چيڭحاي ولكەسىنىڭ يۇيشۋ زاڭزۋ اۆتونوميالى وبلىسى ەكولوگيالىق قالتقى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، ءۇش وزەن قاينارىن ويداعىداي قورعاپ، ”ءبىر جەردىڭ كوركەمدىگى“ ارقىلى ”ءبىر جەردىڭ بايۋىنا“ جەتەكشىلىك ەتتى (ءتورتىنشى جالپى ءماجىلىستىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىنەن كورگەن - بىلگەندەرىمىز)

قىس باسىندا ءۇش وزەن قاينارىن قار باسىپ قالدى.

تاڭ سارىدە تۇمان سەيىلمەدى، چيڭحاي ولكەسى يۇيشۋ زاڭزۋ اۆتونوميالى وبلىسى چۇيمالاي اۋدانىندا، سانجياڭيۋان مەملەكەتتىك باقشاسىنىڭ ەكولوگيالىق قورعاۋشىسى سايديڭ كوك ءتۇستى شارلاۋشى كيىمىن كيىنىپ، ”قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ايىرىپ ءۇش وزەن قاينارىن قورعايىق“ دەگەن جازۋى بار سومكاسىن اسىنىپ، قارلى بوراندا مالشىلاردىڭ ۇيىنە قاراي بەتتەدى. سونىمەن تاعى ءبىر رەتكى وتباسىلارىن ارالاپ ۇگىت - لەكسيا جاساۋ باستالدى.

”ءۇش وزەن قاينارىن ويداعىداي قورعاۋدى“ باس شۋجي شي جينپيڭ ەسىنەن شىعارمادى.

پارتيا 20 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءتورتىنشى جالپى ءماجىلىسى ”كورىكتى جۇڭگو قۇرىلىسىندا تىڭ دا كەلەلى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزۋدى“ ”15 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندەگى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ باستى نىسانالارىنىڭ ءبىرى ەتتى. ”15 - بەسجىلدىق“ جوبا ۇسىنىسىندا ”چيڭحاي - شيزاڭ ءۇستىرتى سياقتى وڭىرلەردىڭ ەكولوگيالىق قالتقى قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ“ ورتاعا قويىلدى.

مەملەكەت بويىنشا تۇڭعىش مەملەكەتتىك باقشا ءتۇزىلىسىن تۇيىندە سىناق ەتۋ رەتىندە، ءۇش وزەن قاينارى مەملەكەتتىك باقشاسىنىڭ اۋدانى 190 مىڭ شارشى كيلومەتردەن استى. يۇيشۋ وبلىسىنىڭ جەرى ءۇش وزەن قاينارىنىڭ وزەكتى ءوڭىرىن اتتاعان، وڭىردەگى جەر - جەر اراسىنداعى جول الىس، قوقىر - قوقسىقتى وتكەرمەلەپ تاسۋ بۇرىن قيىن ماسەلە بولاتىن.

”ءبىر توبىن جيناپ، ءبىر توبىن اداقتاۋ“ سايديڭنىڭ ەسىندە ساقتاۋلى، ”جايىلىمداعى قوقىر - قوقسىقتاردى تەرۋ ءۇشىن، قولعاپتارىم توزا بەرەتىن ەدى“. ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن، ىرىقتىلىقپەن ءىس تىندىرۋدان، تۋ باستان تۇرگە ايىرۋدان باستاپ يگەرۋ كەرەك.

”اسحانادان شىققان كەشەگى قوقىر - قوقسىقتاردى تۇرگە ايىردىڭىز با؟“ سايديڭ چۇيمالاي اۋدانى چۇيماحى اۋىلى اڭلا قىستاعىنىڭ مالشىسى پىڭسونىڭ ۇيىنە بارىپ وسىلاي سۇرادى.

پىڭسو اۋلانىڭ سىرتىنداعى ەكى تەمىر شەلەكتى نۇسقاپ: ”جالاڭاش ارپا قوقسىعىن سول جاعىنداعى شەلەككە، قاعاز دوربالاردى وڭ جاقتاعى شەلەككە سالىپ قويدىم. ءسىز تاعى ولشەپ كورىڭىز، وسى ەكى شەلەك قوقسىققا قانشا ءنومىر اۋىستىرىپ بەرەسىز؟“

وسى جيناق نومىرمەن اۋىل - قالاشىقتارداعى ”جاسىل ونىمدەر ەرەن بازارىنان“ استىق، ماي جانە كۇندەلىكتى تۇتىنۋ بۇيىمدارىن ايىرباستاپ الۋعا بولادى.

باسقا قوقىر - قوقسىقتارعا كەلسەك، ونى اۋدان، اۋىل، قىستاق 3 دارەجەلى قوقىر - قوقسىقتى وتكەرمەلەپ تاسۋ جۇيەسى جيناپ ءبىر جاقتىلى ەتەدى.

”تۋ باستان تۇرگە ايىرۋ، وتكەرمەلەپ تاسۋ جوعارى ءونىمدى، ءبىر جاقتى ەتۋ جاسىل بولۋ“ تۇيىق ساقينالى قىزمەت فورماسى ءۇش وزەن قاينارى وڭىرىندە بىرتىندەپ قالىپتاسۋدا: ءوڭىر اتتاعان قوقىر - قوقسىقتى وتكەرمەلەپ تاسۋ، جول اقىسىن ازايتۋ، كەشىرىم ەتۋ مەحانيزمى جونىندە ىزدەنىس جاساپ، شەت - شالعاي قىستاقتاردىڭ قوقىر - قوقسىقتارىن ”تاسىپ شىعارۋىنا“ مۇمكىندىك جاسالدى؛ جاسىل ءبىر جاقتى ەتۋ تەحنيكاسىن جالپىلاستىرىپ، قوقىر - قوقسىقتاردى ”تازارتتى“؛ ”جاسىل ونىمدەر ەرەن بازارىندا“ ءنومىر جيناۋ ءتۇزىمىن جولعا قويىپ، قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ايىرۋدى جەبەپ، مالشىلاردىڭ ”قاتىناسقىسى كەلۋىنە“ مۇمكىندىك جاسادى.

”ەڭ زور قۇن ەكولوگيادا، ەڭ زور جاۋاپكەرشىلىك ەكولوگيادا، ەڭ زور كومەسكى كۇش تە ەكولوگيادا“، يۇيشۋ وبلىسى ”جۇڭحۋا سۋ مۇناراسىن“ ويداعىداي قورعاۋدى كورنەكتى ورىنعا قويىپ يگەرىپ، تۇتاس وڭىردە لاستاۋعا ءتيىم سالۋ، جاراقسىز زاتتاردى ازايتۋ ارناۋلى قيمىلىن ىلگەرىلەتتى... شارا تياناقتانىپ، ەكولوگيالىق ۇزدىكسىز جاقساردى: ءۇش وزەن قاينارى رايونىنداعى سازدىق كولەمى 50 مىڭ شارشى كيلومەترگە جەتتى، چاڭجياڭ، حۋاڭحى، لانساڭجياڭ وزەنىنىڭ نەگىزگى اعارىنان شىققان چيڭحاي ولكەسىنىڭ قيما بەتىنىڭ سۋ ساپاسى Ⅱ تۇردەگى جانە ودان جوعارى بولدى.

تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ باعالى بايلىققا قالاي اينالادى؟

”جاۋاپ ولار جاساپ وتىرعان ورتادا، ءبىز ەكى تاۋدىڭ اراسىندا تىرشىلىك كەشىپ جاتىرمىز، ياعني قارلى تاۋ مەن جاسىل تاۋ اراسىندا“ دەدى چۇيماحى اۋىلدىق پارتكومنىڭ شۋجيى دوجەديڭزىڭ.

قارلى تاۋ دەپ يۇيجۋفىڭ تاۋىن ايتىپ وتىر. ەكولوگيانىڭ جالعاستى جاقسارۋىنا ىلەسىپ، تاۋعا شىعۋ اۋەسكەرلەرى كوبەيدى، جەرگىلىكتى ورىن سايكەستى قىزمەت وتەۋدى بەلسەنە دامىتىپ، بۇقارانىڭ كىرىسىن ارتتىردى.

جاسىل تاۋ ياعني زورگانا اڭعارى، قازىر قوداس تۇلىگىنىڭ قۇت مەكەنى. ءۇش وزەن قاينارى مەملەكەتتىك باقشاسى قۇرىلعاننان كەيىن، جايىلىستىق جاسىل تاۋ زورگانا اڭعارى تاۋى تىنىقتىرىلدى. ەكولوگيالىق مال شارۋاشىلىعى تارتىپپەن دامىپ، ”يۇيشۋ قوداسىن“ بۇكىل ەلدىڭ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ جاعراپيالىق بەلگىسىنە اينالدىردى.

ەكولوگيانىڭ پايداسى حالىق تۇرمىسىنىڭ يگىلىگىنە اينالدى. اڭلا قىستاعى بيىل قىستاق تۇرعىندارىنا 590 مىڭ يۋان ەمدەۋ، زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىن ۋاكىلاتان تاپسىردى ءارى ءاربىر قىستاق تۇرعىنىنا 1600 يۋاننان استام پايدا ءبولىسىن بەردى.

”ءبىر جەردىڭ كوركەمدىگى“ ”ءبىر جەردىڭ بايۋىنا“ تۇرتكى بولدى. سايديڭ تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”تاماشا ەكولوگيا مەن تاماشا تۇرمىس بەينە سارى ماي مەن سىقپا قۇرتقا ۇقسايدى، ءبىر - بىرىنەن بولىنبەيدى“.

”پارتيا 20 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءتورتىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن تەرەڭ ۇيرەنىپ، ۇگىتتەپ جانە دايەكتىلەندىرىپ، ەكولوگيالىق توسقاۋىل قۇرىلىسىن جالعاستى كۇشەيتەمىز، <جۇڭحۋا سۋ مۇناراسىن> ويداعىداي قورعاپ، ەكونوميكالىق ونىمدىلىكتىڭ، قوعامدىق ونىمدىلىكتىڭ، ەكولوگيالىق ونىمدىلىكتىڭ بىرلىگىن قۇلشىنا جۇزەگە اسىرامىز“ دەدى يۇيشۋ وبلىسىنىڭ ورىنباسار باستىعى، چۇيمالاي اۋداندىق پارتكومنىڭ شۋجيى تان شىڭ.