- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
قازاقتىڭ زەرگەرلىك بۇيىمدارى
2016.01.27 15:49
قازاق زەرگەرلەرى نەگىزىنەن ايەلدەردىڭ ساندىك اشەكەي زاتتارىن (سىرعا، بىلەزىك، جۇزىك، ساقينا، شولپى، القا، قاتىرما، شاشباۋ، ت.ب.)، ۇستالار باتىرلاردىڭ قارۋ-جاراقتارىن (ايبالتا، كوكسۇڭگى، الداسپان، دۋلىعا، كىسە، قورامساق، ساداق، شوقپار)، شەبەرلەر ءۇي ءىشى مۇلىكتەرىن (كەبەجە، جۇك اياق، اعاش توسەك، اسادال، ادالباقان، زەرلى اياق)، اڭشىلىق جابدىقتار (توماعا، تۇعىر، بالداق، وقشانتاي)، مۋزىكا اسپاپتارىن (اساتاياق، قوبىز، دومبىرا، سىبىزعى، داۋىلپاز، سازسىرناي) اسەم جاساي بىلگەن. قازاقتىڭ زەرگەرلىك زاتتارىندا جان-جانۋارلارعا بايلانىستى ميفتىك ۇعىمداعى ورنەك تۇرلەرى (قوشقار ءمۇيىز، تۇيە تابان، تاڭداي)، كوكونىس ورنەكتەر (جاپىراقشا، گۇل، ساباقشا)، ۇلاسىمدى ورنەكتەر (ىرعاق، ساعاقتاۋ، ايقاس)، گەومەتريالىق ورنەكتەر كەزدەسەدى.
قازاقتىڭ قىز-كەلىنشەكتەرىن اجارلاندىرا ءتۇسۋ ءۇشىن، ولارعا ارناپ الۋان ءتۇرلى اشەكەيلى بۇيىمدار جاساعان. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ كورنەكتى دە قىمباتتىسى –ساۋكەلە.
قازاق ايەلدەرىنىڭ ەڭ كوپ تۇتىناتىن بۇيىمى- بىلەزىك. ول كوبىنەسە جۇمىر، ءتورت قىرلى جانە شيراتپالى بولىپ كەلەدى. بىلەزىكتىڭ اشىلىپ جابىلاتىن ءتۇرى دە بولادى.
ايەلدەرگە ارنالعان اسەم بۇيىمنىڭ ءبىرى-جۇزىك. ونىڭ ۇستىڭگى بەتىنە ءار ءتۇرلى تاستاردان نە ءوڭدى اينەكتەردەن ويۋ-ورنەك جۇرگىزىلەدى.
جۇزىككە كوبىنەسە كۇمىستەن كوز، بالداق، قۇس تۇمسىق ورناتىلادى. سوعان وراي كوزدى، بالدىقتى، قۇس تۇمسىق جۇزىك دەپ اتالادى. ءمور جۇزىكتەر دە بولادى. ايەلدەرگە جانە ەرلەرگە ارنالعان ساقينالار دا سوعىلادى. كۇمىس ساقينالار كوبىنەسە شاپقىمەن شيكىلىپ، بىزبەن عانا بەزىلەدى.بەتى كولەمدى قۇداعي جۇزىكتەر دە ىستەلەدى. ايەلدەر قۇداعي جۇزىگىن كوبىنەسە كەلىندەرىنە، نە قىزىنىڭ بىرىنە مۇرا رەتىندە سىيعا تارتقان. شەبەر ۇستالار ساقينا مەن جۇزىككە ەسىمدەردى دە ورنەكتەگەن.
قازاق ايەلدەرىنە ارنالعان كوركەمدىك بۇيىمنىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى – سىرعا. سىرعانى كوبىنەسە بويجەتكەن قىزدار قۇلاققا تاعادى. سوندىقتان سىرعالار اسەم دە جەڭىل جاسالادى. سىرعانىڭ اي، ايشىقتى، تۇمار قوزالى، سالپىنشاقتى، تاس التىن، كۇمىستى، قوڭىراۋلى، كۇمبەزدى ت.ب. تۇرلەرى بولعان.
قازاق ايەلدەرىنىڭ ەڭ جەڭىل بۇيىمدارىنىڭ ءبىرى – القا. ول بىر-بىرىمەن شىعىرشىق ارقىلى جالعاسادى جانە بىرنەشە ءتورت بۇرىش، ءۇش بۇرىش، دوڭگەلەك اشەكەيلەردەن كورىنىپ تۇراتىن بولعاندىقتان اسىل تاستارمەن ءوڭدى اينەكتەرمەن بەزەندىرىلەدى.
قازاقتىڭ بويجەتكەندەرى شولپى تاققان. شولپىنىڭ ىزعان نە كەستەلى باۋعا تاعىپ، شاشپەن بىرگە ءورىپ قويعان. جاس ايەلدەردىڭ كوپ قولدانىلعان اسەم بۇيىمىنىڭ ءبىرى – شاش قالتا. ونى تانا مونشاقپەن بەزەندىرىپ ورگەن شاشتى سوعان سالىپ قويادى.
ايەلدەر مەن ەركەكتەر ءۇشىن ىستەلىپ، كوپ تۇتىناتىن زاتتىڭ ءبىرى – تۇيمە. شەبەر زەرگەرلەر بويجەتكەن قىزدىڭ نەمەسە باتىردىڭ تۇيمەسىن التىن، كۇمىس، مىس ت.ب. مەتالدى قولدانىپ، اشەكەيلەپ، ويۋلاپ جاسايدى. دوڭگەلەك، ءۇش بۇرىش، ءتورت بۇرىش تۇيمەلەر ىستەلگەن. تۇيمەنىڭ ساباعى، ساعاعى جوعىن تانا دەپ اتايدى.
قازاق زەرگەرلەرى قىزدار مەن كەلىنشەكتەردىڭ ىسمەر، شەبەر بولۋى ءۇشىن جانە قولدى جاراقاتتاپ الماۋى ءۇشىن ولارعا ارناپ ادەمى ويماقتار جاساعان. ويماق كوبىنەسە كۇمىس پەن مىستان ورنەكتەلىپ، ينە توقتار جەرى كوپ شۇقىلانىپ بەينەلەنگەن. ويماققا وتە جىڭىشكە كۇمىس باۋ دا تاعىلعان. ويماق بىلعارىدان دا جاسالادى. ونى ماتادان كويلەك، كامزول ت.ب. ءىش كيىمدەر تىگۋدە قولدانادى.
قازاق كەلىنشەكتەرىنىڭ ەڭ ادەمى، ەڭ كوپ قولدانعان اشەكەي زاتى-تۇيرەۋىش. اسىرەسە، كەربەز ايەلدەر التىنداعان، كۇمىستەگەن جانە وقشانتايلى بەلبەۋ بۋىنعان. قازاق ايەلدەرى التىنداعان، كۇمىستەگەن، ءارى جىڭىشكە ءارى جىبەكپەن شەككەن، شىعىرشىقتى ىلمەكتى ۇزبەلى بەلبەۋ تۇتىنعان. ونىڭ قالاي جانە نەدەن ىستەلگەنىن، قالاي اشەكەيلەنگەنىن، نەندەي قوسىمشا پايدالاناتىن قۇرالى بارلىعىن بىلدىرەدى.ونىڭ قالاي جانە نەدەن ىستەلگەنىنە بايلانىستى «شىعىرشىقتى بەلبەۋ»، «ماقپال بەلبەۋ»، ء«دۇريا بەلبەۋ» ت.ب. اتتارى بار.
كەلۋ قاينارى：اعاجاي التاي تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
