بايلىق گۇلى ۇستىرتتە شەشەك اتتى (ومىرشەڭدىك كۇشكە تولى جۇڭگو تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ساپارى)

«حالىق گازەتىنىڭ» تىلشىلەرى گۇڭ شىجيان، جيا فىڭفىڭ، لي سى - ياۋ

قازىر چيڭحايدىڭ ەڭ كوركەم مەزگىلى: ەن دالانىڭ تەرەڭ قويناۋىنداعى اتىزدا ادامدار قاربالاس الاقات تەرۋدە؛ چيڭحاي كولىنىڭ جاعالاۋى قايشالىسقان ساياحاتشىلارعا تولى؛ چيليان تاۋىنىڭ ەتەگىندە، مالشى ءانى اسقاقتاپ، كۇيلى مال جايىلىپ ءجۇر ... باياۋ اشىلعان كوركەم كارتينادان اۋىل - قىستاقتىڭ جاپپاي گۇلدەنگەنىن كورىپ الۋعا بولاتىن ەدى.

2024 - جىلى 6 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ چيڭحاي ولكەلىك پارتكوم مەن ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ قىزمەت بايانداماسىن تىڭداعان سوڭ، بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدە ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ سىندى ءتۇيىندى كورنەكتىلەندىرىپ، ۇستىرتتەگى ەرەكشە ەكپەشىلىكتى گۇلدەندىرۋ ارەكەتىن جەدەلدەتىپ، جاسىل، ورگانيكالى ەگىن - مال شارۋاشىلىعىن دامىتىپ،ۇستىرتتەگى جەرگىلىكتى ەرەكشە ونىمدەر ماركاسىن جاراتۋىمىز كەرەك“.

نازاردى ەرەكشە باسىمدىققا يە بايلىققا شوعىرلاندىرعان چيڭحاي ولكەسى كوپ ءتۇرلى شارانى قاتار قولدانىپ، اۋىل - قىستاق ساياحاتى، ەرەكشە ەگىمشىلىك - باعىمشىلىق، اۋىل شارۋاشىلىق - مال شارۋاشىلىق ونىمدەرىن مانەرلەۋ سياقتى كاسىپتەردى زورايتىپ، جاڭا كاسىپ كۇيىن جەتىلدىرىپ، جاڭا قوزعاۋشى كۇشتى ارتتىرىپ، ءۇستىرت ەرەكشەلىگىنە يە اۋىل - قىستاق كاسىپ سالاسىن گۇلدەندىرۋ جولىمەن ءجۇردى.

عىلىم - تەحنيكانىڭ دەمەۋى ۇستىرتتەگى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ماركالاندىردى

تاڭعى چيليان تاۋىنىڭ ەتەگىنەن كوتەرىلگەن سەلدىر تۇمان ساحارانى بۇركەدى. چيليان اۋدانى ارۋ اۋىلىنىڭ ءجۇز نەشە تۇياق تيبەت قويىن ورىسكە ايداپ كەلە جاتقان مالشىسى داندو جۇزىنە كۇلكى ءۇيىرىلىپ: ”بۇرىن مال باعۋدا تاجىريبەگە سۇيەنۋشى ەدىك، قازىر عىلىم - تەحنيكا سەپتىگىن تيگىزىپ كەلەدى. تيبەت قويى بازاردىڭ ءوتىمدى تاۋارىنا اينالىپ، قالتامىز قامپايدى“ دەدى.

كەزىندە تيبەت قويىنىڭ ءجۇنى جارامسىز، تۇرقى دا كىشكەنە بولاتىن. چيليان اۋدانى تيبەت قويىنىڭ تۇقىمىن ساپالىلاندىرۋدا، جوعارى مەكتەپتەرمەن، عىلىمي زەرتتەۋ ورىندارىمەن بىرلەسىپ، كوپ ءتولدى گەندى تەكسەرىپ، ”ەكى جىلدا ءۇش رەت قوزى الۋ“ تەحنيكاسىن جالپىلاستىردى. قازىر اسىل تۇقىم جەتىلدىرۋ بازاسى، ولشەمدەنگەن باعىمشىلىق بازاسى بوي كوتەرىپ، 100 دەن ارتىق وزەكتى جەتىلدىرۋ بازاسىندا 60 مىڭنان استام تيبەت قويى سۇرىپتاپ جەتىلدىرىلىپ، اسىل تۇقىمنىڭ جالپىلاسۋ شاماسى %98 كە جەتتى.

