىمىزعا كوكيار قۇبا ءتۇزدى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىنىڭ ارقاسىندا جەتكەندىگىن بۇكپەسىز ايتتى، ”كوكيار ورماندى ءوڭىرى بولماسا، بۇل جەردىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى مۇنشا جاقسى بولماس ەدى، مەن دە بۇل ارادا شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن جۇرگىزبەس ەدىم“، - دەدى ول.
اسپان اشىق بولىپ، بار الاپ جاسىل ورمانمەن كومكەرىلدى. ەكولوگيالىق ورتا بارىنشا جاقسارعان بۇگىنگى تاڭدا گان يۇڭجۇن سياقتى كوپتەگەن شارۋالار ادام مەن تابيعات جاراسىمدى قاتار ءومىر سۇرگەن باياندى دامۋ جولىن تاپتى.
ەكولوگيالىق ورتا جاقسارسا عانا ەكونوميكالىق دامۋ نەگىزدىك شارت - جاعدايعا يە بولادى. بۇل جونىندە باركول قازاق اۆتونوميالى اۋداندىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مەكەمە باستىعى ۋىن بيننىڭ اسەرى تەرەڭ.
جاۋىن - شاشىن مولشەرىنىڭ ازايۋى مەن ادامزات قيمىلىنىڭ ىقپالىنان باركول كولىنىڭ ايدىنى ءبىر مەزگىل 37 شارشى كيلومەترگە دەيىن كىشىرەيگەن ەدى. 2005 - جىلدان باستاپ اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى باركول كولىن ”شىعىس تيانشان ەكولوگيالىق فۋنكتسيالىق ءوڭىرىنىڭ ماڭىزدى ءوڭىرى“ تىزىمىنە ەنگىزىپ، ءبىر قىدىرۋ شارا قولدانىپ، باركول كولىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعادى.
تالاي جىلدىق وڭاۋدىڭ ارقاسىندا باركول كولىنىڭ ايدىنى 100 شارشى كيلومەتردەن استى. ەكولوگياسى قالپىنا كەلگەننەن كەيىن، بۇل ارادا سۋ شوپتەرى قاۋلاپ ءوسىپ، سۋ قۇستارى قايتا ورالىپ، كولدى اينالعان تاس جول، ساياحاتشىلارعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى، شارباق جول، كورىنىس تاماشالاۋ تەكشەسى ءبارى - ءبارى تولىقتانىپ، قىرۋار ساياحاتشىنى باۋراپ، ماڭايىنداعى 200 نەشە مالشى ساياحاتتىڭ يگىلىگىن كوردى.
ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ شينجياڭنىڭ جەر - جەرىندەگى كادر - بۇقارانىڭ ورتاق تانىمىنا اينالدى. ”ءبىز مال شارۋاشىلىعىن جانە ساياحات كاسىبىن دامىتۋعا پايدالانىلاتىن جەردى بەلگىلەگەندە، جايلىمنىڭ شەكارالىق ءبولىنىسىن ايقىندادىق، سونداي - اق مال باعۋ اۋماعىن قاتاڭ شەكتەۋ سياقتى شارالار ارقىلى جايلىم ەكولوگياسىن قورعادىق“، - دەدى شاعانتوعاي اۋدانى بارلىق كورىنىس ءوڭىرىن باسقارۋ كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى سۇن جيە.
ساندى مالىمەتتەردە كورسەتىلۋىنشە، 1961 - جىلدان 2022 - جىلعا دەيىن شينجياڭنىڭ جىلدىق ورتاشا قۇمدى بوران تۋىلاتىن كۇن سانى ءار 10 جىلدا 4. 1 كۇن ازايعان، بوز بوراندى كۇن سانى ءار 10 جىلدا 6. 1 كۇن ازايىپ، شاڭ - توزاڭدى كۇن سانى ءار 10 جىلدا 7. 3 كۇن ازايىپ، جەردىڭ قۇمايتتانۋى، سۋ مەن توپىراقتىڭ زايا بولۋ جايتتەرى كورنەكتى باسەڭدەگەن. شينجياڭنىڭ قالا، اۋىل - قىستاقتارى قونىسقا قولايلى، كاسىپكە ىڭعايلى بولىپ، بۇقارانىڭ باقىت سەزىمى كورنەكتى جوعارىلاعان.
ەكولوگيانىڭ جاقسارۋىن نەگىز ەتكەن شينجياڭ ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ جوعارى ساپالى دامۋى جولىندا ورنىقتى قاداممەن الىسقا بەتتەپ بارادى.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
تەلەفون: 65367915-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ باسپا ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەي كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2023 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى
