- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
وتاشىلىققا ىستەتىلەتىن «اعاش قالىپ» ءۇشىن پاتەنت ۇقىعى بەرىلدى
ءاديا ءابۋتالىپ قىزى
2016.06.13 11:01
تاريحقا زەر سالساق زاڭزۋ، ۇيعۇر، قازاق سياقتى ۇلتتاردىڭ باسقالارمەن پارىقتى بوگەنايى بولەك كەيبىر شيپاگەرلىك ونەرلەرى قازىرگە دەيىن ءوز قالپىندا اتادان بالاعا جالعاسىپ، تامام جۇرتتى ەرىكسىز مويىنداتىپ كەلگەنى انىق. وسىنىڭ ىشىندە قازاق ۇلتى وتاشىلىق ونەرىمەن جۇرتتى وزىنە ءتانتى ەتكەنىن اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا حاقىلىمىز. پارشالانىپ كەتكەن، شورت ۇزىلگەن سىنىقتاردى اۋەلى قالپىنا كەلتىرىپ، اقاۋسىز جازۋ كىمدە كىمنىڭ قولىنان كەلە بەرەتىن جاي شارۋا ەمەس- تى. بۇل ماقالادا اتا - بابالارىمىزدىڭ وسى ءبىر كيەلى ونەرىنە مۇراگەرلىك ەتىپ، ونىڭ شيپاگەرلىكتەگى قاسيەتىن، ورنىن، رولىن ونان ارى بايىتا تۇسكەن، ونەرىمەن ەسىمى جۇرتقا تاراعان ايتۋلى وتاشى «اعاش قالىپ» (اعاش كيىم) تاپقىرلاپ، پاتەنت ۇقىعىن العان - التاي ايماعى بۋرىلتوعاي اۋدانى كوكاعاش اۋىلى اقجارقىن قىستاعىنىڭ ديقانى، وتاشى ماۋلىتبەك شىتاي ۇلىنىڭ وتاشىلىقپەن ونەر بيىگىنەن كورىنگەن ەڭبەگى جازىلدى.
ماۋلىتبەكتىڭ اكەسى شىتاي كەزىندە تانىمالى وتاشى بولعان. كىشكەنە كەزىنەن اكەسىنىڭ ونەرىن كوزىمەن كورىپ، كوكەيىنە توقىپ، وسكەن ماۋلىتبەك 22 جاسىنان باستاپ اكە ونەرىنە مۇراگەرلىك ەتىپ، تۋما بەيىمدىلىگىمەن وتاشىلىقتى ءاۋ باستان يگەرۋگە، قىر - سىرىنا ۇڭىلۋگە، وسىدان كەسەك ناتيجە جاراتۋعا مىقتاپ كىرىسكەن. قازىر 60 جاستىڭ قىرقاسىنان اسىپ، دەنساۋلىعىنا اقاۋ ءتۇسىپ، ءار جاقتان بايسال تارتقانىمەن، تەپسە تەمىر ۇزەتىن سول ءبىر قايراتتى كەزىندە وسى ونەردەن جيعان -تەرگەن ەڭبەگى بۇگىنگى كۇنى جەمىس بەرىپ، كوڭىلى تولعان- دى. ماۋلىتبەك وتاشىلىقپەن شۇعىلدانعان 32 جىلدا 2 مىڭعا تاياۋ مەرتىككەن ادامنىڭ سىنىعىن تاڭىپ، ونى مۇلتىكسىز قالپىنا كەلتىردى. 1983-جىلى بۋرىلتوعاي اۋداندىق حالىق شيپاحاناسىندا ونىڭ وتاشىلىق كاسىبىنە ساراپتاۋ جۇرگىزىپ، قاتىستى ورىندار وعان كاسىپتىك تولىمدىلىق كۋالىگىن بەرسە، 1994- جىلى ول التاي ايماقتىق قازاق دارىگەرلىك شيپاحاناسىندا ارناۋلى ءبىلىم تولىقتىرۋ كۋرسىنا قاتىناسىپ، وتاشى جانە ەمشىلىك تولىمدىلىق كۋالىگىن الدى؛ 1993- جىلى مەملەكەت جاعىنان ۇيىمداستىرىلىپ باسپادان شىققان «جۇڭگو ۇلتتارىنىڭ حالىق ەمشىلەر ەسىمدىگى» اتتى توپتامادا ەڭبەگى ارناۋلى تانىستىرىلدى. «وتاشىنىڭ ويعا توقىعانى» تاقىرىبىنداعى عىلمي ماقالاسى ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن اشىلعان قازاقتىڭ ءداستۇرلى عىلمي ەمشىلىگى جونىندەگى تالقى جيىنىندا 2-دارەجەلى سيلىققا يە بولدى ءارى «ىلە مەديتسينا» جۋرنالىنا باسىلدى.
ول الدىنا مەدەت ىزدەپ كەلگەن جانداردىڭ قاجەتىنەن شىعۋدا قاشان دا ادامگەرشىلىكتى باستى ورىنعا قويىپ، سىنىقتى قالپىنا كەلتىرىپ جازۋدى عانا ماقسات ەتىپ، ولاردان ەشقانداي بوداۋ سۇرامادى، ەشكىمنىڭ بەتىن قايتارمادى. باسىنا كۇن تۋىپ، ومىردەن كۇدەر ۇزگەن نەمەسە جانىم امان قالار ما، مۇگەدەك بولىپ قالامىن با؟ - دەپ قينالعان جاندارعا اراشاشى بولدى.ماۋلىتبەكتىڭ وتاشىلىققا دەگەن قىزىعۋشىلىعى مەن ماڭداي تەر، ادال قۇلشىنىسى وسى ونەردىڭ بيىگىنە شىعۋعا جەبەدى. ول اماليات بارىسىندا وتاشىلىق بىلىمدەرىنەن قۇندى تاجىريبەلەر توپتادى. وتە -موتە، سىنىق تاڭۋ بارىسىندا ادامنىڭ 12 مۇشەسىنە لايىق كەلەتىن اعاشتان جاساعان «سۇيەك قالىپتىڭ» العاشقى نۇسقالارىن جوبالاپ، كاسىپتىك مامانداردىڭ القاۋىنا يە بولدى. 1996- جىلى تامىز ايىندا ۇرىمجىدە اشىلعان امەريكا، رەسەي، گەرمانيا، جاپونيا سياقتى ەلدەردىڭ مەديتسينا ماماندارى قاتىسقان شينجياڭ حالىقارالىق ءداستۇرلى شيپاگەرلىكتەن تاجىريبە اۋىستىرۋ جيىنىندا ونىڭ اعاشتان جاساعان ءتۇرلى سىنىقتاردى تاڭۋعا ىستەتىلەتىن «سۇيەك قالىپتارىنىڭ» نۇسقالارى تانىستىرىلۋمەن بىرگە «سۇيەك اۋرۋلارىن ەمدەۋ جونىندە» اتتى ماقالاسى جيىن تالقىسىنا ۇسىنىلدى، سونداي- اق «سۇيەك قالىپتارى» جانە «سۇيەك اۋرۋلارىن ەمدەۋ جونىندە» اتتى عىلمي ماقالاسى ارناۋلى تالقىلانىپ، قاتىستى مامانداردىڭ جوعارى باعاسىن الدى. ونىڭ بۇل باستاماسى 1996- جىلى باسپادان جارىق كورگەن «حالىقارالىق ءداستۇرلى شيپاگەرلىك عىلىمىنان تاجىريبە اۋىستىرۋ تالقى جيىنىنىڭ (جۇڭگو شينجياڭ، 96) تاڭداۋلى عىلمي ماقالالار جيناعى» كىتابىنا ەنگىزىلدى. 1997- جىلدىڭ قازان ايى مەن 2001- جىلدىڭ شىلدە ايىندا بەيجيڭدە اشىلعان مەديتسينا ماماندارىنىڭ تاجىريبە اۋىستىرۋ تالقى جيىنىنا قاتىناسۋعا ارناۋلى ۇسىنىسپەن شاقىرىلسا دا، جەر شالعاي بولعاندىقتان، بارۋعا ءدام تارتپادى. بىلتىر تامىزدا ماۋلىتبەكتىڭ اعاشتان جاساعان مويىن سىنىعى مەن بىلەك سىنىعىن تاڭۋعا پايدالاناتىن سۇيەك تاڭعىشى سىرتقى كورىنىس جوباسى «سۇيەك قالىبىنان» پاتەنت ۇقىعىن الىپ، قۋانىشىن جۇرتىمەن بىرگە ءبولىسىپ، قارت كوڭىلى ورنىقتى. بۇل تەك اۋىلداعى قاراپايىم قارت وتاشىنىڭ قۋانىشى عانا ەمەس، ەل -جۇرتىنىڭ ماقتانىشى بولماق.
كەلۋ قاينارى: ىلە گازەتى
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
