ج ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋ جونىندەگى پىكىرى
(2020 – جىلى 12 - ايدىڭ 16 – كۇنى)
2021.03.23 16:06 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتقاننان كەيىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن اناعۇرلىم بەكەمدەپ جانە كەڭەيتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ دامۋىن جانە اۋىل - قىستاقتىڭ جاپپاي گۇلدەنۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاسۋىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، مىناداي پىكىر شىعاردىق.
ءبىرىنشى، كەلەلى ءمانى
پارتيانىڭ 18 – قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداس ۇيىتقى بولعان پارتيا ورتالىق كوميتەتى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى ەل باسقارۋداعى كورنەكتى ورىنعا قويىپ، ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋداعى ءتۇيىندى مىندەت ەتىپ، «بەستى ءبىر تۇلعالاندىرۋ» جالپىلىق ورنالاستىرۋى مەن «ءتورتتى جاپپاي ورىنداۋ» ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىنا ەنگىزىپ، ءبىرقىدىرۋ كەلەلى جايعاستىرۋ جانە ورنالاستىرۋ جاساپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىن جاپپاي جۇرگىزدى، جۇڭحۋا ۇلتىن نەشە مىڭ جىل مازالاعان تاقىر كەدەيلىك ماسەلەسى تاريحي سيپاتتى شەشىلۋ الدىندا تۇر، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ تابىسى كۇللى دۇنيە ءجۇزىن جالت قاراتتى. 2020 - جىلعا بارعاندا ەلىمىزدىڭ قازىرگى ولشەمى بويىنشا اۋىل - قىستاقتاعى كەدەيلەردى تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلتۋ، كەدەي اۋدانداردىڭ كەدەيلىك قالپاعىن تۇگەلدەي الىپ تاستاۋ، وڭىرلىك تۇلعالىق كەدەيلىك ماسەلەسى شەشىلەدى. «ەكىدەن تارىقتىرماۋ» ساپا دەڭگەيى كورنەكتى جوعارىلاپ، «ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋدەگى» كورنەكتى ماسەلەلەر تۇبەگەيلى الاستالادى. كەدەيلەردىڭ كىرىس ورەسى زور دارەجەدە جوعارىلاپ، ءوز الدىنا كەدەيلىكتەن ارىلۋ قۋاتى ورنىقتى ارتادى. كەدەي رايونداردىڭ ءوندىرىس، تۇرمىس شارت - جاعدايى كورنەكتى جاقسارىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ كورنەكتى تەزدەيدى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جاپپاي جەڭىسكە جەتىپ، «ب م ۇ - نىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كۇن ءتارتىبى» بويىنشا كەدەيلىكتى ازايتۋ نىساناسى 10 جىل بۇرىن جۇزەگە اسىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋ جولىندا بىردە - ءبىر ادامنىڭ قاتاردان قالماۋى جۇزەگە اسىپ، جالپى حالىقتىڭ بىرگە اۋقاتتانۋىن جەبەۋ جولىندا نىق قادام تاستالدى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ سىندى ۇلى ءىستى ورىنداۋ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ دامۋ تاريحىندا ماڭىزدى بەلەستىك مانگە يە بولىپ قانا قالماستان، جۇڭگو حالقىنىڭ ادامزات وركەنيەتى مەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ كەدەيلىكپەن كۇرەسۋ ىستەرىنە قوسقان ماڭىزدى ۇلەسى بولىپ سانالادى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ۇلى امالياتى پارتيامىزدىڭ ءجۇز ميلليونداعان حالىققا باسشىلىق ەتىپ، جۇڭگوشا سوتسياليزمدە تاباندى بولىپ جانە ونى دامىتىپ جاراتقان ۇلى كەرەمەتىن تولىق ايگىلەپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعى مەن ەلىمىزدىڭ سوتسياليستىك ءتۇزىمىنىڭ ساياسي ابزالدىعىن تولىق ايگىلەدى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ۇلى تابىستارى بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ەل حالقىنىڭ ۇيىسۋ قۋاتى مەن باۋراۋ قۋاتىن بارىنشا كۇشەيتىپ، بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ەل حالقىنىڭ جول سەنىمىن، نازاريا سەنىمىن، ءتۇزىم سەنىمىن، مادەنيەت سەنىمىن بارىنشا كۇشەيتتى.
بۇل تابىستاردىڭ قولعا كەلۋى − شي جينپيڭ جولداستى ۇيىتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىق ەتۋىنىڭ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ءوزى جوبالاپ، ءوزى قولباسشىلىق ەتىپ، شايقاستى تىكەلەي باقىلاپ وتىرۋىنىڭ، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋ نەگىزگى جالپى جوباسىن اتقارۋدى ىلگەرىلەتۋىنىڭ ارقاسى؛ بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل قوعامنىڭ جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، بىرگە قۇلشىنىپ، ورتالىقتىڭ ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ولكەلەلەردىڭ جالپى جاۋاپكەرلىكتى ارقالاپ، قالا، اۋدانداردىڭ تياناقتاندىرۋدى مىقتى يگەرىپ، ولكە، قالا، اۋدان، اۋىل، قىستاق بەس دارەجەلى شۋجيلەردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى مىقتى يگەرىپ، ارناۋلى نىساندار بويىنشا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، قوعام ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ءبىرىن - ءبىرى تولىقتايتىن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جاعدايىن قالىپتاستىرۋىنىڭ ارقاسى؛ قالىڭ كادرلار مەن بۇقارانىڭ قاجىرلىلىقپەن قىزمەت ىستەۋىنىڭ جانە قاجىماي - تالماي قۇلشىنۋىنىڭ، نەشە ميلليون كادردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندە شايقاس جاساۋىنىڭ، ءجۇز ميلليونداعان كەدەي بۇقارانىڭ قوس قولى مەن اقىل - پاراساتىنا سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلۋىنىڭ ارقاسى؛ ءونىمدى ساياسات جۇيەسىن، ءتۇزىم جۇيەسىن جانە قىزمەت جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ساياسات جۇيەسىنىڭ قامتۋ كولەمىن كەڭەيتىپ، دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ءتۇزىم جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، جوعارى مەن تومەندى تۇتاستىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ قىزمەت جۇيەسىنىڭ نىساناسىن ايقىنداپ، اتقارۋ قۋاتىن نىعايتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋگە پارمەندى تىرەك ازىرلەپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋگە قۇندى تاجىريبەلەر ازىرلەۋدىڭ ارقاسى.
كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاۋ سوڭعى نىسانا ەمەس، قايتا جاڭا تۇرمىستىڭ، جاڭا كۇرەستىڭ باستاماسى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتقاننان كەيىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ نەگىزىندە اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ سىندى كەلەلى ءىستى ويداعىداي ىستەپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ دامۋىن جانە بۇقارانىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدى ويداعىداي ىستەۋ ەل ىشىندەگى جالپى اينالىمدى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن، ەل ءىشى مەن حالىقارالىق قوس اينالىم ءبىرىن - ءبىرى جەبەيتىن جاڭا دامۋ جاعدايىن قالىپتاستىرۋعا، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋ جالپى جاعدايىنا جانە ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا سايادى. بۇكىل پارتيا، ءسوز جوق، اۋەلگى ماقساتتى، بورىشتى امالياتتا ايگىلەۋ، سوتسياليزمنىڭ ماندىك تالابىندا تاباندى بولۋ سىندى بيىك ساياسي تۇرعىدا تۇرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن، كوكەي تەستىلىگىن جەتە تانىپ، بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ەلدىڭ كۇشىن جۇمىلدىرىپ، ءبىر تۇتاس ورنالاستىرىپ، كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان بۇقارانى قامتىعان قالىڭ حالىقتى اناعۇرلىم تاماشا تۇرمىسقا كەنەلتىپ، جالپى حالىقتىڭ بىرگە اۋقاتتانۋىن بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرۋ نىساناسىنا قاراي ۇزدىكسىز العا باسىپ، پارتيانىڭ ءتۇبىرلى ماقساتى مەن ەلىمىزدىڭ سوتسياليستىك ءتۇزىم ابزالدىعىن ايگىلەۋى كەرەك.
ەكىنشى، جالپى تالاپ
(1) جەتەكشى يدەيا. شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ جانە پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ەكىنشى، ءۇشىنشى، ءتورتىنشى، بەسىنشى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن بۇلجىتپاي دايەكتىلەندىرىپ، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ سىندى قىزمەتتىڭ نەگىزگى اۋەنىنەن جازباي، حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىندا تاباندى بولىپ، بىرگە اۋقاتتانۋ بەتالىسىندا تاباندى بولىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى كورنەكتى ورىنعا قويىپ، اۋىل - قىستاقتاعى تومەن كىرىستەگى حالىق سانى مەن دامۋى كەنجە قالعان رايونداردى سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋگە باسشىلىق ەتۋ ءتۇزىلىسى مەن قىزمەت جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردەگى اۋىل - قىستاقتىڭ كاسىپ، دارىندى، مادەنيەت، ەكولوگيا، ۇيىم سياقتى جاقتاردان جاپپاي گۇلدەنۋىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدا جاقسى باستاما باستاۋ، جاقسى قادام تاستاۋ ءۇشىن بەرىك نەگىز قالاۋ.
(2) نەگىزگى وي جەلىسى مەن نىسانالى مىندەت. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ نىسانالى مىندەتى ورىندالعاننان كەيىن 5 جىلدىق وتپەلى مەزگىل بەلگىلەنەدى. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەر جاعدايدىڭ وزگەرىسىنە ساي قىزمەت وي جەلىسىن ايقىنداپ، وتپەلى مەزگىلدەگى باسشىلىق ءتۇزىلىسى، قىزمەت جۇيەسى، دامۋ جوباسى، ساياسات - شارا، باعالاۋ مەحانيزمى سياقتىلاردى ءونىمدى ۇشتاستىرۋدى ويداعىداي ىستەپ، ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتوچكا بەرىلگەن كەدەيلەردىڭ «ەكىدەن تارىقپاۋىن، ۇشتە قامتاماسىز ەتىلۋىن» شەشۋدى ماڭىزدى ءتۇيىن ەتۋدەن اۋىل - قىستاقتىڭ شارۋاشىلىعى شالقىعان، ەكولوگيالىق ورتاسى جايلى، اۋىل سالتى وركەنيەتتى، باسقارۋى ۇتىمدى، تۇرمىسى اۋقاتتى بولۋعا بۇرىلىس جاساۋدى ىسكە اسىرۋى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا بايلىق جاعىنان شوعىرلى قولداۋ كورسەتۋدەن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋگە، كەڭەيتۋگە جانە اۋىل - قىستاقتىڭ گۇلدەنۋىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋگە بۇرىلىس جاساۋى كەرەك. 2025 – جىلعا بارعاندا كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ، اۋىل – قىستاقتىڭ گۇلدەنۋىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ ەكونوميكالىق ومىرشەڭدىك قۋاتى مەن دامۋ تەبىنىن كورنەكتى ارتتىرۋ، اۋىل – قىستاقتىڭ كاسىپ ساپاسىن، ونىمدىلىگىن جانە باسەكەلىك قۋاتىن اناعۇرلىم جوعارىلاتۋ، اۋىل – قىستاقتىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارى مەن نەگىزدىك الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ دەڭگەيىن اناعۇرلىم جوعارىلاتۋ، ەكولوگيالىق ورتانى ءۇرتىس جاقسارتۋ، كورىكتى، جانعا جايلى اۋىل – قىستاق قۇرىلىسىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ، اۋىل – قىستاقتىڭ نەگىزگى ساتى ۇيىمدىق قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتۋ، اۋىل – قىستاقتاعى تومەن كىرىستى حالىق سانىن تۇرگە ءبولىپ سۇيەمەلدەۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن بىرتىندەپ كەمەلدەندىرۋ، كەدەيلىكتەن ارىلعان رايوندارداعى شارۋالار كىرىسىنىڭ ارتۋ قارقىنىن بۇكىل ەلدەگى شارۋالاردىڭ ورتاشا ورەسىنەن جوعارىلاتۋ كەرەك. 2035 - جىلعا بارعاندا كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ ەكونوميكالىق قۋاتىن كورنەكتى ارتتىرۋ، اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋدە كەلەلى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزۋ، اۋىل - قىستاقتاعى تومەن كىرىستى حالىق سانىنىڭ تۇرمىس دەڭگەيىن كورنەكتى جوعارىلاتۋ، قالا مەن اۋىلدىڭ پارقىن ونان ارى ازايتۋ، جالپى حالىقتىڭ بىرگە اۋقاتتانۋىن جەبەۋدە ءتىپتى دە كورنەكتى ماندىك ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزۋ كەرەك.
(3) نەگىزگى پرينسيپ
− پارتيانىڭ جاپپاي باسشىلىعىندا تاباندى بولۋ. ورتالىق ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ، ولكەلەلەر جالپى جاۋاپكەرلىكتى ارقالاۋ، قالا، اۋداندار تياناقتاندىرۋدى مىقتى يگەرۋ قىزمەت مەحانيزمىندە تاباندى بولىپ، ءار دارەجەلى پارتكومدار جالپى جاعدايدى مەڭگەرەتىن، ءار جاق سايكەستىرىلەتىن باسشىلىق رولىن تولىق ساۋلەلەندىرۋ، ولكە، قالا، اۋدان، اۋىل، قىستاق بەس دارەجەلى شۋجيلەر كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرى مەن اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى مىقتى يگەرۋ. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ تاجىريبەلەرىن قورىتىندىلاپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ تۇزىلىستىك، مەحانيزمدىك رولىن ساۋلەلەندىرۋ.
− ءتارتىپتى رەتتەۋدە، وتپەلى مەزگىلدەن ورنىقتى وتۋدە تاباندى بولۋ. وتپەلى مەزگىل ىشىندە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋگە، كەڭەيتۋگە اناعۇرلىم زور كۇش سالىپ، اناعۇرلىم كوپ ءادىس - امال قاراستىرىپ، كەيىنگى مەزگىلدەگى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ بويىنشا اناعۇرلىم كوپ قولداۋ كورسەتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردى، كەدەيلىكتەن ارىلعان قىستاقتاردى، كەدەيلىكتەن ارىلعان حالىق سانىن ءبىر جولدا سۇيەمەلدەپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان بۇقارانىڭ قايتا كەدەيلەنبەۋىنە كەپىلدىك ەتۋ. نەگىزگى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورنىقتىلىعىن ساقتاۋ نەگىزىندە تۇرگە ءبولىپ ساپالى رەتتەپ، رەتتەۋ ريتىمىن، تەبىنىن جانە ۋاقىت شەگىن ۇيلەسىمدى يگەرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ ورنىقتىلىعىن كۇشەيتۋ.
− حالىق بۇقاراسىنىڭ نەگىزگى تۇلعالىق ورنىندا تاباندى بولىپ، ىشكى قوزعاۋشى كۇشتى قاۋلاتۋ. ەرىك - جىگەر جاعىنان سۇيەمەلدەۋدى، اقىل - پاراسات جاعىنان سۇيەمەلدەۋدى ءوزارا ۇشتاستىرۋدا تاباندى بولىپ، ساياساتقا يەك سۇيەۋ، جالقاۋلىققا سالىنۋ جانە ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنىڭ ساياساتى، باسقارۋى جاعىندا يگىلىككە بوي ۇرۋ نىسايىنان ساقتانىپ، قايراتتانا العا ۇمتىلىپ بايىعان تيپتەردىڭ ۇلگىلىك، جەتەكشىلىك رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ەڭبەك قابىلەتى بار تومەن كىرىستى حالىقتى قاجىرلىلىقپەن اۋقاتتانۋعا شابىتتاندىرۋ.
− ۇكىمەتتىڭ ىلگەرىلەتىپ، جەتەكتەۋىندە، قوعامدىق بازاردىڭ سايكەستى كۇش سالۋىندا تاباندى بولۋ. اكىمشىلىك ىلگەرىلەتۋ مەن بازار مەحانيزمىن ورگانيكالى ۇشتاستىرۋدا تاباندى بولىپ، كۇشتى شوعىرلاندىرا وتىرىپ ءىرى ىستەردى ىستەۋ ابزالدىعىن ساۋلەلەندىرىپ، قوعامدىق كۇشتەردى ات سالىسۋعا كەڭىنەن جۇمىلدىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدىڭ، كەڭەيتۋدىڭ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋدىڭ قۇدىرەتتى بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرۋ.
ءۇشىنشى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدىڭ، كەڭەيتۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن ورناتۋ جانە كەمەلدەندىرۋ
(1) نەگىزگى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورنىقتىلىعىن ساقتاۋ كەرەك. وتپەلى مەزگىلدە «ءتورتتى توقتاتپاۋ» تالابىن قاتاڭ تياناقتاندىرىپ، قالپاق الىنعانمەن جاۋاپكەرلىكتى تاستاماۋ، بوساڭسۋدان، بويكۇيەزدىكتەن ساقتانۋ؛ قالپاق الىنعانمەن، ساياساتتى توقتاتپاۋ، «شۇعىل تورموزداۋدان» ساقتانۋ؛ قالپاق الىنعانمەن كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋدى توقتاتپاۋ، كۇشتى ءبىر جولدا شەگەرىپ الماۋ؛ قالپاق الىنعانمەن باقىلاۋ - باسقارۋدى توقتاتپاۋ، كەدەيلىكتىڭ قايتا تۋىلۋىنان ساقتانۋ كەرەك. قازىرگى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنىڭ جالعاستىرۋعا تيىستىلەرىن جالعاستىرىپ، ساپالىلاندىرۋعا تيىستىلەرىن ساپالىلاندىرىپ، رەتتەۋگە تيىستىلەرىن رەتتەپ، ساياساتتىڭ ۇلاسپالىلىعىنا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. ەڭ تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەي قۇتقارۋ تۇرىندەگى ساياساتتاردىڭ ورنىقتىلىعىن ۇزدىكسىز ساقتاۋ كەرەك. وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، تۇرعىن ءۇي، اۋىز سۋ سياقتى حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جالپىعا ءتيىمدى ساياساتتارىن ويداعىداي تياناقتاندىرۋ ءارى كەدەيلىكتەن ارىلعانداردىڭ ءىس جۇزىندىك قيىنشىلىعىنا قاراي لايىقتى بەيىمدەلۋ كەرەك. كاسىپ، جۇمىستاندىرۋ سياقتى دامۋ تۇرىندەگى ساياساتتاردى ساپالىلاندىرۋ كەرەك.
(2) قايتا كەدەيلەنۋدەن ساقتانۋدىڭ اۋقىمدىق باقىلاۋ - تەكسەرۋ جانە سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلۋى ورنىقسىز وتباسىلارعا، كەدەيلەنۋ مۇمكىندىگى زور وتباسىلارعا، سونداي - اق اۋرۋ، اپات، توسىن تۋىلعان شىرعالاڭ سياقتى قاجەتتى شىعىستارى ءبىرشاما زور بولۋ سەبەبىنەن نەمەسە كىرىسى زور مولشەردە ازايۋدان نەگىزدىك تۇرمىسىندا اۋىر قيىنشىلىق جارىققا شىققان وتباسىلارعا قاراتا مەرزىم بويىنشا تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، يكەمدى باسقارىپ، ولاردىڭ كىرىس - شىعىس جاعدايىن، «ەكىدەن تارىقتىرماۋ، ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋ» جانە اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگى جاعدايىن ءتۇيىندى تۇردە باقىلاپ - تەكسەرىپ، باقىلاۋ - تەكسەرۋ ولشەمىن ۇيلەسىمدى بەلگىلەۋ كەرەك. قايتا كەدەيلەنۋى وڭاي كەدەي حالىقتى جەدەل بايقاۋ جانە وعان ءۇن قوسۋ مەحانيزمىن ورناتىپ جانە كەمەلدەندىرىپ، ساتىلار بويىنشا، تۇرلەر بويىنشا سۇيەمەلدەۋ ساياساتى كولەمىنە دەر كەزىندە ەنگىزىپ، يكەمدى اداقتاۋ كەرەك. قايتا كەدەيلەنۋدەن ساقتانۋ ءىرى ساندى مالىمەتىن باقىلاۋ - تەكسەرۋ تەكشەسىن اقاۋسىزداندىرىپ، قاتىستى تاراۋلاردىڭ، ورىنداردىڭ ساندى مالىمەتتەرىنەن بىرگە يگىلىكتەنۋدى جانە ۇشتاستىرۋدى كۇشەيتىپ، وزىق تەحنيكالىق تاسىلدەردەن تولىق پايدالانىپ، باقىلاۋ - تەكسەرۋدىڭ دالدىگىن جوعارىلاتىپ، مەملەكەتتىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى جاپپاي تەكسەرۋ ناتيجەسىن نەگىز ەتىپ، نەگىزدىك ساندى مالىمەت قامباسىن اناعۇرلىم كەمەلدەندىرۋ كەرەك. شارۋا وتباسىلارى ىرىقتىلىقپەن ءوتىنىش بەرۋ، تاراۋلاردىڭ ينفورماتسياسىن سالىستىرۋ، نەگىزگى ساتى كادرلارىنىڭ مەرزىم بويىنشا ىزىنە ءتۇسىپ قايتالاي احۋال ۇعىسۋى ۇشتاستىرىلعان قايتا كەدەيلەنۋى وڭاي كەدەي حالىقتى بايقاۋ جانە تەكسەرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، سۇيەمەلدەۋ وبيەكتىلەرىن يكەمدى باسقارۋ كەرەك. ساقتانۋ سيپاتىنداعى شارالار مەن ىستەن كەيىنگى سۇيەمەلدەۋدى ۇشتاستىرۋدا تاباندى بولىپ، قايتا كەدەيلەنۋ، كەدەيلەنۋ سەبەبىنە دالمە - ءدال تالداۋ جاساپ، باعىتتامالى سۇيەمەلدەۋ شارالارىن قولدانۋ كەرەك.
(3) «ەكىدەن تارىقتىرماۋ، ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋ» جەتىستىگىن بەكەمدەۋ كەرەك. كاسىپتىك باسقارۋشى تاراۋلاردىڭ قىزمەت جاۋاپكەرلىگى تياناقتاندىرۋ كەرەك. وقۋدان قول ءۇزۋدى تىزگىندەۋ، وقۋعا كەپىلدىك ەتۋ قىزمەت مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، دەنساۋلىق سەبەبىنەن ۇيرەنۋ شارت - جاعدايىن ازىرلەي الماۋ جاعدايىنان سىرت، كەدەيلىكتەن ارىلعان وتباسىلاردىڭ مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىنداعى وقۋ جاسىنداعى بالالارى مەن ورەندەرىنىڭ وقۋدان قول ۇزبەۋىنە كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. اۋرۋ سەبەبىنەن قايتا كەدەيلەنۋ حاۋىپ - قاتەرىنەن ءونىمدى ساقتانىپ، تۇرگە ءبولىپ قارجىلاي كومەك بەرۋ، قامسىزداندىرۋعا قاتىناستىرۋ ساياساتىن تياناقتاندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعانداردى قامسىزداندىرۋعا قاتىناستىرۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتاعى كەدەيلىكتەن ارىلعان حالىقتىڭ تۇرعىن ءۇي حاۋىپسىزدىگىن يكەمدى باقىلاۋ - تەكسەرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، اۋىل - قىستاقتاعى قاتەرلى ۇيلەردى جاڭالاۋ سياقتى كوپ ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى تومەن كىرىستى حالىقتىڭ نەگىزگى تۇرعىن ءۇي حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتى سۋمەن قامداۋ ينجەنەرياسىنىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەپ جانە قورعاپ، اۋىل - قىستاقتى سۋمەن قامداۋدى قامتاماسىز ەتۋ دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋ كەرەك.
(4) كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋدىڭ سوڭعى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋ كەرەك. نازاردى بۇرىنعى اۋىر كەدەي وڭىرلەرگە، ءىرى، ەرەكشە ءىرى ورنالاستىرۋ رايوندارىنا شوعىرلاندىرىپ، جۇمىستاندىرۋ قاجەتى، كاسىپتى دامىتۋ جانە كەيىنگى سايكەستى قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن جوعارىلاتۋ، كەمەلدەندىرۋ سياقتى جاقتاردا سۇيەمەلدەۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، كەيىنگى سۇيەمەلدەۋ ساياسات جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، باسقا جەرگە كوشىرۋ ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ جەتىستىكتەرىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، كوشىرىلگەن بۇقارانىڭ تۇراقتاپ تۇرۋىنا، جۇمىسقا ورنالاسۋىنا، بىرتىندەپ اۋقاتتانۋىنا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. ورنالاستىرۋ رايونىنداعى الەۋمەتتىك اۋماقتاردىڭ باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، قامقورلىق جاساۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، قوعاممەن توعىسۋدى جەبەۋ كەرەك.
(5) كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىساندارىنىڭ مال - مۇلكىن باسقارۋدى جانە باقىلاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىساندارىندا قالىپتاسقان مال - مۇلىكتىڭ جاي - جاپسارىن تۇرگە ءبولىپ انىقتاۋ كەرەك. الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتىنداعى مال - مۇلىكتى باسقارۋ، قورعاۋ تۇلعالارىن تياناقتاندىرىپ، باسقارۋ، قورعاۋ جاۋاپكەرلىگىن ايقىنداپ، رولىن ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرۋگە كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. تيجارات سيپاتىنداعى مال - مۇلىك ۇقىعى قاتىناسىن ايقىنداپ، مال - مۇلىكتىڭ زايا بولۋىنان جانە يەمدەنىپ الىنۋىنان ساقتانىپ، مال - مۇلىك پايداسىن نىسان اينالىمىن باسقارۋعا، قورعاۋعا، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋگە، كەڭەيتۋگە، قىستاق دارەجەلى الەۋمەتتىك يگىلىك ىستەرىنە ءتۇيىندى تۇردە جۇمساۋ كەرەك. شارۋا وتباسىلارىنا نەمەسە باسقا دا تيجارات تۇلعالارىنا دەيىن تۇراقتاندىرىلعان كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ مال - مۇلكىنە قاراتا ولاردىڭ مال - مۇلىك ۇقىعىن زاڭ بويىنشا قورعاۋ، ونى ءوزىنىڭ باسقارۋىنا جانە ىسكە قوسۋىنا مۇمكىندىك جاراتۋ كەرەك.
ءتورتىنشى، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋداعى ءتۇيىندى قىزمەتتەردى كۇش سالا جاقسى ىستەۋ كەرەك
(6) كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىردەگى اۋىل - قىستاقتىڭ ەرەكشە كاسىپتەرىنىڭ دامۋىن، زورايۋىن قولداۋ كەرەك. كاسىپتەردى كەيىنگى مەزگىلدەگى ۇزاق ۋاقىت جەتىلدىرۋگە ءمان بەرىپ، بازار زاڭدىلىعى مەن كاسىپتىڭ دامۋ زاڭدىلىعىنا قۇرمەت ەتىپ، كاسىپ بازارىنىڭ باسەكەلىك قۋاتى مەن حاۋىپ - قاتەرگە توتەپ بەرۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋداندى بىرلىك ەتىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ ەرەكشە كاسىبىن دامىتۋدى جوسپارلاپ، ەرەكشە ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق كاسىبىن جوعارىلاتۋ ارەكەتىن اتقارىپ، تۇتاس كاسىپ تىزبەگىن قولداۋ شارالارىن كەمەلدەندىرۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى مەن ازىق - تۇلىكتى قامبادا ساقتاۋ، جاس كۇيىندە ساقتاۋ، سۋىق كۇيدە زات جەتكىزۋ قۇرىلعى قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى اينالىم كاسىپورىندارىنىڭ، ەلەكتروندىق ساۋدانىڭ، تولايىم ساتۋ بازارىنىڭ وڭىرلىك ەرەكشە كاسىپتەرمەن دالمە - ءدال ۇشتاسۋىن قولداۋ كەرەك. وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىق كاسىپ باقشاسى، عىلىم - تەحنيكا باقشاسى، كاسىپ سالاسىن توعىسپالى دامىتۋدان ۇلگى كورسەتۋ باقشاسى كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردى ۇزدىكسىز الدىمەن قولداۋى كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ جاسىل ازىق - تۇلىكتى، ورگانيكالىق اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن، جاعراپيالىق بەلگىسى بار اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن جەتىلدىرۋىنە قولداۋ كورسەتىپ، وڭىرلىك الەۋمەتتىك ماركا جاراتۋ كەرەك. تۇتىنۋ جاعىنان سۇيەمەلدەۋدى ءۇرتىس كۇش سالا اتقارۋ كەرەك.
(7) كەدەيلىكتەن ارىلعان حالىق سانىنىڭ ورنىقتى كاسىپتەنۋىن جەبەۋ كەرەك. جۇمىسشى ىستەتۋ ينفورماتسيا تەكشەسىن قۇرىپ، وڭىرلىك ەڭبەككۇش ماركاسىن جەتىلدىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان حالىق سانىنا قاراتا ۇيىمدى تۇردە ەڭبەككۇش شىعارۋ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ اۋىل - قىستاق قونىس ورتاسى، شاعىن سۋ يگىلىگى، اۋىل - قىستاق جولى، ەگىس اتىزدارىن جونگە سالۋ، سۋدىڭ سارقىلۋىنان، توپىراقتىڭ شايىلۋىنان ساقتانۋ، كاسىپ باقشا رايونى، ورمان شارۋاشىلىعى، جايىلىم نەگىزدىك قۇرىلعىلارى سياقتى اۋىل شارۋاشىلىعىنا ساياتىن نىسان قۇرىلىستارى مەن باسقارۋ، قورعاۋ جاقتارىندا جىلۋ ورنىنا جۇمىس بەرۋ ءتاسىلىن كەڭىنەن قولدانۋىن قولداۋ كەرەك. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحتارىنىڭ ءتيىمدى ساياساتتارىن ۇزدىكسىز قولداۋ كەرەك. وتپەلى مەزگىلدە ەكولوگيالىق ورمان قورعاۋشىلار ساياساتىن بىرتىندەپ رەتتەۋ جانە ساپالىلاندىرۋ كەرەك. اۋىل - قىستاق الەۋمەتتىك يگىلىك ورىندارىن ءبىر تۇتاس ويداعىداي پايدالانىپ، قاجەتكە قاراي جۇمىس ورنىن قۇرۋ، قىزمەت ورنىنا قاراي قىزمەتكە شاقىرۋ، قىزمەت ورنىنا قاراي قوسىمشا قاراجات بەرۋ، قىزمەت ورنىنان ءتارتىپتى شەگىندىرۋ سياقتى باسقارۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، وتپەلى مەزگىل ىشىندە الەۋمەتتىك يگىلىك قىزمەت ورنى ساياساتىن بىرتىندەپ رەتتەۋ، ساپالىلاندىرۋ كەرەك.
(8) كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ نەگىزدىك قۇرىلعى شارت - جاعدايىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن قولداۋ سەرپىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، جوعارى قارقىندىق تاس جول، جولاۋشىلار مەن جۇك تاسىمالىنا ورتاق پايدالانىلاتىن تەمىر جول، سۋ يگىلىگى، ەلەكتر قۋاتى، اۋەجاي، حابارلاسۋ تورابى سياقتى وڭىرلىك جانە ءوڭىر اتتاعان ماڭىزدى نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى ينجەنەريالارىنان ءبىر توبىن ءتۇيىندى تۇردە جوبالاۋ، قۇرۋ كەرەك. اۋىل - قىستاق قۇرىلىسى ارەكەتىنىڭ ءبىر تۇتاس ورنالاستىرۋىنا ساي، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي اۋىل - قىستاق دارەتحانا توڭكەرىسىن جۇرگىزۋدى، تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتاردى جانە لاس سۋدى جونگە سالۋدى، قىستاق بەت - بەينەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتۋىنە قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردىڭ «تورتتە جاقسى اۋىل - قىستاق جولى» قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، قاتىناس نىساندارىن قىستاقتارعا، وتباسىلارعا بەيىمدەۋدى ىلگەرىلەتىپ، حالىق سانى ءبىرشاما مول تابيعي قىستاقتارعا (گرۋپپا) تاس جول جەتكىزۋدى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىلگەرىلەتىپ، قىستاق تاس جولى مەن قىستاق ىشىندەگى نەگىزگى جولداردى تۇتاستىرۋدى كۇشەيتىپ، اۋىل - قىستاق كاسىپ جولى، ساياحات جولى قۇرىلىسىنىڭ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردەگى اۋىل - قىستاقتىڭ تاسقىننان ساقتانۋ، سۋارۋ سياقتى ورتا، شاعىن سۋ يگىلىگى ينجەنەريالارى قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردەگى اۋدان، اۋىل، قىستاق ءۇش دارەجەلى زات اينالىمى جۇيەسى قۇرىلىسىن ءبىر تۇتاس ىلگەرىلەتىپ، «جەدەل جەتكىزۋدى قىستاقتارعا تۇتاستىرۋ» ينجەنەرياسىن اتقارۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ وڭىرلىك ەلەكتر تورابى قۇرىلىسى مەن اۋىل - قىستاقتى ەلەكترلەندىرۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ ينجەنەرياسىنىڭ اتقارىلۋىنا قولداۋ كورسەتۋ كەرەك.
(9) كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ دەڭگەيىن اناعۇرلىم جوعارىلاتۋ كەرەك. مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدىڭ وقىتۋ شارت - جاعدايىن ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، اۋىل - قىستاقتاعى جاتاقتى مەكتەپتەر مەن اۋىل - قىستاقتاعى شاعىن مەكتەپتەر قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردەگى كاسىپتىك مەكتەپتەردىڭ (تەحنيك جۇمىسشىلار مەكتەپتەرىن قامتيدى) نەگىزدىك قابىلەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ كەرەك. وتباسىندا ەكونوميكالىق قيىنشىلىعى بار وقۋشىلارعا قارجىلاي كومەك بەرۋ ساياساتى مەن اۋىل - قىستاقتاعى مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىنداعى وقۋشىلاردىڭ قورەكتىگىن جاقسارتۋ جوسپارىن ءۇرتىس اتقارۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردە ۇكىمەت قاراجاتىمەن وقيتىن پەداگوگيكا وقۋشىلارىن باۋلۋدى، قامداۋدى جاپپاي ارتتىرىپ، قالا، اۋىل وقىتۋشىلارىنىڭ ۇيلەسىمدى اۋىسۋىن جانە باعىتتامالى كومەكتەسۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. وتپەلى مەزگىلدە قازىرگى سالاماتتىق جاعىنان كومەكتەسۋ، سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنىڭ نەگىزىنەن ورنىقتىلىعىن ساقتاپ، سالماقتى اۋرۋلاردى ارناۋلى ەمدەۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، جوعارى قان قىسىمى سياقتى نەگىزگى سوزىلمالى اۋرۋلارعا قاراتا قول قويىسىپ قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرىپ، اۋدان كولەمىندە الدىمەن ەمدەۋ، سوڭىنان اقى تولەۋ ساياساتىن رەتتەۋ جانە كەمەلدەندىرۋ كەرەك. 3 - دارەجەلى شيپاحانالاردىڭ باعىتتامالى كومەكتەسۋىن ۇزدىكسىز ورىستەتىپ، باياندى مەحانيزم ورناتىپ، اۋدان دارەجەلى شيپاحانالاردىڭ ەمدەۋ قابىلەتىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋ كەرەك. ورتالىق كەدەيلىكتەن ارىلتۋعا بەيىمدەلگەن رايونداردىڭ ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمدارىنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى مەن جابدىقتاردى دايىنداۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، اۋرۋدان ساقتانۋ - تىزگىندەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ شارت - جاعدايىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتاعى حاۋىپتى ۇيلەردى جاڭالاۋ جانە جەر سىلكىنىسىنىڭ قاتەرى جوعارى رايوندارداعى اۋىل - قىستاق تۇرعىن ۇيلەرىنىڭ سىلكىنىسكە توتەپ بەرۋ، قايتا قۇرۋ ىستەرىن ءۇرتىس اتقارىپ، اۋىل - قىستاقتاعى تومەن كىرىستى حالىقتىڭ تۇرعىن ءۇي حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن بىرتىندەپ ورناتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردەگى قىستاق دارەجەلى جالپىلىق قىزمەت وتەۋ قۇرىلعى قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، حالىق ءۇشىن قىزمەت وتەۋ قابىلەتى مەن دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ كەرەك.
بەسىنشى، اۋىل - قىستاقتاعى تومەن كىرىستى حالىق سانىن ۇنەمىلىك سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ
(10) اۋىل - قىستاقتاعى تومەن كىرىستى حالىق سانىن باقىلاۋ - تەكسەرۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. قازىرگى قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىن نەگىز ەتىپ، اۋىل - قىستاقتاعى ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلاتىن وبيەكتىلەر، اۋىل - قىستاقتاعى ەرەكشە قيىنشىلىعى بارلار، اۋىل - قىستاقتاعى قايتا كەدەيلەنۋى وڭاي حالىق سانى، سونداي - اق اۋرۋ، اپات، توسىن تۋىلعان شىرعالاڭ سياقتى قاجەتتى شىعىستارى ءبىرشاما زور بولۋ سەبەبىنەن نەمەسە كىرىسى زور مولشەردە ازايۋدان نەگىزدىك تۇرمىسىندا اۋىر قيىنشىلىق جارىققا شىققان حالىق سانىنا قاراتا اۋقىمدىق باقىلاۋ - تەكسەرۋ جۇرگىزۋ كەرەك. حالىق ىستەرى، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وقۋ - اعارتۋ، ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ، تۇرعىن ءۇي، قالا - اۋىل قۇرىلىسى، ەمدەلۋدى قامتاماسىزداندىرۋ سياقتى ۇكىمەت تاراۋلارىنىڭ قازىرگى ساندى مالىمەت تەكشەسىنەن تولىق پايدالانىپ، ساندى مالىمەتتەردى سالىستىرۋ مەن ينفورماتسيادان ورتاق يگىلىكتەنۋدى كۇشەيتىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ ىرىقتىلىقپەن بايقاۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ كەرەك. كوپ تاراۋ بىرلەسىپ قيمىلدايتىن حاۋىپ - قاتەردەن ساقتاندىرۋ، تۇجىرىم جاساۋ جانە ءبىر جاقتى ەتۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، اۋىل - قىستاقتاعى تومەن كىرىستى حالىق سانىنىڭ حاۋىپ - قاتەر تۇيىندەرىن ەرتە بايقاۋ جانە ەرتە سۇيەمەلدەۋدى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتاعى تومەن كىرىستى حالىق سانىن مەرزىم بويىنشا تەكسەرۋ جانە يكەمدى رەتتەۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ كەرەك.
(11) قوعامدىق قۇتقارۋدى ساتىعا، تۇرگە ءبولىپ اتقارۋ كەرەك. ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىز ەتۋ ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، اۋىل - قىستاقتاعى ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىز ەتىلەتىن وبيەكتىلەردى عىلمي تۇراقتاندىرىپ، ساياساتتىڭ دالدىگىن جوعارىلاتۋ كەرەك. ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتوچكا بەرىلگەن بۇرىنعى كەدەي وتباسىلارعا باعىتتالعان ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلاتىن «جالعىز جاندى وتباسىلار» ساياساتىن رەتتەۋ جانە ساپالىلاندىرۋ كەرەك. ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلاتىن وتباسىلاردىڭ كىرىسىن، مال - مۇلكىن تۇراقتاندىرۋ ءادىسىن كەمەلدەندىرۋ كەرەك. ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋ ولشەمىن بەلگىلەۋ جانە يكەمدى رەتتەۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ كەرەك. ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋ ولشەمىن بەلگىلەۋدەگى ولكە دارەجەلى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. ەڭبەك قابىلەتى بار اۋىل - قىستاقتاعى ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلاتىن وبيەكتىلەردى جۇمىستانۋعا شابىتتاندىرىپ، وتباسى كىرىسىن ەسەپتەگەندە قاجەتتى جۇمىستانۋ وزىندىك قۇنىن شىعارىپ تاستاۋ جانە ازايتۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتاعى ەرەكشە قيىنشىلىعى بارلارعا كومەكتەسۋ، ولاردى باعۋ ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، قۇتقارۋ، كومەكتەسۋ، باعۋ ورەسى مەن قىزمەت وتەۋ ساپاسىن ۇيلەسىمدى جوعارىلاتۋ كەرەك. مۇگەدەك بالالاردى ساۋىقتىرۋ، قۇتقارۋ ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، قۇتقارۋ، قىزمەت وتەۋ ساپاسىن جوعارىلاتۋ كەرەك. قوعامدىق قۇتقارۋ بايلىعىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى كۇشەيتىپ، وبيەكتىنىڭ ءتۇرى، قيىنشىلىق دارەجەسى سياقتىلارعا نەگىزدەلىپ، سونداي - اق قيىنشىلىعى بار بۇقاراعا باعىتتامالى تۇردە ەمدەۋ، وقۋ - اعارتۋ، تۇرعىن ءۇي، جۇمىستاندىرۋ سياقتى ارناۋلى كومەك بەرىپ، دالمە - ءدال پارىقتاۋدى، قۇتقارۋعا تيىستىلەرىن مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا قۇتقارۋدى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. نەگىزگى تۇرمىسى ۋاقىتشا قيىنشىلىققا تاپ بولعان بۇقاراعا ۋاقىتتىق كومەك بەرۋدى كۇشەيتىپ، قيىنشىلىق بولسا، ءسوز جوق، كومەكتەسۋ، قيىنشىلىق بولسا، ءسوز جوق، قۇتقارۋ كەرەك. ۇكىمەت قىزمەت وتەۋدى ساتىپ الۋ ارقىلى قوعامدىق قۇتقارۋعا الىنعان وتباسىلارداعى تۇرمىسىن ءوزى باسقارا المايتىن قارتتاردىڭ، ازامات جاسىنا تولماعانداردىڭ، مۇگەدەكتەردىڭ قاجەتىن ۇعىسىپ، ولارعا قارايلاسىپ تۇرۋ كەرەك.
(12) اۋىل - قىستاق ەمدەۋ قامتاماسىزداندىرۋ مامىلەسىنىڭ دەڭگەيىن ۇيلەسىمدى بەلگىلەۋ كەرەك. نەگىزگى ولشەمدە تاباندى بولىپ، نەگىزگى ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋ، سالماقتى اۋرۋلاردى قامسىزداندىرۋ، ەمدەۋ - قۇتقارۋ سىندى ءۇش ءتۇرلى قامتاماسىزداندىرۋ ءتۇزىمىن جان - جاقتى ساتىلى جەڭىلدەتۋ فۋنكتسياسىن ءبىر تۇتاس ساۋلەلەندىرۋ كەرەك. قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ نەگىزگى ەمدەلۋىن قامسىزداندىرۋعا قاتىناسقان جەكەلەردىڭ اقى تاپسىرۋىنا قارجىلاي كومەك بەرۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، اۋىل - قىستاقتاعى ەرەكشە قيىنشىلىعى بارلارعا ۇزدىكسىز تولىق كومەك بەرۋ، ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلاتىن وبيەكتىلەرگە نورما بەلگىلەپ قارجىلاي كومەك بەرۋ، وتپەلى مەزگىل ىشىندە كەدەيلىكتەن ارىلعاندارعا قارجىلاي كومەك بەرۋ ساياساتىن بىرتىندەپ رەتتەۋ كەرەك. سالماقتى ناۋقاستاردى قامتاماسىزداندىرۋ دەڭگەيىن بىرتىندەپ جوعارىلاتۋ نەگىزىندە سالماقتى ناۋقاستاردى قامسىزداندىرۋدا ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلاتىن وبيەكتىلەرگە، ەرەكشە قيىنشىلىعى بارلارعا جانە قايتا كەدەيلەنگەن كەدەيلەرگە تولەۋ جاعىنان ۇزدىكسىز بەيىمدەلۋ كەرەك. ەمدەۋ، قۇتقارۋ - كومەك بەرۋدى ەڭ تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەي قامتاماسىز ەتۋدى اناعۇرلىم بەكەمدەپ، جىلدىق قۇتقارۋ - كومەك بەرۋ شەگىن ۇيلەسىمدى بەلگىلەپ، قۇتقارۋ - كومەك بەرۋ وبيەكتىلەرىنىڭ ساياسات كولەمىندەگى ءوزى تولەيتىن قاراجاتتىڭ سالىستىرماسىن ۇيلەسىمدى تىزگىندەۋ كەرەك. ساتىعا، وبيەكتىگە، تۇرگە ءبولىپ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ مەزگىلىندەگى قالىپتان تىس قامتاماسىزداندىرۋ شارالارىن رەتتەۋ كەرەك. ەمدەۋ، قۇتقارۋ قارجىسىن ءتۇيىندى تۇردە ارتتىرىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن اۋداندارعا بەيىمدەلۋ جانە قولداۋ كورسەتۋ كەرەك.
(13) قارتتاردى كۇتىمگە الۋدى قامتاماسىزداندىرۋ مەن بالالارعا قامقورلىق جاساۋ قىزمەتىن كەمەلدەندىرۋ كەرەك. قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ نەگىزگى زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋ اقىسىن ۋاكىلدىك تاپسىرۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەر جەرگىلىكتى ورىننىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا ۇشتاستىرىپ، ەڭ تومەنگى اقى تاپسىرۋ دارەجەسى بويىنشا قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىنا قاتىناسقان ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلاتىن وبيەكتىلەر، ەرەكشە قيىنشىلىعى بارلار، قايتا كەدەيلەنگەن كەدەيلەر، اۋىر دارەجەدەگى مۇگەدەكتەر سياقتى اقى تاپسىرۋدا قيىنشىلىعى بار قاۋىمعا ءبىر ءبولىم نەمەسە بارلىق قامسىزداندىرۋ قاراجاتىن ۋاكىلدىك تاپسىرۋ كەرەك. قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋ اقىسىن تاپسىرۋ دارەجەسىن جوعارىلاتقاندا، جوعارىدا ايتىلعان قيىنشىلىعى بار قاۋىم مەن كەدەيلىكتەن ارىلعان باسقا دا ادامداردىڭ قازىرگى ەڭ تومەنگى اقى تاپسىرۋ دارەجەسىن ساقتاپ قالۋىنا بولادى. اۋدان، اۋىل ەكى دارەجەلى قارتتاردى كۇتىمگە الۋ قۇرىلىمدارىنىڭ قابىلەتىنەن ايىرىلعان، قابىلەتىنەن ءىشىنارا ايىرىلعان ەرەكشە قيىنشىلىعى بار قارتتارعا قاراتىلعان ەڭ تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەي قامتاماسىزداندىرۋىن كۇشەيتۋ كەرەك. جەتىم بالالاردى، ناقتى باعىپ - قاعاتىن ادامى جوق بالالاردى قامتاماسىزداندىرۋ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. مۇگەدەكتەردى باعۋ، كۇتىمدەۋ، ساۋىقتىرۋ جونىنەن قىزمەت وتەۋدى كۇشەيتۋ كەرەك.
(14) ەڭبەك قۋاتىنان ايرىلعان جان سانىنىڭ نەگىزگى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ تومەنگى شەگىن مىقتاپ ساقتاۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان حالىق سانى اراسىنداعى ەڭبەك قۋاتىنان بۇكىلدەي ايرىلعان نەمەسە ءىشىنارا ايرىلعان، ونىڭ ۇستىنە كاسىپ ارقىلى جۇمىستانىپ، تۇراقتى كىرىس كىرگىزە الماعان حالىق سانىن بەلگىلەمە بويىنشا اۋىل - قىستاقتاعى ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىز ەتۋ نەمەسە ەرەكشە قيىنشىلىعى بارلارعا كومەكتەسۋ، باعۋ كولەمىنە ەنگىزۋ ءارى قيىنشىلىق ءتۇرى بويىنشا دەر كەزىندە ارناۋلى قۇتقارۋ - كومەك بەرۋ، ۋاقىتشا قۇتقارۋ - كومەك بەرۋ سياقتى شارالاردى قولدانىپ، قامتاماسىز ەتۋگە تيىستىلەرىن مۇمكىندىگىنشە قامتاماسىز ەتۋ، تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەۋ كەرەك.
التىنشى، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ جالپى تۇلعالىق دامۋ دەڭگەيىن كۇش سالا جوعارىلاتۋ
(15) باتىس بولەكتەگى كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردىڭ ىشىندە اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى ءبىر توپ ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن اۋدانعا شوعىرلى قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. ازايتۋعا تيىستىلەرىن مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا ازايتۋ پرينسيبى بويىنشا، باتىس بولەكتەگى شەكارا، شالعاي نەمەسە تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىك، جاراتىلىستىق ورتاسى سالىستىرمالى ناشار، ەكونوميكالىق دامۋ نەگىزى ءالسىز، قوعامدىق ىستەردىڭ دامۋى سالىستىرمالى كەنجە قالعان كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردىڭ ىشىنەن مەملەكەتتىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى ءبىر توپ ءتۇيىندى سۇيەمەلدەيتىن اۋدانىن بەلگىلەپ، قازىنا، فينانس، جەر، دارىندى، نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى، الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ سياقتى جاقتاردان شوعىرلى قولداۋ كورسەتىپ، ولاردىڭ وڭىرلىك دامۋ قۋاتىن ارتتىرۋ كەرەك. جەر - جەردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردا ءبىر ءبولىم اۋداندى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن اۋدان ەتىپ دەربەس تاڭداۋىن قولداۋ كەرەك. توڭكەرىستىك بايىرعى رايونداردىڭ، ۇلتتىق رايونداردىڭ، شەكارا رايونداردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋىن جانە اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋىن قولداۋ كەرەك. ىزىنە ءتۇسىپ باقىلاۋ - تەكسەرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن اۋداندارعا مەرزىم بويىنشا باقىلاۋ - تەكسەرۋ، باعالاۋ جۇرگىزۋ كەرەك.
(16) شىعىس، باتىس بولەكتەردىڭ سەلبەستىگى جانە باعىتتامالى كومەكتەسۋى، قوعامدىق كۇشتەردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋگە ات سالىسۋى مەحانيزمىندە تاباندى بولۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ كەرەك. شىعىس، باتىس بولەكتەردىڭ سەلبەستىك مەحانيزمىندە ۇزدىكسىز تاباندى بولىپ جانە ونى كەمەلدەندىرىپ، قازىرگى جۇپ قۇراۋ قاتىناسىنىڭ نەگىزگى ورنىقتىلىعىن ساقتاۋ جانە قازىرگى ەكونوميكالىق بايلانىستى كۇشەيتۋ نەگىزىندە، جۇپ قۇراپ سۇيەمەلدەۋ قاتىناسىن رەتتەپ جانە ساپالىلاندىرىپ، قازىر اتقارىلىپ وتىرعان ءبىردىڭ كوپپەن جۇپ قۇراۋى، كوپتىڭ بىرمەن جۇپ قۇراۋى سىندى سۇيەمەلدەۋ ءادىسىن پرينسيپتىك جاقتان شىعىس بولەكتەگى ءبىر ولكە باتىس بولەكتەگى ءبىر ولكەنى ۇزاق ۋاقىت تۇراقتى جۇپ قۇراپ سۇيەمەلدەۋ قاتىناسىنا رەتتەۋ كەرەك. ولكەلەر ارا كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ قاتىناسىن ويداعىداي ۇشتاستىرىپ، قىزمەتتىڭ ءۇزىلىپ قالۋىنان، كۇشتىڭ السىرەۋىنەن ساقتانۋ كەرەك. ورتا بولەكتەگى رايونداردا ولكەلەر ارا جۇپ قۇراپ سۇيەمەلدەۋ ەندىگارى جۇرگىزىلمەيدى. سەلبەسىپ كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ ءتاسىلىن ساپالىلاندىرىپ، قارجىلاي قولداۋ، كومەكتەسۋ نىساندارىن ۇزدىكسىز بەرۋ نەگىزىندە كاسىپ سەلبەستىگىن، ەڭبەككۇش سەلبەستىگىن، دارىندىلار كومەگىن اناعۇرلىم كۇشەيتىپ، كاسىپتىڭ ساتىلى اۋىسۋىن ىلگەرىلەتىپ، شىعىس، باتىس بولەكتەردىڭ كاسىپ باقشا رايونىن بىرگە قۇرۋىنا دەم بەرۋ كەرەك. وقۋ - اعارتۋ، مادەنيەت، ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، عىلىم - تەحنيكا سياقتى سالالارداعى باعىتتامالى كومەكتەسۋ پرينسيپتىك جاقتان شىعىس پەن باتىس بولەكتىڭ جاڭاشا سەلبەستىك جاساۋ، جۇپ قۇراۋ قاتىناسىنا ەنگىزىلەدى. بازاردىڭ رولىن ساۋلەلەندىرۋگە اناعۇرلىم ءمان بەرىپ، كاسىپورىنداردىڭ سەلبەستىگىن دانەكەر ەتكەن سۇيەمەلدەۋ سەلبەستىگىن كۇشەيتۋ كەرەك. ءتۇيىندى تۇردە سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىندە ۇزدىكسىز تاباندى بولىپ، لايىقتى رەتتەپ، ساپالىلاندىرىپ، قابىلەتتى تاراۋلاردى، ورىنداردى جانە كاسىپورىنداردى اناعۇرلىم كوپ جاۋاپكەرلىكتى ارقالاۋعا ورنالاستىرۋ كەرەك. ارميا ءتۇيىندى تۇردە كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، باياندى مەحانيزمدى اقاۋسىزداندىرىپ، كەمەلدەندىرىپ، كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋدىڭ ونىمدىلىگىن بەكەمدەۋ، جوعارىلاتۋ كەرەك. «ون مىڭ كاسىپورىن ون مىڭ قىستاققا كومەكتەسۋ» ارەكەتىن ۇزدىكسىز اتقارۋ كەرەك. شىعىس، باتىس بولەكتەردىڭ سەلبەستىگى مەن ءتۇيىندى سۇيەمەلدەۋ ناتيجەسىن مەرزىم بويىنشا تەكسەرىپ باعالاۋ كەرەك.
جەتىنشى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ مەن اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ساياساتىنىڭ ءونىمدى ۇشتاسۋىن كۇشەيتۋ
(17) قازىنالىق ۇسىنىلىم ساياساتىن ويداعىداي ۇشتاستىرۋ كەرەك. وتپەلى مەزگىل ىشىندە قازىنالىق قولداۋ ساياساتىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورنىقتىلىعىن ساقتاۋ العى شارتىندا، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدىڭ قاجەتىنە جانە قازىنا كۇشى جاعدايىنا نەگىزدەلىپ، قازىنالىق قوسىلىم كولەمىن ۇيلەسىمدى ورنالاستىرىپ، شىعىس قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرىپ، قولداۋ ءتۇيىنىن رەتتەۋ كەرەك. بۇرىنعى قازىنانىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ارناۋلى قارجىسىن ساقتاپ قالۋ جانە رەتتەۋ، ساپالىلاندىرۋ، نازاردى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋگە، كەڭەيتۋگە جانە اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە شوعىرلاندىرۋ، مەملەكەتتىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋىندەگى ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن اۋداندارعا لايىقتى بەيىمدەلۋ، سونداي - اق كاسىپتىڭ دامۋ سالىستىرماسىن بىرتىندەپ جوعارىلاتۋ كەرەك. جەر - جەر قالا - اۋىل قۇرىلىسىنا پايدالانىلاتىن جەردى ارتتىرۋ مەن ازايتۋدى بايلانىستىرۋ ساياساتىنان ويداعىداي پايدالانىپ، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ مەڭگەرۋگە بولاتىن قازىنا كۇشىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، «13 - بەسجىلدىقتاعى» كەدەيلەردى قونىس اۋدارىپ سۇيەمەلدەۋ قارجىسىن قايتارۋعا قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتاعى تومەن كىرىستى حالىقتى قۇتقارۋ، سۇيەمەلدەۋگە قاراتا قازىرگى قارجى شىعىس ارناسى ارقىلى سۇيەمەلدەۋ كەرەك. وتپەلى مەزگىلدىڭ الدىڭعى 3 جىلىندا كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋداندار اۋىل شارۋاشىلىعىنا ساياتىن قارجىنى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ بىرىكتىرۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ ساياساتىن ءۇرتىس اتقاردى، وسىدان كەيىن مەملەكەتتىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋىندەگى ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن اۋداندارعا رەتتەۋ جۇرگىزىلەدى، باسقا رايوندار اۋىل شارۋاشىلىعىنا ساياتىن قارجىنى بىرىكتىرۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن ورناتۋ جونىندە ىزدەنىس جاسايدى. جىلۋ ورنىنا جۇمىس بەرۋدە ورتالىقتىڭ مەجە ەسەبىندەگى قارجىنى وبيەكتىگە دەيىن تياناقتاندىرۋعا كەپىلدىك ەتىپ، ەڭبەكاقىنى دەر كەزىندە جەتكىلىكتى تاراتۋ كەرەك. قازىر قازىنادان اۋدارىپ تولەنەتىن قاتىستى شىعىس كەدەيلىكتەن ارىلاتىن وڭىرلەرگە ۇزدىكسىز بەيىمدەلەدى جانە قولداۋ كورسەتىلەدى. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ كاسىپتى دامىتۋىنا قولداۋ كورسەتۋ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولعان قارىز اقشا ءوسىمى، ۇكىمەتتىك ساتىپ الۋ سياقتى ساياساتتار رەتتەۋ، ساپالىلاندىرۋ نەگىزىندە ۇزدىكسىز اتقارىلادى. وتپەلى مەزگىل ىشىندە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا قاتىستى سالىقتان جەڭىلدىك بەرۋ ساياساتى جالعاستىرىلادى.
(18) فينانستىق قىزمەت وتەۋ ساياساتىن ۇشتاستىرۋدى جاقسى ىستەۋ كەرەك. قايتالاي قارىز اقشا بەرۋ رولىن ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىپ، قازىرگى قايتالاي قارىز اقشا بەرۋ، سۇيەمەلدەۋ ساياساتىن ۇزارتۋ مەزگىلىندە وزگەرتپەۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان حالىققا باعىتتالعان شاعىن سومالى امانات - قارىز ساياساتىن ونان ارى كەمەلدەندىرۋ كەرەك. قارىز اقشا سۇرانىمى ءبىرشاما زور، قارىز اقشا الۋ شارتىنا ۇيلەسەتىن وبيەكتىلەرگە قاراتا يگىلىك جاراتۋ كەپىلدىكتى قارىز اقشاسىن الۋدى ءوتىنىش ەتۋ ساياساتىنىڭ قولداۋىنە يە بولۋىنا دەم بەرىلەدى. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ ابزالدىققا يە ەرەكشە كاسىپتەرىنە سەنىمدى قارىز بەرۋ جانە قامسىزداندىرۋدى قولداۋ سەرپىنىن ارتتىرۋ كەرەك. جەر - جەردىڭ جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ابزال، ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن قامسىزداندىرۋ كاسىبىن اشۋىنا دەم بەرۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردە كاسىپورىنداردىڭ بازارعا شىعۋداعى «جاسىل ارنا» ساياساتىن ۇزدىكسىز اتقارۋ كەرەك. اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ كەسىكتى بۇيىم، كەسىكتى ساۋدا ۇقىعى مەن اۋىل شارۋاشىلىعىن قامسىزداندىرۋدىڭ ىقپالداستىعى جونىندە ىزدەنىس جاساۋ كەرەك.
(19) جەر جاعىنان قولداۋ ساياساتىن ويداعىداي ۇشتاستىرۋ كەرەك. ەگىستىك جەردى قورعاۋدىڭ ەڭ قاتاڭ تۇزىمىندە تاباندى بولىپ، ەگىستىك جەردى قورعاۋدىڭ تۇلعالىق جاۋاپكەرلىگىن كۇشەيتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا جاتپايتىن قۇرىلىسقا پايدالانىلاتىن ەگىستىك جەردى قاتاڭ تىزگىندەپ، ءبىر ميلليارد 800 ميلليون مۋ ەگىستىك جەردىڭ قىزىل سىزىعىن باتىل ساقتاۋ كەرەك. مەملەكەت جەرى كەڭىستىك جوباسىن نەگىز ەتىپ، قامسىزداندىرۋعا تيىستىلەرىن مۇمكىندىگىنشە قامتاماسىز ەتۋ پرينسيبى بويىنشا، جاڭادان قوسىلعان قۇرىلىسقا پايدالانىلاتىن جەردىڭ جوسپار كورسەتكىشىن الدىمەن قامتاماسىز ەتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرى مەن اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋگە پايدالانىلاتىن جەردىڭ قاجەتىن بەكەمدەپ، كەڭەيتىپ، وتپەلى مەرزىم ىشىندە كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردىڭ قۇرىلىسقا پايدالانىلاتىن جەرىنىڭ جىلدىق جوسپار كورسەتكىشىن ارناۋلى ورنالاستىرۋ كەرەك، ارناۋلى كورسەتكىشتى باسقاعا جۇمساۋعا بولمايدى؛ بۇرىنعى اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ جوسپار كورسەتكىشى جەتكىلىكسىز بولسا، ءوزى تۇرعان ولكە سايكەستىرىپ شەشەدى. وتپەلى مەزگىل ىشىندە كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەر قالا، اۋىل قۇرىلىسىنا پايدالانىلاتىن جەردى ارتتىرۋ مەن ازايتۋدى ۇشتاستىرۋدان اسىپ قالعان كورسەتكىشكە قاراتا ولكە ىشىندەگى ساۋدا ساياساتىن ءۇرتىس اتقارادى؛ شىعىس، باتىس بولەكتەردىڭ سەلبەستىگى مەن باعىتتامالى كومەكتەسۋى جۇلگەسىندە قازىر اتقارىلىپ وتىرعان ساياساتتاردى رەتتەپ جانە كەمەلدەندىرىپ، ارتتىرۋ مەن ازايتۋدى بايلانىستىرۋدان اسىپ قالعان كورسەتكىشتى ولكە اتتاپ رەتتەۋدى ۇزدىكسىز ورىستەتۋ كەرەك.
(20) دارىندىلار، اقىل - پاراسات جاعىنان قولداۋ ساياساتىن ويداعىداي ۇشتاستىرۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ مەزگىلىندەگى دارىندىلار، اقىل - پاراسات جاعىنان قولداۋ كورسەتۋ ساياساتتارىن جالعاستىرىپ، ءتۇرلى دارىندىلاردىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە قىزمەت كورسەتۋىنىڭ باياندى مەحانيزمىن ورناتۋ، كەمەلدەندىرۋ، جەتەكتەۋ كەرەك. اۋىل - قىستاق مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىنداعى وقىتۋشىلاردىڭ ەرەكشە قىزمەت ورنى جوسپارىن، باستاۋىش، ورتا مەكتەپ، بالاباقشا وقىتۋشىلارىنىڭ مەملەكەت دارەجەلى تاربيەلەۋ جوسپارىن، قارت وقىتۋشىلار ساباقحاناسى جوسپارىن، اۋىل - قىستاق وقىتۋشىلارىنىڭ تۇرمىستىق قوسىمشا قاراجات ساياساتىن ۇزدىكسىز اتقارىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ ساپالى وقىتۋشىلارعا بولعان تولىقتىرۋ قاجەتىن الدىمەن قاناعاتتاندىرۋ كەرەك. جوعارى مەكتەپ بىتىرگەن وقۋشىلاردىڭ «ءۇشتى قولداۋ، ءبىردى سۇيەمەلدەۋ» جوسپارىن ۇزدىكسىز اتقارىپ، ءتۇيىندى جوعارى مەكتەپتەرگە باعىتتامالى وقۋشى قابىلداۋ ارناۋلى جوسپارىن ۇزدىكسىز اتقارۋ كەرەك. بەساسپاپ شيپاگەرلەردىڭ ەرەكشە قىزمەت ورنى مەن اۋىل - قىستاقتاعى تاپسىرىس بويىنشا تاربيەلەنەتىن باعىتتامالى مەديتسينالىق وقۋشىلاردى اقىسىز وقىتۋ جوسپارى جاعىندا الدىمەن ورتا، باتىس بولەكتەگى رايوندارعا بەيىمدەلۋ كەرەك. مەملەكەتتىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋىندەگى ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن اۋدانداردا اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋشىلار جونىنەن «اۋدان باسقارۋ، اۋىل پايدالانۋ، قىستاققا دەيىن ءتۇسىرۋ» جاڭا مەحانيزمىن قاراستىرۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وتباسىلاردىڭ كاسىپتىك ءبىلىم الۋىن ۇزدىكسىز قولداۋ ءارى بەلگىلەمە بويىنشا سايكەستى قارجىلاي كومەك بەرۋ كەرەك. ءار جاقتاعى دارىندىلاردىڭ مەملەكەتتىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋىندەگى ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن اۋدانداردىڭ نەگىزگى ساتىلارىنا كوپتەپ بارۋىنا دەم بەرۋ جانە جەتەكشىلىك ەتۋ كەرەك.
سەگىزىنشى، پارتيانىڭ ورتالىقتانعان ءبىر تۇتاس باسشىلىعىن جاپپاي كۇشەيتۋ
(21) باسشىلىق ءتۇزىلىسىنىڭ ۇشتاسۋىن جاقسى ىستەۋ كەرەك. ورتالىق ءبىر تۇتاس جوسپارلايتىن، ولكە جالپى جاقتان جاۋاپتى بولاتىن، قالا، اۋدان، اۋىل تياناقتاندىرۋدى يگەرەتىن قىزمەت مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، جاۋاپكەرلىگى ايقىن، اركىم ءوز جاۋاپكەرلىگىن ارقالايتىن، اتقارۋى پارمەندى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە باسشىلىق ەتۋ ءتۇزىلىسىن ورناتىپ، جاۋاپكەرلىكتى ساتىلار بويىنشا ناقتىلاندىرۋ كەرەك. ورتالىق پەن جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى پارتكومداردىڭ اۋىل - قىستاق قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ گرۋپپالارىنىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاسقان شەشىم جاساۋ، كەڭەسۋ، سايكەستىرۋ قىزمەت مەحانيزمىن ورناتۋ كەرەك.
(22) قىزمەت جۇيەسىن ۇشتاستىرۋدى جاقسى ىستەۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ مىندەتى ورىندالعاننان كەيىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋدىڭ قىزمەت كۇشى، ۇيىمدىق جاقتان قامتاماسىز ەتۋ، جوبانى اتقارۋ، نىسان قۇرىلىسى، فاكتورلاردى قامتاماسىز ەتۋ سياقتى جاقتارمەن ورگانيكالى ۇشتاسۋىن دەر كەزىندە ويداعىداي ىستەپ، ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ءبىر تۇلعالاندىرىپ ىلگەرىلەتۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان قىستاق پارتيا ۇيىمى قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋدىڭ باستاماشىلارىن ويداعىداي تاڭداۋ، ويداعىداي پايدالانۋ، ويداعىداي باسقارۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ مەن اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ مىندەتى اۋىر قىستاقتارعا قاراتا قىستاقتا تۇراتىن ءبىرىنشى شۋجيلەر مەن قىزمەت اترەتتەرىن ۇزدىكسىز تاڭداپ جىبەرىپ، قىستاقتا تۇرۋدىڭ ۇدايىلانعان قىزمەت مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ كەرەك.
(23) جوبانى اتقارۋ مەن نىسان قۇرىلىسىن ۇشتاستىرۋدى ويداعىداي ىستەۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدىڭ كەلەلى شارالارىن «14 - بەسجىلدىق» جوباعا ەنگىزۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ جانە اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى كەلەلى ينجەنەريا نىساندارىن «14 - بەسجىلدىق» جوباعا ەنگىزۋ كەرەك. «14 - بەسجىلدىق» جوبا مەزگىلىندە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەنى ءونىمدى ۇشتاستىرۋ جوباسىن عىلمي جاساۋ كەرەك.
(24) باعالاۋ مەحانيزمىن ويداعىداي ۇشتاستىرۋ كەرەك. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ مىندەتى ورىندالعاننان كەيىن كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەر اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى باعالاۋ قىزمەتىن ورىستەتكەندە، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى قالالىق، اۋداندىق پارتيا، ۇكىمەت باسشىلىق القالارى مەن باسشى كادرلاردىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ ستراتەگيالىق ناقتى ناتيجەسىن باعالاۋ كولەمىنە ەنگىزۋ كەرەك. ساپالى دامۋدىڭ جالپىلىق ناتيجەسىن باعالاۋمەن ويداعىداي ۇشتاستىرىپ، باعالاۋ كورسەتكىشىن عىلمي ورنالاستىرىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن شىنايى جەڭىلدەتۋ كەرەك. باعالاۋ ناتيجەسىنەن پايدالانۋدى كۇشەيتىپ، باعالاۋ ناتيجەسىن كادرلاردى تاڭداپ ءوسىرۋدىڭ، مىندەتكە قويۋدىڭ، وزاتتاردى باعالاپ، ۇزدىكتەردى سيلاۋدىڭ، جاۋاپقا تارتىپ، جاۋاپكەرلىكتى قۋزاۋدىڭ ماڭىزدى پايدالانۋ ماتەريالى ەتۋ كەرەك.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىندا جەڭىسكە جەتۋ ءۇشىن، ءبىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيىتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاسىپ، اۋقىمعا قاراي العا ۇمتىلىپ، قاجىرلىلىقپەن ىستەپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەپ جانە كەڭەيتىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋعا، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا قاراي ارشىندى قادام تاستاۋىمىز كەرەك.
(شينحۋا اگەنتتىگى، 3 - ايدىڭ 22 - كۇنى، بەيجيڭ)
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
