شاعىن ىستەرگە نازار . باس شۋجي شي جينپيڭ «ءبىر ساراي، ءبىر اكادەميادا» قىزمەت تەكسەردى ءارى مادەنيەتتى جالعاستىرۋ، دامىتۋ اڭگىمە ماجىلىسىنە قاتىناستى
”جۇڭگوشا ەرەكشەلىكتىڭ تەتىگى ’ەكىنى ۇشتاستىرۋدا‘ “
«حالىق گازەتىنىڭ» ءتىلشىسى دۋ شاڭزى
2023.06.05 16:08 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
ۋاقىتى: 6 – ايدىڭ 1 – كۇنىنەن 2 – كۇنىنە دەيىن
كۇن ءتارتىبى: جۇڭگو مەملەكەتتىك باسىلىم سارايىندا، جۇڭگو تاريح زەرتتەۋ اكادەمياسىندا قىزمەت تەكسەرۋ ءارى مادەنيەتتى جالعاستىرۋ، دامىتۋ اڭگىمە ماجىلىسىنە قاتىناسۋ
بەيجيڭ ورتا ءوس سىزىعىنىڭ سولتۇستىككە قاراي سوزىلعان جەلىسىندە جۇڭگو تاريح زەرتتەۋ ورنىنىڭ قۇرىلىسى ايبىندانىپ تۇر. عيماراتتىڭ تومەنگى قاباتىنان جوعارعى قاباتىنا دەيىن قادامىن ءجىتى باسىپ، نەشە مىڭ جىلدىق تاريحقا كوز جىبەردى.
عيماراتتىڭ تومەنگى قاباتىندا باتىس جوۋ داۋىرىندەگى حىزۇن ويما جازۋلارىن نەگىز ەتكەن ”جايزى جۇڭگو“ دەپ اتالاتىن ارناۋلى تاقىرىپتىق كورمە بار. تاس قۇرالدار، قىش بۇيىمدار، قاس تاسى بۇيىمدارى، قولا، تورعىن - تورقا، بامبۇك تاقتايشالاردا مىڭ جىلدىق وركەنيەتتىڭ جاۋھارى بەينەلەنگەن. عيماراتتىڭ ۇستىڭگى قاباتىندا جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ وسى زامانعى وركەنيەت قۇرىلىسىنا قاتىستى اڭگىمە ءماجىلىسى اشىلدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ ەڭ الدىمەن نەگىزگى ويدى اڭعارتىپ: ”مادەنيەت مەملەكەتتىڭ نەگىزىنە، مەملەكەتتىڭ تاعدىرىنا سايادى. وسى مەزگىلدە مەن باستان - اياق جۇڭگوشا سوتسياليستىك مادەنيەت قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ وسى زامانعى وركەنيەتىن قۇرۋ سىندى وسى كەلەلى تاقىرىپقا وي جۇگىرتىپ كەلەمىن“ دەدى.
تولعانىسقا ارقاۋ بولعانى ”جايزى جۇڭگودان“ ”جۇڭگودا نەنى ىستەۋ كەرەك“ دەگەنگە دەيىنگى داۋىرلىك تاقىرىپ ەدى.
سوزگە شىققان بىرنەشە وقىمىستى باس شۋجي شي جينپيڭمەن بەتپە - بەت وتىردى. قايدان كەلدىك، قايدا بارامىز، ولاردىڭ ءسوزى تەرەڭ ماعىناعا يە بولىپ، ۇزاق بولاشاققا كوز جىبەرىلدى.
باس شۋجي دەن قويا تىڭدادى.
ءبىر وقىمىستى بىلاي دەدى: ”مادەنيەت قاتىپ قالعان ءمۇسىن ەمەس، قايتا اعىپ جاتقان جاندى سۋ، ءبىراق سۋدىڭ قاي باعىتقا قاراي اعۋى رەال امالياتتىڭ قاجەتىمەن جانە قوعامدىق تۇزىممەن بىتە قايناسقان“.