اسىل تۇقىمدى نەگىز ەتكەن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى دە ماركالانۋدىڭ جاڭا جولىنا ءتۇستى. باباۋ قالاشىعى بيڭگۋ كاسىپ سالاسى باقشا رايونىنداعى چيانحۋ مال فەرماسىنىڭ مانەرلەۋ سەحىنا بارعانىمىزدا، جۇمىسشىلار قوي ەتىن مانەرلەۋمەن قاربالاس ەكەن. كارەنتيندەۋ، تۇزداۋ، بورشالاۋ، قوراپتا سياقتى ءاربىر قادام جىنتىكتەي ءجۇرىلىپ جاتىپتى. ”بۇرىن قوي ەتى كەلەلەپ ساتىلاتىن، قازىر بورشالانىپ مۇشەلەپ ساتىلاتىن بولدى، جىنتىكتەي مانەرلەۋدىڭ ونىمدىلىگى ەسەلەپ ارتتى. قاۋىرت مەزگىلدە كۇنىنە ءبىر تونناعا دەيىن ساتىلىپ، ونىمدەرىمىز جەر - جەرگە جونەلتىلۋدە“ دەدى جۇمىسشى ما يۇيمەي. 2024 - جىلى چيليان تيبەت قويى كاسىبىن دامىتۋدى زەرتتەۋ ورنى ماڭدايشالىق اسىپ، 20 نەشە مامان كۇشتى شوعىرلاندىرا وتىرىپ قامال الىپ، ساندى مالىمەتتەردى تەكسەرۋ، تاجىريبە جاساۋ ارقىلى تيبەت قويىنىڭ ەتىن بولەكتەرگە ءبولدى، اشىتىلعان جەم - ءشوپتى زەرتتەپ، جالپىلاستىرىپ، كوپ ءتۇرلى توپتىق ولشەمدى بەلگىلەۋگە سەپتىگىن تيگىزدى. بۇل ولشەمدەر باعىمشىلىقتاعى مانەرلەۋدىڭ تۇتاس بارىسىن قامتىپ، ساپاعا مىعىم تىرەك بولدى.

اۋىل - قىستاقتى جاپپاي گۇلدەندىرۋدە كاسىپ سالاسى الدىمەن جۇرەدى. چيڭحاي ولكەسى جاسىل، ورگانيكالى ەگىن، مال شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ءوندىرۋ ورتاسىن قالىپتاستىرىپ، ەگىن، مال شارۋاشىلىعىنىڭ ەرەكشە كاسىپ سالاسىن جوعارى ساپالى دامىتۋدىڭ 3 جىلدىق ارەكەت جوباسىن جاساپ، ”ساپانى جوعارىلاتۋ، مولشەرىن ارتتىرۋ، تىزبەكتى تولىقتاۋ، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋدى“ توڭىرەكتەپ ءتۇيىندى تۇردە كۇش سالدى. 6 - ايدىڭ سوڭىنا دەيىن چيڭحاي ولكەسىنىڭ جاسىل ازىق - تۇلىگى، ورگانيكالى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى جانە جاعىراپيالىق بەلگى سالىنعان اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن كۋالاندىرۋ مولشەرى 1298 گە، ورگانيكالى جايىلىمدى باقىلاۋ اۋماعى 335 ميلليون مۋعا جەتىپ، جيىنى 48 ءتۇرلى اۋىل شارۋاشىلىق ءونىمى ”مەملەكەتتىك ايگىلى، ەرەكشە، ساپالى جاڭا اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى” تىزىمدىگىنە ەنگىزىلدى.

”كورىنىستەن پايدالانىپ، بايۋ جٶلىنا ءتۇستى“، كاسىپ سالاسى ارشىندى قاداممەن دامىتىلدى

شينيڭ قالاسى داتۇڭ حۇيزۋ - تۋزۋ اۆتونوميالى اۋدانى شوبەي زاڭزۋ اۋىلى بيانماگۋ قىستاعىنا بارا قالساڭىز، يرەلەڭدەگەن تاۋ جٶلى بويىنداعى ءتۇستى جەل پاراقتاردىڭ باياۋ اينالىپ، شارۋالار شاتتىعى ساياحايلارىنان بىلقىتا پىسىرىلگەن قوي ەتىنىڭ ءيىسى اڭقىعانىن كورەسىز.

”بۇرىن قىستاعىمىزدىڭ جٶلى بالشىق بولىپ، جول ءجۇرۋىمىز قولايسىز ەدى“ دەدى بيانماگۋ گۇلدى القاپ كورىنىس رايونىنىڭ جاۋاپتىسى لي جىڭحاي تاۋ بەتكەيىن نۇسقاپ تۇرىپ، ”قازىر جول جٶندەلدى، ساياحاتشىلاردىڭ اياعى ۇزىلمەيتىن بولدى، اقشامىز دا كوبەيدى“. جەرگىلىكتى ورىن كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ تۇرلەرىن بىرىكتىردى، ”بيانماگۋ گۇلدى القاپ كورىنىس رايونى“ ءتۇرىن اتتانىسقا كەلتىرىپ اتقارىپ، ەكولوگيالى ساياحاتتى دامىتتى، گۇل - شوپتەردى باپتادى، قونالقىلاردى، شارۋالار شاتتىعى تاعامجايلارىن اشتى، سونىمەن قوسا، اسپاندا قالىقتاۋ، اينەكتى كوپىر سىندى ساياحات ويىن تۇرلەرىن ەنگىزدى، 70 نەشە قىستاق تۇرعىنى ەكولوگيالى ساياحات كاسىبىنە كىرىپ، جىلدىق جان باسىندىق كىرىسى 20 مىڭ يۋاننان اسىپ، ماڭايىنداعى 10 نەشە قىستاقتىڭ دامۋىنا تۇرتكى بولدى.

”اپتا سوڭىندا ساۋدامىز وتە كۇسەت، ءار كۇنگى تازا پايدا التى - جەتى ءجۇز يۋان“ دەدى گۇلدى القاپ شارۋالار شاتتىعى تاعامجايىنىڭ قوجايىنى ۋاڭ شيۋلان قولىنداعى كارتوپ قۋىرماشىن ۇستەلگە قويىپ جاتىپ، ”كوركەم كورىنىستىڭ بايلىق شاقىراتىنىنا قازىر كوزىم جەتتى“ دەدى كوتەرىڭكى ۇنمەن.

كاسىپ دۇرىس تاڭدالسا، دامۋعا ارشىندى قادام باسۋعا بولادى. كورىنىس رايونىنان گٷلدەردى تاماشالاپ، شارۋالار وتباسىنا دەيىن، جانعا جايلى قوناقجايدان ورمان اراسىنداعى جولمەن سەيىلدەۋگە دەيىن، اسقار تاۋدان قالىقتاپ جايىلىمداعى تۇراققا تۇسۋگە دەيىن، شارۋالار كوركەم كورىنىستىڭ يگىلىگىن كوردى. بيىل العاشقى جارتى جىلدا، چيڭحاي ولكەسىندەگى اۋىل - قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىسى باسىندىق يگەرىلمەلى كىرىسى %5.9 ارتتى.

”جاسىل بانكە“ كوركەم كورىنىسى جاقسى كۇيگە باستادى

7 - ايداعى حايبەي زاڭزۋ اۆتونوميالى اۋدانى مىنيۋان حۇيزۋ اۆتونوميالى اۋدانىندا قىشى گۇلى قۇلپىرا اشىلدى.

”بۇرىن قىشىنى عانا جيۋشى ەدىك، قىشى گۇلىمەن اقشا تابۋعا بولاتىنىن ويلاپ تا كورمەپتىك“ دەدى چيڭشىزۇي قالاشىعى بايتۋگۋ قىستاعى ”موتان شاعىن اۋلاسىنىڭ“ تيجاراتشىسى چي فۋشياڭ قاربالاستىققا تۇسە ءجۇرىپ، ”گۇل اشىلعان مەزگىلدە كۇنىنە ون مىڭداعان ساياحاتشى قالاشىعىمىزعا كەلەدى، بۇنىمەن قىشى اتىزدارى ءدىلدا توگىلەتىن بايتەرەككە اينالادى“، يۋانشان گۇل تاماشالاۋ تەكشەسى جاسالىپ، ساياحات مەرەكەسى وتكىزىلىپ، گۇل ءيىسى ساياحاتشىلاردى باۋراپ كەلەدى. ساياحات جەتەكشىسى، جايماشىلار، شارۋالار قونالقىلارى .... سانسىز الەۋمەت ەسىگىنىڭ الدىندا تۇرىپ - اق ”ساياحات اسىنان“ اۋىز ءتيدى.

گۇلدى القاپ ”جاسىل بانكەگە“ اينالىپ، مەملەكەتتىك A5 دارەجەلى كورىنىس رايونى بولۋعا ۇمتىلسا، ال قىشىنىڭ قۇنى تەك ماي تارتۋمەن عانا ولشەنبەيتىن بولدى.

مىنيۋان اۋدانى ساياساتپەن سۇيەمەلدەۋ، تەحنيكالىق وزگەرتۋ تولىقتاماسى، ماركا قۇرىلىسى ارقىلى جەتەكشىلىك ەتىپ، قىشى مانەرلەۋدىڭ شاعىن زاٶۆدتان كولەمدەنۋگە، جىنتىكتەي مانەرلەۋگە، ماركالانۋعا بەت الۋىنا تۇرتكى بولدى.

”قىشىدان ماي تارتۋدان سۇرىپتاۋعا، قۇيۋ - قوراپتاۋعا دەيىنگى جالپى بارىس ماشينالاسقان، ولشەمدەنگەن. ونىمدىلىكتىڭ بىرنەشە ەسەلەنگەنىن ايتپاعان كۇننىڭ وزىندە دە، مىنيۋان مايى اۋداننان شىعىپ، باسقا ولكەلەرگە بەتالدى“ دەدى مىنيۋان اۋدانى چيڭحاي شياڭمان جينمىنيۋان استىق، ماي، ازىق - تۇلىك شەكتى سەرىكتەستىگى باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ياۋ دۇڭدۇڭ. سەرىكتەستىك ماشينالانۋ دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، بۇرىن ءبىر جىلدا 2 - 3 توننا عانا وندىرۋدەن، قازىر جىلدىق ءونىم مولشەرىن 1000 توننادان اسىردى. وتكەن جىلى سەرىكتەستىكتىڭ تيجارات كىرىسى 20 ميلليون يۋاننان اسىپ، توڭىرەكتەگى 6500 شارۋا وتباسىنىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ، اۋقاتتانۋىنا جەتەكشىلىك ەتتى.

قازىر مىنيۋان اۋدانىنداعى قىشى ەگىمشىلىك اۋماعى 289 مىڭ 500 مۋعا جەتىپ، قىشىنىڭ ءونىم مولشەرى 30 مىڭ توننادان اسىپ، جىلدىق ءونىم قۇنى 200 ميلليون يۋاننان استى. نەگىزگى ءونىم قىشى مايىنان سىرت، قىشى قاۋىزى ساپالى جەم - شوپكە اينالىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگى بارعان سايىن ۇزارىپ، باستاماشى كاسىپورىندار كووپەراتيۆتەرمەن، شارۋا وتباسىلارىمەن تاپسىرىس توقتامىن جاساسىپ، قورعاۋ باعاسىمەن ساتىپ الدى. ”تۇرمىسىمىز، بەينە، قىشىنىڭ شىرىنىنداي، بارعان سايىن جاقسارىپ كەلەدى“ دەدى چي فۋشياڭ اسەرلى بەينەدە.

ءدانى تولىقسىقپ، التىن سارى تۇسكە ەنگەن قىشى جەلمەن باياۋ تەربەلەدى، بەينە اۋىل - قىستاقتى جاپپاي گۇلدەندىرۋدىڭ اسەم سيمفونياسىنا اينالىپ، جاسىل جايلاۋ، ادىرلى القاپ، وزەن جاعالاۋلارىنان جاڭعىرىپ ەستىلگەندەي.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى