- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
شارۋالاردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدىڭ سارا جولى كاسىپتەندىرۋدە
ءسادىقان بايتۋلاق ۇلى
2016.06.15 15:15 كەلۋ قاينارى : ءتاڭىرتاۋ تورابى
شارۋالاردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ ءۇشىن، ەڭ اۋەلى، كەدەيلەسۋدىڭ سەبەبىن ءدال تابا ءبىلۋ ءارى سوعان سايكەس كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدىڭ ءونىمدى شارالارىن دالمە - ءدال، دۇرىس قولدانۋ قاجەت. بۇل بەينە شيپاگەرلەردىڭ ناۋقاستارعا دياگنوزدى دۇرىس قويىپ، ءونىمدى ەمدەپ ساۋىقتىرعانى سىپەتتى رەال شارۋا.
اقىل - ەسى دۇرىس ءارقانداي ءبىر پەندە ەجەلدەن بەرى «كەدەي» دەگەن اتقا قالۋدى اۋىر نامىس ساناپ، مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا اۋقاتتانۋعا قاراي تىرىسادى. ولاي بولسا، بۇگىنگىدەي باي - باقىتتى زاماندا، ءبىر ءبولىم ادامدارعا كەدەيلىك ىندەتى، ءسىرا، قايدان جابىستى؟ مەنشە، كەدەيلەسۋدىڭ سەبەبىن مىناداي 4 ءتۇرلى فاكتورعا جيناقتاۋعا بولادى دەپ قارايمىن:
ءبىرىنشى تۇردەگى كەدەيلەر: اقىلدىق جاقتان كەدەيلەسۋ. بۇل الەمدە ەمى تابىلمايتىن، قۇتىلدىرۋ قيىن بولعان كەدەيلەسۋ بەينەسى. ونىڭ العاشقى بەينەلەرى: جالقاۋلىق، جۇمىسسىزدىق، بىلىمسىزدىك، ىسىراپشىلدىق، يەك سۇيەۋشىلىك، قاناعاتسىزدىق، قامسىزدىق قاتارلىلار. مۇنداي مەشەۋ يدەيا مەڭدەتكەن جاندار كەدەيلىك اجىرعىنى وزدىكتەرىنەن موينىنا سالىپ، ەرىكسىز تۇردە كەدەيلەر توبىنا بارىپ قوسىلادى. بۇل تۇردەگى كەدەيلەردىڭ يدەياسىن ازات ەتپەي تۇرىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ ءبىرشاما مۇشكىل.
ەكىنشى تۇردەگى كەدەيلەر: سالماقتى ناۋقاس نەمەسە مۇگەدەك سەبەبىنەن، وتباسىندا ەڭبەككۇشى جوق، كىرىس كوزى ماردىمسىز بولۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسكەندەر.
ءۇشىنشى تۇردەگى كەدەيلەر: جاراتىلىستىق ورتاسى ناشار، تابيعي اپاتتار ءبىرشاما كوپ، ودان قالسا، ەگىستىك جەرى قۇنارسىز، سۋى تاپشى بولۋ سەبەپتى ماردىمدى ءونىم الا الماعاندار. مالشى بولسا وتىرىقتانباعان، جەم - شوپتىك جەرى جوق، تابيعاتقا تايانىپ ءداستۇرلى تاسىلدە مال باعاتىن، اپات شىعىنى جوعارى بولۋ سەبەپتى كەدەيلەسكەندەر.
ءتورتىنشى تۇردەگى كەدەيلەر: قالا - قالاشىقتاردا كاسىپورىندار مەن ءىسورىنداردان بوساعان جۇمىسشىلار، قىزمەتكەرلەر ءارى قايتىس بولعانداردىڭ جۇمىسسىز قالعان جۇبايلارى مەن پەرزەنتتەرى؛ اۋىل - قىستاقتارداعى ەگىستىك نەمەسە جايلىمدىق جەرى، ءتىپتى، باسپاناسى جوق كاسىپسىز شارۋالار.
كاسىپتەنۋ −− تۇرمىستىق ءال - اۋقاتتى جاقسارتىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلۋدىڭ العى شارتى، قوعام ورنىقتىلىعىنىڭ كەپىلى، دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى. كاسىپتەنۋشى ءوزىنىڭ مەڭگەرگەن ونەرى، ءبىلىم دەڭگەيى، توپتاعان تاجىريبەسى، يگەرگەن تەحنيكاسى، ەڭبەككۇشى قاتارلىلارعا ساي بازاردى باعامداي ءبىلىپ، شاما - شارقىنا قاراي، ءوز ورنىندا ءبىر كاسىپپەن ۇدايى شۇعىلدانۋ، سەزوندىق ۋاقىتقا قاراي بىرنەشە كاسىپتى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ۇزبەي جالعاستىرىپ ىستەۋ نەمەسە سىرت ورىنعا بارىپ جۇمىس ىستەۋ سياقتى كاسىپتەنۋدىڭ جولىن دۇرىس تاڭداۋى ءتيىس. كاسىپتەنۋشى كاسىپ تاڭداۋدان اعاتتىق جىبەرسە، ماردىمدى پايدا تابا الماۋدىڭ سىرتىندا، ۋاقىت، قارجى، ەڭبەككۇش جاقتان دا زيان تارتىپ، كوپتەگەن اۋرە - سارساڭعا ءتۇسۋى دە مۇمكىن. ەندەشە، كاسىپتەندىرۋدى قايتكەندە ناقتى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. ءبىرىنشى، ءوز ورنىندا كاسىپتەندىرۋ: ءوز ورنىندا كاسىپتەندىرۋ دەگەنىمىز كاسىپتەنۋشى ءوزى تۇرعان قىستاق، گرۋپپا نەمەسە اۋىل - قالاشىق كولەمىندە جۇمىس تاۋىپ ىستەپ، ءتيىستى ەڭبەكاقىعا يە بولۋعا قاراتىلعان. اۋىل - قىستاقتاعى ارتىق ەڭبەككۇشتەردى كاسىپتەندىرۋدىڭ ەڭ تاماشا جولى ءوز ورىندارىندا كاسىپتەندىرۋ. ونىڭ ارتىقشىلىقتارى: شىعىمى از، جۇمىستان سىرتقى بوس ۋاقىتتارىنان ءونىمدى تۇردە پايدالانۋعا دا بولادى، وتباسىنان، باۋىر - تۋىسىنان قول ۇزبەيدى، اتا مەكەنىن دامىتۋعا وزىندىك ۇلەسىن قوسۋعا ءتيىمدى، ت. ب. ولاي بولسا، ەشقانداي كاسىپورنى جوق شاعىن ءبىر قىستاقتا بىرەر مىڭ ەڭبەكشىنى قايتىپ كاسىپتەندىرۋگە بولادى؟
بۇل ماسەلەنى شەشۋدىڭ قيىندىق دارەجەسى وتە جوعارى. دەسەدە ارتىق ەڭبەككۇشتەردى كاسىپتەندىرمەي تۇرىپ، شارۋالاردى كەدەيلىكتەن ارىلتۋ مۇلدە مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان باسىم كوپ سانداعى شارۋالاردى كاسىپتەندىرۋ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ العى شارتى. ول ءۇشىن تومەندەگىدەي كاسىپتەندىرۋ ءادىسىن قولدانعان ءجون:
1) اۋىل - قىستاقتاردا شارۋالار كاسىپتىك كووپەراتيۆتەرىن قۇرۋ ارقىلى كاسىپتەندىرۋ. مۇندا جەلەكتىلەردىڭ كەستەشىلىك كووپەراتيۆىن قۇرۋعا ءمان بەرۋ كەرەك. شارۋالار ەگىنشىلىك - باقتاشىلىق كاسىپتىك كووپەراتيۆىن قۇرۋعا نازار اۋدارۋى ءتيىس. بۇل كووپەراتيۆتى قۇرۋ − وسىزاماندانعان اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ العى شارتى ءارى شارۋالاردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرىپ، اۋقاتتانۋ جولىنا باستاۋداعى سارا جول، سونداي - اق جەر - سۋ، ەڭبەككۇش بايلىقتارىنىڭ ىسىراپ بولۋىنىڭ الدىن الۋداعى تاپتىرماس ءونىمدى شارا. شارۋالار كاسىپتىك كووپەراتيۆىنىڭ شارۋالارعا نەندەي ءتيىمدى جاقتارى بار؟ بۇل شارۋالاردىڭ بازارداعى باسەكەلىك قۋاتىن جوعارىلاتۋ مەن ونىمدەردىڭ ساپاسىن جوعارى كوتەرۋگە ءتيىمدى؛ ولشەمدەنگەن ءوندىرىس ءتۇزىمىن اتقارىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ساپا حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتىپ، ءتىپتى دە مول پايداعا كەنەلۋگە بولادى؛ قامتىعان كولەمى كەڭ، ساپاسى جوعارى تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋ، ماركا جاراتۋ جانە ينفورماتسيالىق قىزمەت وتەۋ تۇرلەرىنەن يگىلىكتەنۋگە پايدالى؛ شارۋالار مەملەكەتتىڭ اۋىل شارۋاشىلىق، اۋىل - قىستاق جانە شارۋالاردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ جاعىنداعى ءتيىمدى ساياساتتارىنان تىكەلەي ءارى ءونىمدى تۇردە يگىلىكتەنۋگە قولايلى.
2) اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن مانەرلەيتىن كاسىپتەر ارقىلى كاسىپتەندىرۋ. مۇندا ۇن تارتۋ، ماي ايىرۋ، ءسۇت، تەرى ونىمدەرىن مانەرلەۋ، جۇمىرتقا ءوندىرىسى، تاسىمالداۋ، ساتۋ سياقتى شاعىن كاسىپورىنداردى اۋىل - قىستاقتارعا كەلىپ ىرگە تەبۋگە باۋراپ، شارۋالاردان جۇمىسشى قابىلداتۋ، بارا - بارا جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ دا وسى تۇردەگى شارۋاشىلىقپەن شۇعىلدانۋىنا جول اشۋ كەرەك.
3) مەڭگەرگەن ونەرى ارقىلى كاسىپتەندىرۋ: شاشتارازشىلىق، اياق كيىم جاماۋ، ءۇي ەلەكتر جابدىقتارىن جوندەۋ، اۆتوكولىك، موتوتسيكل، ۆەلوسيپەد جوندەۋ كاسىپتەرىمەن شۇعىلدانۋعا باۋلۋ، بۇل قاراماققا جاي ونەر بولعانىمەن، ءۇرتىس شۇعىلدانۋعا بولاتىن كاسىپتەر سانالادى.
4) بازاردىڭ سۇرانىسىنا قاراي كاسىپتەندىرۋ، شارۋالاردى بازار سۇرانىسىنا قاراي بەيىمدەۋگە شەبەر بولۋ ءتيىس. مىسالى، جەمىس - جيدەك ساتاتىن تيجاراتشىلار قايسى جەمىس - جيدەك الدىمەن پىسسا بازارعا سونى شىعارۋ. قىستا مال بورداقىلاسا، جازدا ءۇي سالىپ، قۇرىلىسشىلىق كاسىپپەن شۇعىلدانۋ سىندى الۋان كاسىپتەردى بىرىنەن سوڭ، ءبىرىن جالعاستىرىپ ىستەپ، پايدا تابۋعا قاراي جەبەۋ؛ بازاردا ەڭبەككۇش سۇرانىسى جوعارىلاعاندا، كىرىسى تومەن كاسىپتى ۋاقىتشا قويا تۇرىپ، ەڭبەككۇش بازارىنا كىرىپ، ورايدى وپىرىپ قالۋعا قاراتا جەتەكشىلىك ەتۋ. مىسالى، ماقتا تەرۋ، پاميدور ءۇزۋ، جۇگەرى ارشۋ سياقتى كاسىپتەرىن ىستەۋ.
ەكىنشى، سىرت ورىندارعا شىعارىپ كاسىپتەندىرۋ. مۇندا قالا - قالاشىقتارداعى كاسىپورىندارعا، سەرىكتەستىكتەرگە، تيجارات ورىندارىنا جۇمىسشى بولۋعا؛ ءوز الدىنا جەكەشە شارۋاشىلىقپەن، ساۋدامەن شۇعىلدانۋعا، ەڭبەككۇش بازارىنا كىرۋگە جەتەكشىلىك ەتۋ ارقىلى شارۋالاردى كاسىپتەنۋگە جەتەلەۋ كەرەك. شارۋالاردى كاسىپتەندىرۋدىڭ جولى الۋان ءتۇرلى، ودان تاباتىن تابىس تا اركىمنىڭ كۇشىنە، اقىل - پاراساتىنا، تەحنيكاسىنا، تىرىسشاڭدىعىنا قاراي تۇرلىشە بولادى. ءبىر جىلدا 4 - 5 اي وندىرىسپەن شۇعىلدانىپ تاپقان - تەرگەنىن قالعان 7 - 8 ايعا جەتكىزبەي جۇمساپ بولاتىن، كوكتەمگى ءوندىرىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە بانكەدەن نەمەسە جەكەدەن جوعارى ءوسىمدى قارىز سوما الۋعا تىرىسسادا الا المايتىن، جەرىن باسقالارعا كوتەرمەگە بەرىپ، ءوزى جىل بويى بوسقا جۇرۋگە ءماجبۇر بولاتىن شارۋالاردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ ءبىرشاما مۇشكىل. ءبىر جىلدىڭ تەك 4 - 5 ايىندا عانا جۇمىس ىستەپ كەدەيلىكتەن تۇبەگەيلى قۇتىلۋ اقىلعا ۇيلەسپەيدى. سوندىقتان ەگىنشى - مالشىلاردى قارىز سوما الىپ ءوندىرىس جۇرگىزۋدەن ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءوندىرىس جۇرگىزۋگە؛ قارىز سومانىڭ جوعارى ءوسىمىن قايتارۋ ءۇشىن اقشا تابۋدان تۇرمىستىق ءال - اۋقاتىن جاقسارتۋعا، ءوندىرىستى وركەندەتۋ ءۇشىن اقشا تابۋعا قاراي جەتەلەگەندە عانا، ناعىز كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋعا بولادى.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