ءبىر وقىمىستى بىلاي دەدى: ”عىلىم - تەحنيكا توقتاۋسىز العا باسادى، مادەنيەت ’الدىعا دا، ارتقا دا قاراۋى‘ كەرەك. ’بولاشاقتىڭ كەلۋى‘ دەگەن ءسوز وتە كەڭ تارالعان، ءبىراق ”وتكەن كۇن وشە قويعان جوق دەگەندى“ ەستەن شىعارماۋ كەرەك.
ءبىر وقىمىستى بىلاي دەدى: ”جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى ۇلت بولىپ، باستان - اياق دۇنيە جۇزىندەگى ۇلتتار قاتارىندا قاسقايىپ تۇرا الۋىنداعى ماڭىزدى ءبىر سەبەپ جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ قۋاتتى رۋحاني تىرەكپەن جانە مول مادەنيەت مايەگىمەن قامداعانىندا“.
قايىرىلا قاراپ، تاريحتىڭ تەرەڭ تۇكپىرىنە كوز جىبەردى، بايتاق دالانىڭ مادەنيەت تامىرىنا، ءتورت توڭىرەكتىڭ جاۋھارىنا كوز جىبەردى. باس شۋجي شي جينپيڭ ماڭىزدى سوزىندە شۇعىلالى ءارى ۇزاق جۇڭحۋا وركەنيەتىنەن باستاپ سويلەدى.
ۇلاسپالىلىق، جاسامپازدىق، تۇتاستىق، سيىسىمدىلىق، بەيبىتشىلىك سيپاتتارى بار، ول جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ كورنەكتى ەرەكشەلىگىن ەگجەي - تەگجەيلى ءتۇسىندىردى، ءبىراق نەلىكتەن وركەنيەتتى بايانداۋمەن شەكتەلدى؟
العى شارت – ءبىر – بىرىمەن سايكەسۋ، ناتيجە ءبىرىن - ءبىرى تابىسقا جەتكىزەدى، جول نەگىزىن بەكەمدەيدى، جاسامپازدىق كەڭىستىگىن اشادى، مادەنيەتتىڭ نەگىزگى تۇلعالىق سيپاتىن بەكەمدەيدى، ول ”ەكىنى ۇشتاستىرۋدىڭ“ كەلەلى مانىنە تەرەڭ تالداۋ جاسادى، ءبىراق نەلىكتەن نازاردى ”ۇشتاستىرۋعا“ شوعىرلاندىردى؟
مادەنيەت سەنىمىن بەكەمدەۋ كەرەك، اشىق، سيىسىمدى بولۋدان جازباۋ كەرەك، دۇرىس جولدان، جاڭالىق اشۋدان تايماۋ كەرەك، ول جاڭا داۋىردەگى جاڭا مادەنيەت بورىشىن قايتكەندە اناعۇرلىم ويداعىداي ارقالاۋعا بولاتىنى جونىندە ىشكەرىلەي تۇسىنىك جاسادى، ءبىراق نەلىكتەن مادەنيەت جونىندە جۇيەلى جۇيەلى پايىمداۋ جاسادى؟
وسى ماڭىزدى ءسوزدىڭ تۇتاس جۇيەسىنە ارقاۋ بولعان جان – جۇيە جاۋھارى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋ جولى ەدى.
وركەنيەتتەن ۇلتقا وي جۇگىرتىپ، ءبىر ۇلتتىڭ رۋحىن، قاسيەتىن، سەنىمىن، پەيىلىن، ار - نامىسىن ءتۇسىنۋ كەرەك. مىسالى، ءبىر تۇتاستىققا ايالداعاندا، باس شۋجيدىڭ وسى سوزدەرى اسقاق بولىپ، جۇرت كوڭىلىنە ۇيالادى:
”جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ ءبىر تۇتاستىققا يە بولۋى ءتۇپ تامىرىنان جۇڭحۋا ۇلتى ءار ۇلت مادەنيەتىنىڭ توعىسىپ، ءبىر تۇلعاعا اينالۋىن، اۋىر ساتسىزدىككە ۇشىراسا دا بەكەم ۇيىسۋىن بەلگىلەگەن، مەملەكەت تەرريتورياسى بولشەكتەنبەيتىن، مەملەكەت بىلىقپايتىن، ۇلت ىدىرامايتىن، وركەنيەت ۇزىلمەيتىن بولۋ سىندى ورتاق ۇستانىمدى بەلگىلەگەن، مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعى ماڭگى جۇڭگونىڭ وزەكتى مۇددەسىنىڭ وزەگى ەكەنىن بەلگىلەگەن، قۋاتتى دا ءبىر تۇتاس مەملەكەتتىڭ ءار ۇلت حالقىنىڭ تاعدىرىمەن بايلانىستى ەكەنىن بەلگىلەگەن“.
بۇل مەملەكەت بايىرعى شىعارمالاردى وقىپ نەشە مىڭ جىلدى باستان وتكەردى، بۇل مەملەكەت ماركسيزمنىڭ كلاسسيكالىق شىعارمالارىن ۇيرەنىپ، 100 جىلدان استام ۋاقىتتى باستان وتكەردى... بوران - شاشىندى باستان كەشىرىپ، داڭعىل جول اشتى، وركەنيەت ءىرى ەلدىڭ قان تامىرىنا ءسىڭىپ، ۇزاق جورىققا تاستالعان نىق قادامىمەن ساباقتاستى.
جول اياعىمىزدىڭ استىندا.
اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ بايسالدى ءارى پارمەندى لەبىز ءبىلدىردى: ”ءبىزدىڭ سوتسياليزمىمىز نەلىكتەن ۇقسامايدى؟ نەلىكتەن جالىندى ومىرشەڭدىك كۇشكە يە بولادى؟ مۇنداعى تەتىك جۇڭگوشا ەرەكشەلىكتە، جۇڭگوشا ەرەكشەلىكتىڭ تەتىگى ’ەكىنى ۇشتاستىرۋدا‘ “.
”قۇلاشىن كەڭ جايعان جۇڭحۋانىڭ بەس مىڭ جىلدان استام وركەنيەت تاريحىن تياناق ەتكەندە عانا، جۇڭگو جولىنىڭ تاريحي سوزسىزدىگىن، مادەنيەت ءمانىن جانە وزگەشە ابزالدىعىن شىنايى تۇسىنۋگە بولادى. تاريحتىڭ ۇنامدى - ۇنامسىز تاجىريبەلەرى ’ەكىنى ۇشتاستىرۋدىڭ‘ ءبىزدىڭ تابىسقا جەتۋىمىزدىڭ ەڭ ۇلكەن اسىلى ەكەنىن كورسەتتى“.
نازاريا مەن اماليات مەملەكەتتى باسقارىپ، اكىمشىلىكتى جونگە سالۋ ۇلى ءىسىن كوزدە ۇستايدى. بۇل ماقالا باستان - اياق بۇرىنعى مەن قازىرگىنىڭ تىلدەسۋى بولىپ بەينەلەندى. باس شۋجي بىلاي دەدى:
”پارتيامىز اشقان حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمى، ساياسي كەڭەس ءتۇزىمى جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ حالىق قالاۋى يدەياسىمەن، دۇنيە ءجۇزىن بىرگە جونگە سالۋ ويىمەن، ’بىرگە تاتۋ - ءتاتتى ءوتۋ‘، ’اقىلداسۋ‘ سىندى بيلىك جۇرگىزۋ داستۇرىمەن، ’سيىسىمدى بولۋ، بارلىعىن ءوز ىشىنە الۋ، پارىقتاردى ساقتاپ، ورتاقتىققا ۇمتىلۋ‘ سىندى ساياسي اقىل - پاراساتپەن تەرەڭ بايلانىستى. ءبىز فەدەراتسيا ءتۇزىمىن، وداقتىق ءتۇزىمدى جولعا قويمادىق، جالاڭ مەملەكەت فورماسىن ورناتىپ، ۇلتتىق وڭىرلىك اۆتونوميا ءتۇزىمىن اتقاردىق، اتاپ ايتقاندا، ىشكە قاراي ۇيىسقان، كوپ نەگىزدى، ءبىر تۇلعالانعان جۇڭحۋا ۇلتى دامۋىنىڭ ۇلى بەتالىسىنا سايكەسىپ، ءتورت توڭىرەك ۇلاسقان، ءار جەردىڭ سالتى سايكەسكەن، توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنان قۇرالعان جۇڭگو مادەنيەتىنىڭ ۇلى بىرلىك داستۇرىنە مۇراگەرلىك ەتتىك“.
