- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
قازاق قىزدارىنىڭ تاربيەسى جونىندە
ءۇمىتاي نىساتجان قىزى
2016.05.25 10:58 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
بولاشاق ۇرپاقتىڭ ءوز قاتارىنان وزارى دا ازارى دا الدىمەن قىزدىڭ تاربيەسىنە بايلانىستى − ءدىلدا ماتاي قىزى
قازاق سالت - ءداستۇر ساحارا مادەنيەتىندە «قىز وسسە ەلدىڭ كوركى، گۇل وسسە جەردىڭ كوركى» دەگەن دانا تاعىلىم بويىنشا قىز بالانىڭ تاربيەسىنە توتەنشە ءمان بەرىپ، ماڭىزدى ساناعان. قازاق حالقى قىز بالا ەس كىرىپ ەسەيە باستاعاننان باستاپ، تاربيەلەۋگە اسا مۇقيات جاۋاپكەرلىكپەن قاراعان. حالقىمىز قىز نارەستەنى العاش بەسىككە بولەگەندە بەسىگىنىڭ باسىنا ۇكى تاعىپ، ۇكىدەي ۇلبىرەپ ءوسسىن دەسە، جاستىعىنىڭ استىنا اينا - تاراق قويىپ، كەلەشەكتە تارانىپ - سىلانعان تاماشا بويجەتكەن بولسىن دەگەن تىلەگى بولسا، بەسىگىنىڭ قولباۋ، جورگەگىن ايشىقتى ورنەكتەپ ساندەۋى اسەمدىككە، ادەمىلىككە، ونەرگە قۇشتار، سۇلۋ بولسىن دەپ ىرىمداعانى بولار، تۇزدى سۋعا شومىلدىرىپ، مايمەن سىلاعاندا دا قىر مۇرىن بولسىن دەپ مۇرنىن سوزىپ، ءوس - ءوس دەپ قول - اياعىن سوزىپ، دەنەسىنىڭ ءتۇزۋ وسۋىنە وتە ءمان بەرەدى.
جاسى تولعان قىز بالاعا تۇلىم قويىپ، تۇمار تاعىپ، تۇساۋىنا ءتۇستى تورعىن قوسىپ قيعىزعان، تۇلىم ءتىل - كوزدەن، تۇمار پالە - قازادان ساقتايدى دەسە، 5 جاسىندا قۇلاعىن تەسىپ، سىرعا سالىپ تىلەۋ جاساسا، 7 جاستان باستاپ قوس ەتەك كويلەك كيگىزىپ، شاشىن ءوسىرىپ قوس بۇرىمىنا شاشباۋ تاعىپ، ادەمىلىككە، سۇلۋلىققا باۋلىعان، حالقىمىز 12 جاستى قىز بالانىڭ ءوسپىرىم ءداۋىرى دەپ ەسەپتەيدى، بۇل كەزدە قىز بالاعا دەگەن اتا - انانىڭ جاۋاپكەرشىلىگى ءتىپتى دە ارتا تۇسەدى. قازاق قىز بالانى ەركەلەتىپ، قاباعىنا قاراپ، اتا - انانىڭ جوعارعى جاعىنا وتىرعىزىپ، استىڭ ءتاتتىسىن جەگىزىپ، اتتىڭ جاقسىسىن مىنگىزىپ، كيىمنىڭ اسىلىن كيگىزىپ وتە ايالاي بىلگەن ءارى قىز بالاعا قىرىق ۇيدەن تيىم جاساپ، شەك قويىپ وتىرعان.
قىرىق ءۇي دەگەنىمىز ۇلكەن ءبىر اۋىل دەلىك، سول اۋىلدىڭ تاربيەسى كەرەك دەگەندىك. ويتكەنى قىز بويجەتىپ وسىنداي تيىمداردان تاربيە قابىلداۋ ارقىلى بولاشاقتا ۇرپاق ءوربىتىپ، ءومىردى وركەندەتە تۇسەدى، ىزگى مادەنيەتتى اسىل انالاردىڭ ءىزىن جالعايدى.
قىزدار بولاشاققا ۇرپاق وربىتەتىن انا دەدىك، ال اناداي ارداقتى جانعا دۇنيەدە ەشكىمدە تەڭ كەلە المايدى. قازاقتىڭ ءبىر تۋار اقىن قىزى فاريزا وڭعارسىنوۆا:
جالعاندا جان بولعانبا جىلاماعان،
سۇيمەگەن، قۋانباعان، قۇلاماعان.
عۇمىردا جاقسى كورۋ، جەك كورۋ بار،
بۇل زاڭعا باعىنبايتىن ءبىر - اق ادام.
ول ادام اكەلەرىڭ، بالاڭ دا ەمەس،
ماڭگىلىك قۇل بولۋعا تەك قانا شىدار اناڭ، - دەپ جىرلايدى. بالا ءۇشىن بارىنە شىداي الاتىن تەك انالار ەكەنىن اقىن جايدان جاي جىرلاماعان، وسىنداي ۇلىلىقتى ۇعىنعان قازاق حالقى ءتۇرلى جاقتان قىز بالالارعا تيىم جاساپ وتىرعان.
قىزداردىڭ كيىم كيىنىسىنە، ءجۇرىس - تۇرىسىنا، ادەپ - يباسىنا، سويلەگەن سوزىنە، كۇلگەن كۇلكىسىنە، ءتىپتى، تاماق ىشىسىنە دەيىن شەك قويىپ تاربيەلەگەن. قىز بالا «بارماعىنىڭ شۇڭقىرىنا قۇيىپ ىشكەن اسقا تويادى» دەپ اسىرەلەپ ايتىلعان بولسا دا، قىز بالانىڭ تاماقتى ارتىق ءىشىپ، سىمباتتى سىندار تۇلعاسىن بۇزىپ سەمىرىپ كەتپەۋىن، قوماعايلانىپ ىشپەۋ، لايىقتى تاماقتانۋىن ەسكەرتىپ وتىرعان. ءجۇرىس - تۇرىسىنا دا، شاڭداتىپ شاڭدى اياق اتانباۋىن، سۇيرەتىلىپ ساپالاق اتانباۋىن، قيمىلى جاراسىمدى، ادەپتى - يبالى بولۋىن، ادام كوپ جەردە داراقىلانىپ كۇلمەۋدى، قاتتى سويلەمەۋدى، ۇلكەندەردىڭ الدىندا سىپايى بولۋدى، اتىن اتاپ بىرەۋدىڭ ءسوزىن بولمەۋدى، كەشتە جالعىز جۇرمەۋدى، دالاعا سەبەپسىز قونباۋدى، اشىق - شاشىق كيىنبەۋدى، تورگە قاراپ جۇرەلەپ وتىرماۋدى قاداعالاپ قۇلاعىنا قۇيىپ وتىرعان. قازاقتا «اياعىن كورىپ اسىن ءىش، اناسىن كورىپ قىزىن ال» دەگەن اتالى ءسوز بار. بۇل جاقسى انادان تاربيە العان جاقسى قىز بولاشاقتا جاقسى انا بولسا، سونداي انادان تۋعان قىز دا جامان بولمايدى دەگەندىك. ۇلى فيلوسوف، اقىن اباي قۇنانباي ۇلى ءبىر ولەڭىندە:
مالدى دەپ، داۋلەتتى دەپ بايدان الما،
ارزان دەپ كەدەي قىزى قۇمارلانبا.
ارى بار، اقىلى بار، ۇياتى بار،
قىزىنان اتا - انانىڭ قاپى قالما.
دەي كەلە قىز بالانىڭ ارلى، اقىلدى بولۋى اتا - انانىڭ تاربيەسىنەن ەكەنىن قورىتىندىلاعان. قازاق قىزدارىن ءۇيىنىڭ قوناعى دەپ ەرەكشە ايالايتىن، قىز بالاعا دەگەن ماحاببات مەيىرىمى توتەنشە شەكسىز بولعان، ۇكى تاعىلىپ، قۇدا ءتۇسىپ قويعان قىزدىڭ «ءولى - ءتىرى» جورالعىسى جۇرىلگەننەن كەيىن كۇيەۋ جىگىتتىڭ كەلىپ - كەتىپ جۇرۋىنە جول قويسا دا، قاشان ۇزاتىلعانشا قىزدارىنا جىگىت ءۇيىنىڭ بوساعاسىن اتتاۋىنا جول قويىلمايدى. قازاق سالتىندا قىز بالا نەكەسى قيىلىپ، كەلىن بولىپ ۇزاتىلعاننان كەيىن عانا بولاشاق ورداسىنىڭ بوساعاسىن وڭ اياعىمەن اتتاۋى كەرەك، قىزداردىڭ ۇزاتىلىپ ۇيىنەن شىققان جەرىندە باقىتتى بولۋىن تىلەگەن، قازاق ۇزاتىلىپ ۇيىنەن شىققان قىزدى قايىرىلىپ ارتىنا قاراتپايدى. قايىن جاعىمەن جاراسپاي قايتىپ كەلۋىن قاتتى نامىس سانايدى. «قايتا شاپقان جاۋ جامان، قايتىپ كەلگەن قىز جامان»، «تاس تۇسكەن جەرىنە اۋىر» دەگەندەي قىزداردى ىنتىماق - بىرلىك، تاتۋلىققا باۋلىپ، بولاشاق وتباسىنا باقىت تىلەگەن. قازاق قىزى توركىندەپ كەلگەندە توبەسىنە كوتەرىپ، قالاعانىن بەرىپ، قاباعىنان قاقپاعان. قازاقتىڭ قىز بالانى قادىرلەيتىنى سونشالىق، اتا - اناسىنىڭ اقىرەتتىگىن قىز اكەلۋى، قىز دايىنداپ قويۋى كەرەك. قىز بالا - شاعالى باسقا جۇرتتىڭ ادامى بولىپ كەتسە دە، بۇل قاعيدانى، ءسوزسىز، اتقارۋى كەرەك دەلىنەدى.
مىنە وسىنداي عاجاپتاردان قازاق قىز بالاسىن قانداي جانىنا بالايتىنىن كورۋگە بولادى. قازاق قىزدارىندا اتا - اناسىنا وپالى، ماحابباتقا ادال اتى اڭىزعا اينالعان قانشاما ارۋلار بولعان. ادال ماحابباتى ءۇشىن قىرشىن جانىن قيعان قوزىنىڭ بايانى، سامەننىڭ ءساليقاسى، كەبەكتىڭ ەڭلىگى قازىرگە دەيىن ەل اراسىندا جىر بولىپ ايتىلىپ كەلەدى. ەستايدىڭ قورلانى، اقاننىڭ اق توقتىسى، تولەگەننىڭ جىبەگى سياقتى سانسىزداعان اسىل ارۋلار الىگە دەيىن ءان بولىپ شىرقالىپ كەلەدى.
مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام،
جانارى، جانى جازداي جايراڭداعان.
قىز وسسە ەلدىڭ كوركى دەگەن ءسوزدى،
قاپىسىز قالاي ايتقان قايران بابام دەگەن تاماشا ءان تاربيەلى قازاق قىزدارىن ءداپ باسىپ سۋرەتتەگەندەي. قازاق قىزدارىنىڭ بويىنداعى ءبىر ەرەكشەلىك ۇيالىپ قىسىلعاندا بەتى الاۋلانىپ، قىپ - قىزىل وت شالعانداي بولادى، بۇل قىزىل نۇر تەك قازاق قىزدارىندا بولاتىن ادەپتىلىكتىڭ، ار - نامىس، يبالىلىقتىڭ بەلگىسى. اقىن سادەن ءانۋار ۇلى قىزىل بوياۋ دەگەن ولەڭىندە:
قىزىل بوياۋ قىزىل گۇلگە باسىلاتىن ويۋ ما؟
قىزىل بوياۋ ۇيالعاندا قىز بەتىندە قويۋلا، - دەپ جىرلايدى. اقىن وسى ولەڭ جولدارى ارقىلى سول قىزىل بوياۋدىڭ قىزدارىمىزدىڭ جۇزىنەن ماڭگى كەتپەۋىن تىلەگەن. قازىر كەيبىر انالارىمىز جاستارى 04تان اسسا دا، كويلەگىن تىرتيتىپ، بوكسەسىن بۇلتيتىپ، كەۋدەسىن اشىپ تاستاپ جۇرگەنىن كورگەندە، وسىنداي انالاردان تاربيە العان قىزداردى قالاي كىنالاي الامىز. «قۇس ۇيادان نەنى كورسە، ۇشقاندا سونى الادى» دەگەن ورىندى ايتىلعان اقيقات. ەڭ ماڭىزدىسى، قىزدار ءۇشىن اناسىنىڭ تاربيەسى، ادەت - مىنەزى وقۋلىق بولسا، مەكتەپتە ۇستازدارىنىڭ تاربيەسى، قوعام تاربيەسىنەن سىرت، وتباسى تاربيەسى توتەنشە ماڭىزدى. بۇرىنعى قازاقتىڭ انالارى قىزدارىنىڭ سىرلاس دوسى دا، تاربيەشىسى دە، ۇستازى دا، قامقور جان ساياسى دا بولا بىلگەن. قازىرگى باياشات قوعامدا ءار جانۇيادا ءبىردى - ەكىلى قىز بالا عانا بار. قازىر زاتتىق تۇتىنۋ قاجەتى تولىق، جان قيناماي - اق جاقسى تۇرمىس كەشىرۋگە ابدەن بولادى. كەيبىر قىزدارىمىز باسەكەگە، ءتۇرلى موداعا بوي ۇرىپ، ءومىر، تۇرمىس تۋرالى باس قاتىرعىسى كەلمەيدى. الايدا ءبىزدىڭ قوعامىمىز مەيىرىمدىلىكتى، جاراسىمدىلىقتى، ادامگەرشىلىكتى، ءمورالدىلىقتى دارىپتەيتىن قوعام. سوندىقتان دا ءبىز قىزدارىمىزدى بايىرعى قازاق ءداستۇرى بويىنشا تاربيەلەۋىمىز، ولارعا ءۇمىت، ارمانىمىزدى اماناتتاۋىمىز قاجەت. قىز بالاعا ەجەلدەن اتا - اناسى ونەگە بولىپ وتىرعان، اتا - انا وتباسىندا تاتۋ - ءتاتتى، بەرەكەلى، مادەنيەتتى، اقەدىل، كوپشىل بولسا، قىزدار دا ولارعا ەلىكتەپ ەرجەتەدى. ءبىز تەك قىزدارىمىزدىڭ زاتتىق تالابىن قاناعاتتاندىرىپ، ايتقانىن ورىنداپ، ۇلدە مەن بۇلدەگە وراعاننان گورى، رۋحاني جاقتان اقىلشى، جەبەۋشى، دەمەۋشى بولۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. قازاقتا تاعى «اتا كورگەن وق جونار، شەشە كورگەن تون پىشەر» دەگەن ماتەل دە تەگىن ايتىلماعان، بۇرىنعى قازاق قىزدارى ءتورت تۇلىكتىڭ تەرىسىنەن، جۇنىنەن نە ءبىر كەرەمەت كيىمدەر تىككەنىن تاريحي مۇراجايلاردان كورىپ ءجۇرمىز.
ءبىز اتا - انامىزدىڭ ادەپ - يباسىنا، ارەكەت مىنەزىنە ەلىكتەپ بوي جەتتىك، مەكتەپتەن ءبىلىم الدىق. قوعامعا شىعىپ سانسىزداعان ۇل - قىزداردى ءبىلىم بۇلاعىنان ءنار الدىرىپ، داڭقتى مىندەتتى وتەپ كەلەمىز. بويجەتىپ بەيتانىس ءۇيدىڭ بوساعاسىن اتتاپ، وتباسىمىزدىڭ اشىنا اينالىپ، توعىنا تولعانىپ، اتا - ەنەمىزدىڭ الدىنان قيا وتپەي، سيلاسىمدى، جاراسىمدى كەلىن بولدىق، ۇل - قىزعا انا بولدىق. «اتا - انانىڭ قادىرىن بالالى بولعاندا بىلەسىڭ» دەگەندەي، ءومىردىڭ كۇردەلى بۇرىلىسىندا انانىڭ اقىل - تاربيەسى ۇلكەن مەدەت بولعانىن سەزىنە باستادىق، قىز عۇمىرمەن قوشتاسىپ، قيىندىعى مەن قىزىعى جەتەرلىك جۇبايلىق تۇرمىستىڭ جۇگىن كوتەرىپ، جۇپ اققۋداي ءومىردىڭ شالقار ايدىنىندا جۇرگەن كەزىمىزدە قازاق قىزدارىنا ءتان قاسيەتتى ءداستۇردىڭ ءوز بويىمىزدا بار ەكەنىن سەزىنىپ ماساتتانىپ قالامىز. دەگەنمەن قازىرگى قازاق قىزدارى مەن بۇرىنعى قازاق قىزدارىنىڭ مىنەزى، اۋەسى، تالعامى جاعىندا ۇلكەن پارىق بار. ءبىزدىڭ انالارىمىز وزگە جىگىت تۇگىل، ءوز سۇيگەن جىگىتىنىڭ بەتىنە ءتۇزۋ قاراماعان، الايدا ولار دا باس قوسۋعا، تويعا، ءتۇرلى كوڭىل اشۋ قيمىلدارىنا قاتىناسقان. اتا - اناسى جولاۋشى كەتكەن قىز قۇربىلارىن شاقىرىپ ءوز ۇيىندە اس دايىنداپ، ءان ايتىپ، ويناپ كۇلىپ كوڭىلدى ءبىر ءتۇندى وتكىزەدى ەكەن، مۇنى باس تاڭعى جاساۋ دەپ اتاعان. اۋىل جاستارى جينالىپ جاز جايلاۋدا، تاماشا تابيعات قۇشاعىندا تۇندە التىباقان، اقسۇيەك ويىندارىن ويناعان. ۇزاتىلاتىن قىزدى تۋىس - تۋعاندارىنا قوشتاستىرىپ، اۋىل - اۋىلدى ارالاتىپ ءدام تاتتىرىپ، بىرنەشە كۇن قىز - جىگىتتەر سالتاناتتى ساۋىق قۇرعان. اۋىلعا تاياعاندا، اۋىلدان اتتانعاندا جىگىتتەر اۋجار ايتىپ، قىزدار سىڭسىما ايتىپ، بۇكىل اۋىلدى اندەرىمەن تەربەتىپ، اۋەندەرىمەن ەلجىرەتىپ، ەستەن كەتپەس اسەر قالدىراتىن سالت - ءداستۇردى قىز تانىسۋ دەپ اتاعان.
قازىر كەيبىر قىزدارىمىز اراق ءىشىپ، شىلىم تارتادى، ارىن ساتىپ اقشا تابادى، بولاشاقتا جارامدى ۇرپاقتى ومىرگە اكەلۋ وسى قىزدارىمىزدىڭ مىندەتى. ال وسىنداي ءىشىنارا ىشىمدىككە سالىنعان، شەگىمدىككە قۇنىققان قىزدارىمىزدان قانداي قانى تازا ۇرپاق تۋىلماق. قازاق قىزدارىنا 7 اتادان اسپاعان رۋمەن قۇدا بولماعان، مۇنداعى سەبەپ ۇرپاعىنىڭ جان ساۋلىعىن ەرتەدەن - اق ويلاعان، مۇنى قازىرگى عىلىم دا دالەلدەپ تە وتىر. سوندىقتان اتا - انا بولعان بىزدەر قىزدارىمىزعا 7 اتاسىن ۇعىندىرىپ وتىرۋىمىز قاجەت. ال ىشىمدىك، شەگىمدىك جايىنا كەلسەك، سۋ باسىنان تۇنادى دەگەندەي، باستىسى، اتا - انانىڭ ىقپالى، باسىنان تۇنعان سۋدىڭ باسىنان لايلاناتىنىن ەسكەرسەك، اتا - انانىڭ ءوزى ىشىمدىككە، شەگىمدىككە سالىنىپ ءجۇرىپ قىزىنا قالاي ءسوزىن وتكىزە السىن، انا بولعان ادام دالا بەزىپ، قىزىق قۋىپ، قىزىپ كەلىپ قىزىنا قالاي ءتالىم ايتا السىن. جوعارىدا بۇرىنعى قازاق قىزدارى وزگە جىگىت تۇگىل، ءوز سۇيگەن جىگىتىنە دە ءتۇزۋ قاراي الماعان دەدىك، ال قازىرگى ءىشىنارا قاراكوزدەرىمىز تۇنگى ساۋىقحانالاردا تانىسىپ، تابىسادى دا ءولىپ - ءوشىپ كۇيدىم - ءسۇيدىم دەپ قوسىلىپ ايعا، جىلعا تولماي اجىراسىپ، تاعى بىرەۋلەرگە جابىسىپ، نەكەسىز بىرگە تۇرىپ جاتقانىن كورگەندە جاعاڭدى ۇستاماسقا شاراڭ بولمايدى. مۇنى كەيبىر قىزدارىمىز ەركىن ماحاببات دەپ بىلسە، ال قازاقى سالت - داستۇردە بارىپ تۇرعان بەيباستاقتىققا بالايدى. قىز بولاشاق انا، ءبىر ءۇيدىڭ وتىن مازداتۋشى. قىزدىڭ ورنى جىڭىشكە دەگەنىمىزبەن قىز بالانىڭ ورنى جوعارى بولادى. قىز ات بايلار، قىز ءورىس، ۇل قونىس، قىز توبەسى كوككە جەتسە دە توركىنىن ۇمىتپايدى. جەتەسىز قىز توركىنىن تانىمايدى دەگەندەي، قىز بالا جايلى نە ءبىر اقىليا سوزدەر ءالى دە دالەلدەنىپ كەلەدى.
جيناپ كەلگەندە، قازاق قىز بالانى ونەر - بىلىممەن دە، ادەپ - مىنەزبەن دە، ماحاببات - مەيىرمەن دە تاربيەلەپ، ەركەلەتىپ، ايالاپ تا، جامان ادەت، جايسىز ىستەردەن شەكتەپ قاتال دا ۇستاعان. وسىنداي ونەگەلى، تاربيەلى قازاق قىزدارى بۇرىن ءبىر وتباسى ەمەس، ءبىر رۋلى ەلگە اقىلمان انا بولعان. ءبىزدىڭ تىلەيتىنىمىز گۇلدەي قۇلپىرىپ، كۇندەي جايناپ كەلە جاتقان قىزدارىمىز قازاقتىڭ سالت - داستۇرىمەن ساناسا بىلەتىن اسىل ارۋلاردان بولعاي! ايگىلى ليريك اقىن تۇمانباي «دۇنيەنى ۇستاپ تۇرعان قىز بالانىڭ ماحابباتى» دەپ ايتقانىنداي، ۇلى ماحاببات باياندى بولىپ، يبالى قىزدارىمىز قۇلپىرىپ جايناي بەرگەي.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
