- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
قىزىلنۇر قىستاعى: جاراسىمدى، تاتۋ شاڭىراق
2016.10.19 14:06 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
التىن كۇز. جولىمىز ءتۇسىپ، ماكىت اۋدانى قۇرما اۋىلى قىزىلنۇر قىستاعىنا باردىق. شىت جاڭا بەيقۇت ۇيلەر، جۇمىسى قاۋىرت ءجۇرىلىپ جاتقان كيىم - كەشەك زاۆودى، دۋماندى باعىمشىلىق الاڭى ەندى ءبىر كورىكتى قىستاقتىڭ بوي كوتەرىپ كەلە جاتقانىن كورسەتكەندەي.
قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنە بارعانىمىزدا، كوزىمىز جىپىرلاتا ات جازىلعان «ۇلتتار ىنتىماعى كەلىسىمىنە» ءتۇستى، «ايتۋلى مەرەكە، اتاۋلى كۇندەردە ءوزارا بارىس - كەلىس جاساۋ، ءبىر - ءبىرىنىڭ توي - تومالاق، ءولىم - ءجىتىم ىستەرىنە قاتىسۋ، ءبىر - ءبىرىنىڭ سالت - داستۇرىنە قۇرمەت ەتۋ، شۇعىل جاعداي، قيىنشىلىق - قىسپاقتا ءوزارا كومەكتەسۋ، ءبىر - بىرىنەن وزىق مادەنيەت، تەحنيكا ۇيرەنۋ» دەگەن سوزدەر قىزىلنۇر قىستاعىنداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جاۋىن - شاشىندا بىرگە بولاتىن، بەينەت پەن زەينەتتى بىرگە كورەتىن تاماشا كارتيناسىن ەلەستەتتى.
قىستاق قۇرىلعان 50 جىلدان بەرى، قىزىلنۇر قىستاعىنداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ شىن جۇرەكتەن تۋعان شىنايى سۇيىسپەنشىلىگى ۇلتتار ىنتىماعىن امالياتتا ايگىلەدى، ۇلتتار ىنتىماعى تۋى قاشاندا اسقاق جەلبىرەپ كەلەدى.
ءوزارا قۇرمەت ەتىپ، بىلەك بىرىكتىرىپ قيىندىقتاردى جەڭدى
قىزىلنۇر قىستاعىندا 18 تۇرعىندار گرۋپپاسى، ءار گرۋپپانىڭ بارىندە 3تەن ارتىق ۇلت بار، كوپ جىلدان بەرى جۇرت اراسى قايشىلىقسىز، تاتۋ ءوتىپ كەلەدى، ءوزارا قۇرمەت ەتۋ − مۇنداعى ءار ۇلت تۇرعىندارىنىڭ ورتاق ارەكەت ولشەمىنە اينالعان. دىنگە سەنەتىن بۇقارا مەن دىنگە سەنبەيتىن بۇقارا، ءار ۇلت ءبىر - ءبىرىنىڭ سالت - داستۇرىنە، ءدىني سەنىمىنە ىرىقتىلىقپەن قۇرمەت ەتىپ، ءبىرىن - ءبىرى قۇرمەتتەيتىن، ءوزارا باۋىرمال بولاتىن، ءبىر - ءبىرىن تۇسىنەتىن تاماشا ورتا قالىپتاستىردى.
حانزۋ تۇرعىندار گرۋپپاسىندا تۇرعانىنا 12 جىل بولعان ابىلەكىم ۇنەمى بىلاي دەيدى: «ءۇي ىشىمىزبەن حانزۋ تۇرعىندار گرۋپپاسىندا تۇرامىز، عۇرىپ - ادەتىمىزدە ايىرماشىلىقتار بولعانىمەن، ءبىر - بىرىمىزگە قۇرمەت ەتەمىز، حانزۋ كورشىلەرىم وتە جاقسى، مەن بۇل جەردى قيمايمىن».
قىزىلنۇر قىستاعىنىڭ ۇيعۇر تۇرعىندارى مەن حۇيزۋ تۇرعىندارى تۇگەلدەي ولشەمدى گانسۋ اكسەنتىمەن سويلەيدى، حانزۋ تۇرعىندار دا ازدى - كوپتى ۇيعۇرشا بىلەدى. ءار ۇلت اراسىنداعى ءوزارا كومەكتەسكەن ىستەر ءتىپتى ايتىپ تاۋىسقىسىز. ۋىنچۋان، يا - ان، يۇيشۋ ءزىلزالالارىندا، قىزىلنۇر قىستاعىنداعى از ۇلتتان شىققان 9 تۇرعىن بايمىن، كەدەيمىن دەمەي، بەلسەندىلىكپەن قامقورلىق كورسەتتى، سوڭعى 5 جىلدا ولار حالىق ىستەرى تاراۋلارى نەمەسە قايىر - ساحابات تاراۋلارى ارقىلى نەشە 100 مىڭ يۋان جىلۋ اتادى.
اۋاحان تۇردىنىڭ كۇيەۋى 2008 - جىلى باۋىر راگىنان قايتىس بولعان، كۇيەۋىنىڭ اۋرۋىن ەمدەتەمىن دەپ بار جيعان - تەرگەنىن جۇمساپ، ونىڭ سىرتىندا 20 نەشە مىڭ يۋان قارىز ارقالاپ قالعان ونىڭ سانجىدا ۋنيۆەرسيتەت وقيتىن ۇلكەن ۇلى مەن ۋنيۆەرسيتەتكە ەندى قابىلدانعان كىشى ۇلى وقۋدان شەگىنۋ حاۋپىنە ءدوپ كەلەدى. وسى كەزدە كورشىلەرى لياڭ جۇن مەن لي شاڭشيۇڭ ءوز ەرىكتەرىمەن ءاربىرى 2000 يۋان جىلۋ اكەلىپ بەردى، قىستاقتاعى باسقا حانزۋ جۇرتشىلىق تا جابال جومارتتىق كورسەتىپ، 100 يۋان، 200 يۋانداپ اۋاحاننىڭ 2 ۇلىنىڭ وقۋ اقشاسىن جيناستى، ناتيجەسىندە ءبىر - اق كۇننىڭ ىشىندە 17 مىڭ يۋاننان استام قارجى جينالدى. بۇگىنگى تاڭدا، اۋاحاننىڭ 2 ۇلى ۋنيۆەرسيتەتتەن وقۋ تاۋىسىپ، قىزمەتكە ورنالاستى، اۋاحان لياڭ جۇننىڭ، لياڭ شاڭشيۇڭنىڭ «وكىل اناسى» اتاندى، ءار جىلعى كوكتەم مەرەكەسىندە ول ۇلدارىن ەرتىپ قىستاقتاعى حانزۋ تۇرعىنداردىڭ ۇيىنە بارىپ، جاڭا جىلدارىنا قۇتتى بولسىن ايتادى.
ياسىن ۇلايىن مەن لي داياڭ قوزى ساۋدالاۋ بارىسىندا تانىسىپتى، 2002 - جىلى لي داياڭ ءۇي سالۋعا كەرەك سەمەنت الۋعا اقشاسى جەتپەي قالعاندا، ياسىن تاباندا وعان 1000 يۋان قارىز بەرەدى، لي داياڭ كوبىرەك جەر كوتەرمەگە العىسى كەلگەنىمەن، اقشاسى 02 مىڭ يۋان جەتپەي قالادى، وندا دا ياسىن ءارى - ءسارى بولماستان قاجەتتى اقشاسىن ساناپ قولىنا سالادى. 31 جىلدان بەرى ەكەۋى اعا - ىنىدەي ەتەنە ارالاسىپ، بال جالاسقان دوستارعا اينالدى. جازۋشى چىن فيپاي «ءتول كەشىرمە: مەنىڭ شينجياڭداعى ءۇيىم» كىتابىندا بىلاي جازادى: ۇلتتار ىنتىماعى دەگەنىمىز جەر - الەمدى جالت قاراتقان حيكىمەت ىستەر عانا ەمەس، كوپ جاعدايدا ول قىزىلنۇر قىستاعى سياقتى تۇرعىنداردىڭ كۇندەلىكتى ومىردە بىرگە جاساپ، قاتار ەڭبەك ەتۋى، بىرگە كوڭىل اشۋى، ءومىردىڭ ۇساق - تۇيەك ىستەرىندە ءبىر - بىرىنە كوڭىل ءبولىپ، ءوزارا كومەكتەسۋى بولىپ تابىلادى. تەك ۇلتتار ىنتىماعىن ءوندىرىس پەن تۇرمىسقا سىڭىرە بىلگەندە عانا، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ قوعامدىق نەگىزى ونان ارى بەكەم، باياندى بولا تۇسپەك.
ارالاسىپ، ىشتەسىپ، سۇيىسپەنشىلىكتى تەرەڭدەتتى
قىزىلنۇر قىستاعىندا دۇكەن الدىنداعى كەڭ ساكىدە از ۇلت، حانزۋ تۇرعىنداردىڭ شاحمات ويناپ وتىرعانىن كەز كەلگەن جەردەن كەزدەستىرۋگە بولادى؛ شام جارىعى كۇندىزگىدەي نۇرلاندىرعان كەشكى الاڭدا، دولان ءبيىن ەندى اياقتاتقان بىرنەشە ۇيعۇر جاس ايەل جاندارىنداعى حانزۋ اپايلاردىڭ الاڭ ءبيى سابىنا قوسىلدى، ولاردىڭ جارقىن كۇلكىسى ءالسىن - ءالى ەستىلىپ جاتتى. حانزۋ بۇقاراسى از ۇلت بۇقاراسىنان دولان ءبيىن، سامان ءبيىن، از ۇلت بۇقاراسى حانزۋ بۇقاراسىنان بال بيلەرىن، الاڭ ءبيىن ۇيرەنۋ بۇل جەردە ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالعان. كەشتە شام جانا باستاعاندا، قىستاقتاعى مادەنيەت الاڭى ايرىقشا دۋمانعا بولەنەدى، دولان ءبيىنىڭ شەبەرى چىن شيۋمەيدىڭ قاراسى كورىنگەندە، ۇيعۇر تۇرعىندار جاپىرلاپ، ونىمەن بيلەۋگە تالاسادى. جاس جىگىت مامەتجان قىستاقتاعى حانزۋ ارۋى شياۋ ليمەن بىرگە بال ءبيىن بيلەپ، ۇرشىقشا اينالادى.
قىزىلنۇر قىستاعىندا قۇربان ايتتىڭ دا، كوكتەم مەرەكەسىنىڭ دە دۋمانى 10 نەشە كۇنسىز وتپەيدى. نەشە 10 جىلدان بەرى، جۇرت مەرەكە - مەيرامدا ءبىر - ءبىرىنىڭ ۇيلەرىنە باراتىن جاقسى ادەتتى جالعاستىرىپ كەلەدى. كوپتەگەن حانزۋ بۇقارا ۇيىنە ۇلتتىق ۇلگىدە كىلەم سالىپ، قوناقتارىن كۇتۋگە دايىنداپ قويادى. 76 جاستاعى قارت پارتيا مۇشەسى مامەت يرىق وتكەن عاسىردىڭ 80 - جىلدارىنان باستاپ ءار جىلى قۇربان ايتتا حانزۋ دوستارى مەن كورشىلەرىن ۇيىنە شاقىرىپ، مەرەكە وتكىزىپ كەلەدى. ۇيگە كەلەتىن حانزۋ قوناقتار كوپ كەزىندە 100دەن اسادى ەكەن. «اسكەردەگى جانە قىزمەتتەگى كەزىمدە، قىزمەت پەن ءومىرىمنىڭ كوپ ۋاقىتى حانزۋ دوستاردىڭ اراسىندا ءوتتى، ولار ماعان كوپ كومەك كورسەتتى. قازىر جاسىم ۇلعايدى، ۇيدەن كوپ شىعا المايمىن، ءار جىلى ولاردى ۇيگە شاقىرىپ اڭگىمەلەسپەسەم، بىردەڭەم كەم قالعانداي سەزىنەمىن»، - دەيدى قاريا.
قۇربان ايت كەزىندە، حانزۋ تۇرعىندار ۇيعۇر تۇرعىندار ءۇشىن مول مادەنيەت - كوركەمونەر ويىندارىن دايىنداسا؛ كوكتەم مەرەكەسى كەزىندە، ۇيعۇر تۇرعىندار وزدىكتەرىنەن حانزۋ تۇرعىندارعا دايىندايدى. ءار جىلعى 8 - ناۋرىز، 1 - مامىر، مەملەكەت مەرەكەسى سياقتى مەرەكەلەردە، ءار ۇلت تۇرعىندارى شاعىن الاڭعا جينالىپ، توي - دۋمان ۇيىمداستىرىپ، سۇيىسپەنشىلىك توعىستىرادى. قىزىلنۇر قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى نان چاڭلۇڭ ۋاقىتى بولسا - اق حانزۋ تىلىندەگى «قۇران كارىمدى» وقىپ، اڭگىمەلەسۋ فورماسىندا، ەلى ءىشى، حالىقارالىق جاعدايلارمەن بىرلەستىرىپ، ءوزى تۇسىنگەن - تۇيسىنگەنى ارقىلى ءار ۇلت تۇرعىندارىنا قۇران حيكايالارىن ايتىپ، دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ وڭ ەنەرگيا الۋىنا مۇمكىندىك جاسايدى.
قىزىلنۇر قىستاعىندا ءار ۇلت تۇرعىندارى ءبىر - بىرىنەن اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكالارىن دا ۇيرەنەدى، حانزۋ تۇرعىندار شىلان اعاشىن باپتاۋ، ماقتا اتىزىن باپتاۋ، ءبيدايدىڭ ارام ءشوبىن دارىمەن جويۋ سياقتى جاقتاردا از ۇلت تۇرعىندارىنا بەلسەندىلىكپەن تاجىريبە ۇيرەتەدى، 3 - گرۋپپاداعى شا فيدى قىزىلنۇر قىستاعىنداعى ۇيعۇر تۇرعىندار «اۋىل مامانى» دەپ اتايدى، ۇيعۇر تۇرعىنداردىڭ ءوتىنىشىن ول ەشقاشان كەشىكتىرگەن ەمەس. 2 - گرۋپپاداعى تاس قالاۋشى ۇستاز جي شۇيشۇڭنىڭ 4 ۇيعۇر، 2 حۇيزۋ شاكىرتى بار، ونىڭ دەن قويا ۇيرەتۋىندە، شاكىرتتەرى قازىر اتى - زاتىنا ساي «تاجىريبەلى ۇستازعا» اينالعان.
ءوزارا باۋىرمال بولىپ، باقىتتىڭ ءلاززاتىن بىرگە تاتتى
ۇلتتاردىڭ جاراسىمدىلىقپەن بىرگە ءوندىرىس جۇرگىزىپ، تۇرمىس كەشىرۋىنىڭ ءتۇپ نەگىزى ۇلتتار ىنتىماعىندا دەسەك، وندا ۇلتتار اراسىنداعى بال جالاسقان نەكەنى قىزىلنۇر قىستاعىنداعى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرگەن جەمىسى ەدى.
حوۋ شۋحاي وتباسىنداعى ەكى بۋىن ادامنىڭ ۇلتقا ايرىلماعان سۇيىسپەنشىلىگى − قىزىلنۇر قىستاعىنداعى ءار ۇلت تۇرعىندارىنىڭ ارالاسۋ، ىشتەسۋ بارىسىندا تۇسىنىستىكتى كۇشەيتىپ، سۇيىسپەنشىلىكتى ارتتىرىپ، تۇرمىس، ءوندىرىس، ءتىپتى، سەزىم جاقتارىندا تەرەڭنەن توعىسىپ، باقىتتى ءومىردىڭ ءلاززاتىنا شومعاندىعىنىڭ ەڭ جاقسى ايعاعى. الدىڭعى عاسىردىڭ 50 - جىلدارىندا اسكەري قوسىن قاتارىندا شينجياڭعا كەلگەن حوۋ شۋحاي زىلايحان ەسىمدى ۇيعۇر قىزعا كورگەن جەردەن عاشىق بولادى، تىلدەرى ۇقساماسا دا حوۋ شۋحايدىڭ اسكەريلەرگە ءتان كەلبەتى زىلايحاننىڭ كوڭىلىن وزىنە تارتتى، ونىڭ ۇستىنە ۇيعۇر اۋىلداستارى ولاردى جاقىنداستىرىپ، كوپ وتپەي وتباسىن قۇردى، ءبىر ۇل، ەكى قىز − ءۇش پەرزەنت ءسۇيدى. بىرنەشە جىلدان كەيىن حوۋ شۋحاي ۇيعۇر ءتىلىن جاتىق سويلەيتىن بولدى، زىلايحان دا حانزۋ ءتىلىن حانزۋلاردىڭ وزىندەي سويلەيتىن بولدى.
2005 - جىلى كۇزگى جيىن - تەرىن كەزىندە، ونىڭ ۇلى حوۋ يۇڭشين ماقتا تەرۋ ءۇشىن ادام جالداماقشى بولادى. 30 جاستار شاماسىنداعى نۇرينا اۋۇت ءوزى كەلىپ وعان جۇمىسشى بولىپ ىستەيدى. «حوۋ يۇڭشين وتە تاباندى، ىسكەر ادام». 10 جىلدان كەيىن سول كەزدەگى جاعدايدى ايتقاندا نۇرينا ءبىراز قىسىلعانداي بولدى، «ول كىسىگە سيىمدى ادام، سول كەزدە ونىڭ ۇيىندە تۇردىم، ونىڭ قاربالاستىقتان دۇرىس تاماق ءىشىپ، دەمالا الماي جۇرگەنىن كورىپ، قالاي ەكەنى بەلگىسىز قاتتى جانىم اشىدى». بىرگە ەڭبەك ەتۋ بارىسىندا ماحاببات سەزىمى ويانىپ، ول ەكەۋى اقىرى تۇرمىس قۇردى. قىزدارى دۇنيەگە كەلدى، ەڭ العاشقى كەزدەگى ۇيلەسۋدەن بۇگىنگى تاڭداعى باقىتتى تۇرمىسقا جەتكەنگە دەيىن، ولار ءبىر - ءبىرىن ءتۇسىندى، ءوزارا باۋىرمال بولدى. قىزىلنۇر قىستاعىندا ءار ۇلتتان قۇرالىپ، باقىتتى تۇرمىس كەشىرىپ جاتقان بىرنەشە وتباسى بار.
نان چاڭلۋ بىلاي دەدى: قىستاعىمىزدا مەنىڭ بالا كەزىمدە - اق ۇلتتار ىنتىماعى دارىپتەلەتىن، سودان بەرى 50 نەشە جىل بولدى، ۇلتتار ىنتىماعى قىزمەتىن دە سول كەزدەن باستاپ 50 نەشە جىل ىستەدىك. ءبىز مۇنى ۇزدىكسىز جالعاستىرامىز، توقتاۋسىز ىستەيمىز، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بارعان سايىن جاقسارا تۇسەتىنىنە سەنەمىز.
كەلۋ قاينارى: شينجياڭ گازەتى
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