مىڭ جىلدىق مادەنيەت تامىرلاسىپ جاتىر، بۇگىنگى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعان 100 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى باسىپ وتكەن جولدان باستالىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ 5 مىڭ جىلدان استام شۇعىلالى وركەنيەت تاريحىنا اناعۇرلىم تەرەڭ تامىر تارتقان.
بۇل جولدى دۇرىس تانىعاننان كەيىن باتىلدىقپەن ىزدەنىس جاساپ، العان بەتتەن قايتپاۋ كەرەك.
سەنىم تولىسۋ مەزگىلىنە ءوتتى.
باس شۋجي بىلاي دەپ تۇجىرىم جاسادى: ”مادەنيەت سەنىمىن بەكەمدەۋدە ءوز جولىمىزبەن جۇرۋدە تاباندى بولۋىمىز كەرەك“. ”ۇزاق ۋاقىت قۇلشىنۋ ارقىلى ءبىز ’ەرتە مەن بۇگىنگى اراسىنداعى، جۇڭگو مەن شەتەل اراسىنداعى تالاس - تارتىستى‘ شەشۋگە شارت - جاعداي ازىرلەدىك، سونداي - اق ەرتەدەن بۇگىنگە جەتكەن، جۇڭگو مەن باتىستى تۇتاستىرعان ءبىر توپ مادەنيەت جەتىستىگىنە بۇرىنعى ءارقانداي ءبىر داۋىردەگىدەن دە ءزارۋ بولدىق“.
جاڭالىق اشۋ باستان - اياق ساباقتاستىرىلدى.
” ’ۇشتاستىرۋدىڭ‘ ءوزى جاڭالىق اشۋ، سونىمەن بىرگە، بۇل كەڭ نازاريالىق جانە امالياتتىق جاڭالىق اشۋ ءورىسىن ازىرلەدى. ’ەكىنشى ۇشتاسۋ‘ بىزگە يدەيا مەن مادەنيەتتىڭ ىرىقتىلىعىن يگەرتتى ءارى جولعا، نازارياعا جانە تۇزىمگە پارمەندى اسەر ەتتى“.
”ەڭ ماڭىزدىسى، ’ەكىنشى ۇشتاستىرۋ‘ تاعى ءبىر رەت يدەيانى ازات ەتۋ بولدى، ءبىز اناعۇرلىم كەڭ مادەنيەت كەڭىستىگىندە جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ باعالى بايلىعىنان تولىق پايدالانىپ، بولاشاققا بەت العان نازاريا مەن تۇزىمدە جاڭالىق اشۋ جونىندە ىزدەنىس جاساۋعا مۇمكىندىك الدىق“.
ءماجىلىس زالىندا كوپشىلىك دەن قويا تىڭدادى. ءار سالادان، ءار وڭىردەن كەلىپ ماجىلىسكە قاتىناسۋشىلاردىڭ تانىمى مەن امالياتتىق كەشىرمەسى باسقا – باسقا بولعانىمەن، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ سوزىنە بايلانىستى تۇرلىشە تۇرعىدان تولعانعانىمەن، ورتاق بورىشتى سەزىنىپ، ورتاق بولاشاق ارقالادى.
ولار باس شۋجيدىڭ مىنا ءسوزىن ەستەلىككە الدى، ەستەرىندە بەرىك ساقتادى: ”تاريحقا ەڭ جاقسى مۇراگەرلىك ەتۋدىڭ ءوزى − جاڭا تاريح جاراتقاندىق؛ ادامزات وركەنيەتىنە جاسالعان ەڭ ۇلكەن قۇرمەت − ادامزات وركەنيەتىنىڭ جاڭا فورماتسياسىن جاراتقاندىق“.
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
تەلەفون: 65367915-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ باسپا ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەي كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2023 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى
