- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ءداۋىر رۋحىمەن كوركەيگەن مەرەيلى مەرەكە ساتتەرىندە
ۇلىقان سۇلتان قىزى
2014.08.19 14:23 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
بيىل ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ شاڭىراق كوتەرگەنىنە 60 جىل تولدى. وسى ورايدا ىلە وبلىستىق پارتكومنىڭ شۋجيى حۋاڭ سانپيڭ مامىر ايىنىڭ باسىندا قاتىستى تاراۋلاردىڭ باسشىلارى قاتىناسقان ءماجىلىستى باسقارىپ اشىپ، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 60 جىلدىق تورقالى تويىن سالتاناتتى وتكىزۋ جونىندە نۇسقاۋ بەردى ءارى جان - جاقتى ورنالاستىرۋ جاسادى. سونىمەن بىرگە ىلە وبلىسىنا قاراستى ايماق، اۋدان (قالا) - قالاشىق، اۋىل - قىستاقتاردا تۇراتىن ءار ۇلت حالقى وبلىسىمىز قۇرىلعاندىعىنىڭ 60 جىلدىق تورقالى تويىن ونەگەلى ءىس - ارەكەتتەرىمەن كۇتىپ الۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، جالپى جاعدايعا ءمان بەرۋ، قىزمەت ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ، كوزقاراستى جاڭالاۋ؛ ورنىقتىلىق بارلىق قىزمەتتىڭ ماڭداي الدى مىندەتى دەگەن كوزقاراستا بەرىك تۇرىپ، ءار ادام وتانشىلدىقتى، بەرەكە - بىرلىكتى ءوز وتباسىنان باستاپ، قوعامدا تاماشا قىزمەت ستيلى مەن ىنتىماقتىلىقتىڭ جاڭاشا ونەگە، ۇلگىسىن جاراتۋعا ۇندەدى...
كەزەكتە وبلىستىق پارتكوم مەن حالىق ۇكىمەتىنىڭ جەتەكشىلىگىندە تامىز ايىندا وبلىسىمىز قۇرىلعاندىعىنىڭ 60 جىلدىق تورقالى تويىن سالتاناتپەن وتكىزۋدىڭ جەر - جەردەگى ازىرلىك قىزمەتى جوسپارلى، ساتىلى ورىستەپ وتىر...
ج ك پ ورتالىق كوميتەتى مەن مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ شينجياڭ قىزمەتىنە ارناعان شىنايى قامقورلىعى مەن اۆتونوميالى رايوندىق پارتيا كوميتەتى، حالىق ۇكىمەتىنىڭ دۇرىس باسشىلىعىندا 60 جىلدان بەرى وبلىسىمىزدىڭ سان سالالى قىزمەتىندە نەگىزىنەن زور دامۋ بولدى. اسىرەسە، پارتيا 11- كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسى العا قويعان لۋشيان، باعىت - ساياساتتار مەن قۋاتتامالار حالىق جۇرەگىنەن جول تاپتى. ءار ۇلت حالقىنىڭ جۇڭگوشا سوتسياليزم قۇرۋداعى بەلسەندىلىگى مەن ىرىقتىلىعى ەسەلەپ ارتتى. قالا (اۋدان) - قالاشىق، اۋىل - قىستاقتاردا حالىقتىڭ تىنىستى تىرشىلىگى تاريحتا كورىلمەگەن دارەجەدە جاڭالاندى. قوعام ورنىقتى، ۇلتتار ءبىر - بىرىنە قايىرىمدى، بەرەكە - بىرلىگى جاراسىمدى العا ىلگەرىلەدى. مادەنيەت، ادەبيەت - كوركەمونەر ىستەرى جاڭا كوكتەم شۋاعىنا بولەندى، شارۋاشىلىق شالقىدى. اقپارات مەديالارى وبلىسىمىزدىڭ 60 جىلدان بەرى قول جەتكىزگەن ناتيجەلەرىن عىلمي قورىتىندىلاپ، ونى سان قىرىنان ۇگىتتەۋدە...
وسى ءدۇبىرلى قيمىلدىڭ جەبەۋىندە «ەشتەن كەش جاقسى» دەگەندەي، ءوز كوزىممەن كورگەن، ءوز قولىممەن ىستەگەن، ءوز باسىمنان وتكىزگەن، ەكى رەتكى يگى ءىستى، اتاپ ايتقاندا، سول تۇستا ج ك پ ىلە وبلىستىق كوميتەتىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ باستىعى ديار قۇماش ۇلىنىڭ قامقورلىعى مەن كومەگىندە 1984 - جىل 2 - قىركۇيەك كۇنى تۇستەن كەيىن ورتالىق ۇلتتار مادەنيەت سارايىندا، بەيجيڭ قالاسىندا قىزمەت ىستەپ جاتقان ازاماتتار، ورتالىق ۇلتتار ينستيتۋتىندا وقىپ جاتقان ءبىر ءبولىم وقۋشىلار، وقىتۋشىلار، سولتۇستىك شينجياڭنىڭ قالا، اۋداندارىنان وندا بارىپ ءبىلىم تولىقتىرىپ جاتقان كۋرسانتتارمەن بىرگە ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 30 جىلدىق تورقالى تويى سالتاناتپەن تويلانعان - دى. 1985 - جىلى 23 - ناۋرىز كۇنى تۇستەن كەيىن تاعى دا ورتالىق ۇلتتار مادەنيەت سارايىندا تۇڭعىش كەزەكتى ناۋرىز مەرەكەسى، مەملەكەتتىك جانە بەيجيڭ قالالىق ۇلت ىستەرى كوميتەتتەرى، بەيجيڭدە جاپالى قىزمەت ىستەپ جاتقان بىلىكتى ازاماتتاردىڭ سايكەسۋىندە ماعىنالى، مەرەيلى، سالتاناتپەن ءوتىپ، بەيجيڭ قالاسىنداعى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ تاريحىنا جاڭا ءبىر ءىز قالدىرعانى ونداعى ەستى ازاماتتاردىڭ، قيمىلعا قاتىناسقان جۇرتتىڭ ەسىندە... ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ دالا مادەنيەتىندەگى رولى، ورنى ونىڭ توركىندىك كەلىپ شىعۋ تاريحى، قالىپتاسۋ بارىسى، سونىمەن بىرگە قوعامدىق فورماتسيانىڭ وزگەرۋىنە، دامۋىنا ساي، ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ مازمۇنى جاڭالانىپ، باي، ءماندى، ماعىنالى مازمۇندارمەن تولىقتانىپ وتىرعاندىعى ەجەلگى جازبالاردان ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتىپ وتىر...
ورتا عاسىردان باستاپ تۇركى عالىمدارى، اسىرەسە، 19 - عاسىردىڭ سوڭى، 20 - عاسىردىڭ باسىندا قازاقستاندىق تاريح بىلگىرلەرى، تاريح عالىمدارى جاعىنان ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ دالا مادەنيەتىندەگى رولى، ورنى، توركىندىك كەلىپ شىعۋ تاريحى جاريا بولدى ءارى تۇراقتاندى. سوندىقتان بۇل جايلى توقتالمادىق...
بۇل شاعىن ماقالادا تەك ىلە وبلىستىق پارتكوم مەن حالىق ۇكىمەتىنىڭ، جۇيەدەن، وبلىس باستىعى دياردىڭ قامقورلىعى مەن كوڭىل بولۋىندە 1984 - جىلى، 1985 - جىلى استانامىز بەيجيڭدە بولىپ وتكەن ەكى رەتكى يگى ءىستى جۇرت نازارىندا قايتا جاڭعىرتىپ، ونىڭ ناقتى شىندىعىنا توقتالامىز.1983 - جىلى ماۋسىمدا ءبىز مەملەكەتتىك ءبىر تۇتاس ەمتيحانعا قاتىناسىپ، ناتيجەمىز بويىنشا ىلە وبلىسىنىڭ ايماق، قالالارىنان (اۋدان) ون شاقتىمىز ورتالىق پارتيا مەكتەبىنە وقۋعا تۇستىك...
1983 - جىلى قىستىق دەمالىس كەزىندە جانە 1984 - جىلى جازدىق دەمالىس كەزىندە ىلە وبلىستىق پارتكومنىڭ ۇيعارىمىنا ساي وبلىستىڭ پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىندا قىزمەت ىستەيتىن لۇحتارقان، تىلەبالدى، زۇنۇن، سىمايىل، ۇلىقان، نىلقى اۋدانىنان قابىل وسپان، ىلەدە تۇراتىن 4 - ديۆيزيادان بايداۋلەت تۇسىپبەكتەر ىلە شۇعا فابريكاسىندا پراكتيكادا بولدىق. ءدال سول كەزدە (1984 - جىلى جازدا) ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 30 جىلدىق تورقالى تويىن وتكىزۋدىڭ قاربالاس جۇمىسى ءجۇرىپ جاتقان ەدى. ءبىز پراكتيكامىزدى اياقتاتىپ، مەكتەبىمىزگە قايتۋ الدىندا تۇرعانىمىزدا ىلە وبلىستىق پارتكومنىڭ باسشىلارى بىزبەن اڭگىمە ءماجىلىسىن وتكىزدى. اڭگىمە ماجىلىسىنە وبلىستىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيلەرى مۋ سىڭحان، ءىبىرايىم ءماتروزى قاتىناستى. ديار اعا ءماجىلىستى باسقارىپ اشتى. ول پراكتيكا ناتيجەمىزدى قورىتىندىلاي كەلىپ، وبلىستىق پارتكوم مەن حالىق ۇكىمەتى اتىنان بىرنەشە تالاپ - پىكىر، ۇسىنىستاردى العا قويدى. سوڭىندا ديار اعا: ـ سىزدەر وقۋعا اتتانعالى تۇرسىزدار. سوندىقتان ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 30 جىلدىق تورقالى تويىنا قاتىناسا المايتىن بولدىڭىزدار. سىزدەرگە وسى تويدىڭ ازىرلىگىنە اجىراتىلعان قارجىدان از مولشەردە بەرمەكشىمىز. بۇل - ىلە وبلىستىق پارتكومنىڭ باسشىلارى اقىلداسىپ بىرلىككە كەلگەن ءىس، الاڭ بولماڭىزدار. بەيجيڭدە ۇلتىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن ادەبيەتىن كوركەيتۋ ءۇشىن، كوز مايىن تاۋىسىپ، جانسەبىلدىكپەن جاپاعا شىداپ، قىزمەت ىستەپ جاتقان ازاماتتار بار. ولار نەگىزىنەن ورتالىق ۇلتتار باسپاسى، ورتالىق اۋدارما مەكەمەسى، ورتالىق حالىق راديو ستانسياسى، ورتالىق ۇلتتار ينستيتۋتى جانە بەيجيڭدەگى باسقا داشۋەلەردە وقىپ جاتقان وقۋشىلار، 30 جىلدىق تورقالى تويدى جوعارىداعى ورىندارداعى قازاق ازاماتتارىمەن بىرگە تويلاڭىزدار. الدىمەن مەملەكەتتىك جانە بەيجيڭ قالالىق ۇلت ىستەرى كوميتەتتەرىمەن قاتىناس ورناتساڭىزدار ولار قيمىل وتكىزەتىن ورىندى شەشىپ بەرەدى ءارى كومەكتەسەدى...
ءسىز ـ وبلىس باسشىلارىنىڭ ءبىرىسىز، سوندىقتان ىلە وبكومى مەن حالىق ۇكىمەتى اتىنان وبلىسىمىزدىڭ 30 جىلدان بەرگى قول جەتكىزگەن تابىستارىنان، دامۋ جاعدايىنان قىسقاشا شولۋ جاساپ، قيمىلدى ءوزىڭىز باسقاراسىز،-دەدى ماعان (ول كەزدە مەن ىلە وبكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى مىندەتىن اتقارىپ جاتقانمىن). ءبىز بۇل مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋ ءۇشىن، بەيجيڭگە بارا سالا جازۋشى اكبار ءماجيت، نۇربەك ابىكەن، ساعات جايپاق، قاھارمان مۇقان، قازىمبەك ارابين، لۇقتارقان ءادىلحان ۇلى، مۇحامەتجان وسپان، ءابدىماناپ ابەۋ، ماكەن، مۇحتار ت. ب. ازاماتتارمەن باس قوسىپ، بۇل قيمىلدى ءساتتى وتكىزۋدى كەڭەستىك. مەملەكەتتىك جانە بەيجيڭ قالالىق ۇلت ىستەرى كوميتەتتەرىمەن قاتىناس ورناتتىق... داستارقان ازىرلىگىنە لۇقتارقان، قازىمبەك، اكىمباي جاپار... ت. ب جاۋاپتى بولدى. داستارقاندى ۇلتتىق تاعامدار، ءار ءتۇرلى قۋىرماشتار جانە شينجياڭنىڭ ەرەكشە سورتتى ازىق - تۇلىگىمەن تولتىردىق. كۇي كۇمبىرلەپ، ءان شارىقتادى... جۇرت قيمىلىمىزدى جىلى قابىلدادى. ءار جۇرەكتە قۋانىش لەبى ەسەدى. جاستار اسقاقتاتا ءان شىرقاپ، بۇرالا بيگە باستى... استاناداعى ازاماتتار كەزەكپەن ءسوز الىپ، ىلە وبكومىنا، حالىق ۇكىمەتىنە، جۇيەدەن، ديار اعامىزعا العىس، القاۋ ايتتى. «تۋعان جەرگە، تۋعان ەلگە بارعانداي سەزىمگە بولەندىك. وبلىس باستىعى دياردىڭ قامقورلىعىنا جانىمىز سەرگىپ، كوڭىلىمىز شاتتاندى.... » دەستى. بەيجيڭ قالالىق ۇلت ىستەرى كوميتەتىنىڭ قامقورلىعى مەن كومەگىندە، بەيجيڭدەگى كىسىلىكتى ازاماتتاردىڭ سايكەسۋىندە، جاقىپ مىرزاقانوۆ، لۇقتارقان ءادىلحان ۇلى، قابىل، بايقوجا، اقان، قاسەندەردىڭ قۇلشىنۋىندا 1984 - جىلى 2 - قىركۇيەك كۇنى تۇستەن كەيىن ورتالىق ۇلتتار مادەنيەت سارايىندا ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 30 جىلدىق تورقالى تويى بەيجيڭدە قىزمەت ىستەپ جاتقان ءارى وقىپ جاتقان ازاماتتارمەن بىرگە ماعىنالى، مەرەيلى سالتاناتپەن تويلانعان - دى. سول كۇنى كەشتە ورتالىق حالىق راديو ستانسياسى بۇل قيمىلدى راديودا حابارلادى.
1985 - جىلى اقپان ايىنىڭ سوڭعى كۇندەرى ەدى. وقۋعا اتتانۋعا ازىرلىك جاساپ جاتقانمىن. تەلەفون شىر ەتە ءتۇستى. تروپكانى جەدەل الدىم. تەلەفون جالعاعان وبلىس باستىعى دياردىڭ حاتشىسى ەكەن. ول: - كەشەدەن بەرى سىزبەن حابارلاسا المادىم، حاتشىڭىز دا تەلەفون المادى. ءسىز وبلىس باستىعىنىڭ بولىمىنە تەز كەلسەڭىز، جۇمىس بار ەكەن، - دەدى. مەن بارعاننان كەيىن لۇحتارقان دا كەلدى. وبلىس باستىعى ديار قاربالاس كورىنەدى، اڭگىمەسىن تەز باستاپ كەتتى: - سىزدەر «بەيجيڭ قالاسىندا ناۋرىز مەرەكەسىن وتكىزسەك» دەپ پىكىر - ۇسىنىس قويعان ەكەنسىزدەر. بۇل پىكىرلەردى لۇي شۋجي ەكەۋىمىز اقىلداسىپ، «بۇل پىكىر - ۇسىنىستار وتە ورىندى ءارى جاقسى باستاما» دەپ قاراپ، مۇنداي يگى ءىستى قولداۋ كەرەك دەپ كەلىستىك،-دەدى.
بەيجيڭگە بارعالى كوپ اداممەن اڭگىمە - سۇحپاتتا بولدىق. وندا كولەمدى ناۋرىز مەرەكەسى وتپەگەن كورىنەدى. تەك ورتالىق ۇلتتار ينستيتۋتىنىڭ قازاق ءتىل - ادەبيەت فاكۋلتەتىندە وقىپ جاتقان قازاق وقۋشىلار «ناۋرىز مەرەكەسى» دەگەن اتپەن ساۋىق كەشىن وتكىزگەنىن ەستىدىم،-دەدىم. ـ قانداي پىكىر - تالاپتارىڭىز بار؟ ـ پىكىر - تالابىمىز جوق، دۇرىس شەشىم جاساپسىزدار... ـ وندا، جارايدى، سىزدەردىڭ 1985 - جىلعى ناۋرىز مەرەكەسىن دە جوسپارلى، ءتارتىپتى، جاقسى وتكىزەتىندەرىڭىزگە سەنەمىز. ويتكەنى، سىزدەر وبلىسىمىزدىڭ 30 جىلدىق تورقالى تويىن، ورتالىق ۇلتتار مادەنيەت سارايىندا جاقسى وتكىزگەنسىزدەر. ونداعى جۇرت سىزدەر ۇيىمداستىرعان قيمىلدى جىلى قابىلداعان. بۇل جونىندە جۇرت اڭىسى وتە جاقسى، جۇرتقا جاقسى اسەر بەرگەنسىزدەر. بۇل ىستەر دە ءوز شىندىعىمەن تاريحتا قالاتىن ءىس. ازاماتتىق، كىسىلىك وسىنداي ىستەردەن بەينەلەنەدى... -دەدى. بەيجيڭگە بارا سالا لۇقتارقان ەكەۋىمىز بەيجيڭ قالالىق ۇلت ىستەرى كوميتەتىنە باردىق. شارۋامىزدىڭ جايىن ۇققان كەڭسە مەڭگەرۋشىسى لي رۇڭ جولداس ءبىزدى كوميتەتتىڭ ورىنباسار باستىعى جاۋ شۋ جولداستىڭ كەڭسەسىنە ەرتىپ باردى. ول ءبىزدى جىلى قابىلداپ، جۇمىسىمىزدىڭ جايىن ۇققاننان كەيىن مەرەكەلىك قيمىلىمىزدىڭ ءساتتى بولۋىنا تىلەكتەس بولا وتىرىپ، بار كۇشپەن قولدايتىندىعىن ايتتى. ـ بۇل رەتكى ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاۋ قيمىلىنا مەملەكەتىمىزدىڭ ورىنباسار باسشىلارىنىڭ ءبىرى سايپيدەن ازەزي مەن بۇرھان شاھيدي اقساقالداردى شاقىراتىندىعىمىزدى ايتتىم. ول: - وتە جاقسى ويلاعانسىزدار، مەن دە بۇل پىكىرلەرىڭىزدى قولدايمىن، - دەدى.... ەرتەسى جاۋ شۋ مىرزا ءبىزدى سايپيدەن اقساقال مەن بۇرھان اقساقالدىڭ ۇيىنە باستاپ باردى. سايپيدەن اقساقال ءبىزدى قۋانىشتى بەينەدە قابىلدادى. ايىم ازەزي شاي ازىرلەتىپ ۇلگىردى. امانداسا بارعان جايىمىزدى ۇققان ول كىسى قاتتى قۋانىشپەن: - سىزدەردىڭ بۇل مەرەكەلىك قيمىلدارىڭىز بەيجيڭ قالاسىندا تۇڭعىش كەزەكتى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ شىمىلدىعىن اشاتىن بولدى. مۇنداي يگى ءىستى، ارينە، قولداۋ كەرەك. قيمىلدارىڭىزعا ايىم ەكەۋىمىز بىرگە بارامىز... - دەپ ءبىزدى ەسىك الدىنا دەيىن اتتاندىرىپ سالدى. ونان سوڭ ءبىز بۇرھان اقساقالدىڭ ۇيىنە باردىق. ءبىزدى كورگەندە اقساقال قۋانىشىن باسا الماي قاتتى تەبىرەندى.
1983 - جىلى ورتالىق پارتيا مەكتەبىنە وقۋعا تۇسكەننەن كەيىن بىرنەشەۋىمىز اقساقالعا امانداسا بارعانبىز. ول كەزدە دە اقساقال ءبىزدى قۋانىشپەن قابىلداپ: -جاقسى وقىڭدار، زامانىمىز وتە جاقسى، تاماشا وراي كوپ، مەن بۇرىن پارتيا مەكتەبىنە بارىپ «شينجياڭ كلاسىنداعى» وقۋشىلارعا ازداپ ساباق وتەتىنمىن، قازىر قارتتىق جەڭىپ الدى. قارتتىق ەم قونبايتىن اۋرۋ ەكەن،-دەپ كوپ اڭگىمەنى سۋىرتپاقتاعان ەدى. سوندىقتان، ول كىسىمەن جاقسى تانىستىعىمىز بار بولاتىن. - ءبىز بەيجيڭ قالالىق ۇلت ىستەرى كوميتەتىنىڭ كومەگىندە ءارى ءوز كۇشىمىزگە سۇيەنىپ، ورتالىق ۇلتتار مادەنيەت سارايىندا كولەمدى ناۋرىز مەرەكەسىن وتكىزۋگە ازىرلەنىپ جاتىرمىز. ءسىزدى سول مەرەكەلىك قيمىلعا شاقىرىپ كەلدىك،-دەدى لۇقتارقان ءادىلحان ۇلى. اقساقال: ـ مەرەكەلىك قيمىلدارىڭىزعا ءراشيدا حانىم ەكەۋىمىز بىرگە بارامىز، - دەپ قۋانعانىنان قاتتى تولقىدى... ءبىز قارت باسشىنى شارشاتىپ المايىق دەپ شارۋامىزدى تەز تامامدادىق. ەكى اقساقالعا دا ناۋرىز مەرەكەسىن وتكىزەتىن ورىندى، ونىڭ ۋاقىتىن ايتىپ، حابارلاسىپ تۇراتىندىعىمىزدى ەسكەرتىپ، تەز اتتانىپ كەتتىك. بەيجيڭدەگى ءار دارەجەلى ۇلت ىستەر كوميتەتتەرىنىڭ قامقورلىعى مەن كومەگىندە ورتالىق پارتيا مەكتەبىندە وقىپ جاتقان قازاق ازاماتتارى بۇل قيمىلدى ۇيىمداستىرۋعا جۇدىرىقتاي جۇمىلدى، ولاردىڭ ورتاق قۇلشىنۋىندا 1985 - جىلى 23 - ناۋرىز تۇستەن كەيىن ساعات 2 دە ورتالىق ۇلتتار مادەنيەت سارايىندا «ناۋرىز مەرەكەسىنە» ارنالعان داستارقانىمىز اشىلدى.
قيمىل بارىسىندا جۇرت قازاق دالاسىندا جۇرگەندەي، ءازىل - قالجىڭى جاراسىپ شاتتىققا بولەندى... قيمىلعا قاتىناسقان باسشىلارىمىزدىڭ كۇلىمسىرەگەن بەينەسىنەن شۋاق توگىلىپ، ناۋرىز مەرەكەمىزدىڭ اجارىن اشا تۇسكەندەي بولدى. قوناق كۇتۋ مىندەتىنە جاۋاپتى ازاماتتار داستارقاندى ۇلتتىق قۋىرماشتار مەن شينجياڭنىڭ ەرەكشە سورتتى ازىق -تۇلىك ونىمدەرىمەن تولتىردى. جۇرت كوڭىلى ءدۇبىرلى تويدا وتىرعانداي، شات - شادىمان قىزۋ مەرەيلى ورايدا، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى سايپيدەن ازەزي تاسقىندى جىگەرمەن كوپشىلىككە لەبىز ءبىلدىردى. جۇرت سىلتىدەي تىنا قالدى. ول: ـ جولداستار، دوستار! بۇگىن بەيجيڭ قالاسىندا تۇڭعىش كەزەكتى كولەمدى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ شىمىلدىعى اشىلدى. بۇل بەيجيڭ قالاسىنداعى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ تاريحىنا جاڭا ءىز قالدى دەگەن ءسوز. مەن وسى ورايدا ناۋرىز مەرەكەسى سىندى ۇلتتىق مەرەكەلەرىڭىزدى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن ءارى بۇل مەرەكەدە سىزدەرمەن بىرگە بولعانىما قۋانىشتامىن! ج ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ دانا باسشىلىعى مەن قامقورلىعىندا، كوپتەگەن ۇلتتىق مەرەكەلەر قالپىنا كەلدى. بۇل قۋانارلىق، قۇپتارلىق ءىس... مەنىڭ كىشكەنە كەزىمدە اتۇشتا قىرعىزدار «ناۋرىز مەرەكەسى بولدى» دەپ الەم - جالەم كيىنىپ، توپ - توپ بولىپ، ەر - ايەل، بالا - شاعا، تۋعان - تۋىستارىنىڭ ۇيىنە بارىپ ءان ايتىپ، ءبي بيلەپ، ءبىر تاماشا قيمىل وتكىزەتىن. ءبىز ولاردىڭ قيمىلىنا تاڭىرقاپ قارايتىنبىز...
ءسوزىمنىڭ سوڭىندا: بەيجيڭ قالاسىندا تۇڭعىش كەزەكتى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءساتتى وتۋىنە مۇرىندىق بولعان ءارى ۇيىمداستىرعان جاس باسشىلارعا، بۇل مەرەكەنىڭ تابىستى وتۋىنە وراي جاراتقان بەيجيڭ قالالىق ۇلت ىستەرى كوميتەتىنە راقىمەت ايتامىن! بۇدان كەيىن دە مۇنداي ۇلتتىق مەرەكەلەردى ۇزدىكسىز وتكىزۋلەرىڭىزدى ءۇمىت ەتەمىن! - دەدى. العىستار مەن شاپالاق ءۇنى ۇزاققا جالعاستى. ەندىگى كەزەكتە مەملەكەتتىك ساياسي ءماسليحات كەڭەسىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى بۇرھان شاھيدي ءسوز الدى: ـ دوستار، سالەمەتسىزدەر مە؟ مەن بۇگىنگى ناۋرىز مەرەكەسىنە قاتىناسقانىما قۋانىشتامىن... ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ تاريحى وتە ۇزاق، كەزىندە تۇركى تايپالارى ءار جىلى «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - جىل باسى» دەپ ناۋرىز مەرەكەسىن ۇلىقتاپ وتكىزىپ كەلگەن. ونان بەرى قيلى - قيلى زاماندار ءوتتى... كەيبىر حالىقتار بۇل ۇلتتىق مەرەكەنى ۇمىتقان بولسا دا، سول قيلى - قيلى زامانداردان بەرى قازاق دالاسىندا ءار جىلى ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى ـ ناۋرىز مەرەكەسى تويلانىپ كەلەدى. قازاق حالقى پاراساتتى، ەڭبەكشىل، كەمەڭگەر حالىق. مەن قازاق حالقىن ەرەكشە قۇرمەتتەيمىن. مىنە، سول قازاقتىڭ ۇرپاقتارى بۇگىن استانادا تۇڭعىش كەزەكتى ناۋرىز مەرەكەسىن قۇتتىقتاۋ قيمىلىن وتكىزىپ وتىر. سىزدەرگە دە، بىزگە دە وسى ورايدى جاراتقان جاستارعا ەرەكشە راقىمەت ايتامىن، ناۋرىز مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن، اعايىن - دوستار،-دەدى. تاعى دا القاۋ مەن العىستار ۇزاققا سوزىلعان شاپالاق ۇنىمەن جارىسىپ جاتتى. اعا زەرتتەۋشى جاقىپ مىرزاقانوۆ ناۋرىز مەرەكەسى جونىندە ماڭىزدى تۇسىنىك جاسادى. جاڭا - جاڭا تاريحي ۇعىمداردى العا قويدى... جۇرت ءدۇر ەتىپ العىس ايتىپ جاتتى... اقىندار ارناۋ ولەڭ وقىدى، جاستار اسقاقتا ءان شىرقاپ، بۇرالا بيگە باستى. كۇي كۇمبىرلەپ ءار جۇرەكتى تولقىتتى. ءدۇبىرلى توي، كول - كوسىر شاتتىق جۇرتتى تاماشا اسەرگە بولەدى. باسشىلارىمىز مەرەكەلىك قيمىلدىڭ سوڭىنا دەيىن وتە كوڭىلدى، اق جارقىن بەينەدە مەرەكەلىك قيمىلىمىزعا ءسان باعىشتاپ، شابىتتاندىرىپ وتىردى. ساعات 6 دا مەرەكەلىك قيمىلىمىز ءوز مارەسىنە جەتتى. جاقىپ مىرزاقانوۆ، لۇقتارقان، بايقوجا، قابىل، اقان، قاسەندەردىڭ ورتاق قۇلشىنۋىندا، بەيجيڭدەگى كىسىلىكتى ازاماتتاردىڭ اتسالىسۋىمەن بەيجيڭ قالالىق ۇلت ىستەرى كوميتەتىنىڭ تاماشا وراي جاراتۋىندا بەيجيڭ قالاسىندا بولىپ وتكەن تۇڭعىش كەزەكتى ناۋرىز مەرەكەسى 1985 - جىلى 23 - ناۋرىز ورتالىق ۇلتتار مادەنيەت سارايىندا ءساندى دە ءماندى، ءار ۇلت ازاماتتارىنىڭ بىرلىگى جاراسقان، ىنتىماقتىڭ مايەگىندەي ماعىنالى، مەرەيلى تويلانعان ەدى...
سول كۇنى كەشتە ورتالىق حالىق راديو ستانسياسى بەيجيڭ قالاسىندا وتكەن تۇڭعىش كەزەكتى ناۋرىز مەرەكەسى قيمىلىن راديودا حابارلادى. 1985 - جىلى 30 - ناۋرىز كۇنگى «شينجياڭ گازەتىنىڭ» 1 - بەتىندە اكىمباي جاپار ۇلىنىڭ استانامىز بەيجيڭ قالاسىندا وتكەن تۇڭعىش كەزەكتى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ حابارى جاريالاندى.
(«ىلە گازەتى» مەن «ىلە كەشى» گازەتىنەن)
سۋرەتتەردى وبلىستىڭ مەرەي تويىنا دايىندىق كورۋ كوميسسياسىنىڭ كەڭسەسى، «ىلە گازەتىنىڭ»، «ىلە كەشى» گازەتىنىڭ تىلشىلەرى قامدادى.
حابار، ماقالا، سۋرەتتەردى «حالىق تورىنا» دايىنداعان: سەنبەك اۋەسقان ۇلى
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
