- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
اتا قونىسقا ورالۋ
سانات تۇرارحان ۇلى
2014.11.21 14:22 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
وتكەن عاسىردىڭ 84-جىلى چيڭحاي ولكەسى حايشي وبلىسى التىنشوقى قازاق اۆتونوميالى رايونىنان (وبلىسقا توتە قارايتىن اۋىل-قالاشىق دارەجەلى اكىمشىلىك ورىن) 238 ءتۇتىن، 1175 ادام (قازاق ۇلتى) شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنا ات باسىن بۇرىپ، اتا مەكەنگە قوتارىلا قونىس اۋداردى. مەكەنگە ورالعان ولار ءۇرىمجى اۋدانى، سانجى وبلىسى، التاي ايماعى، كۇيتۇن قالاسى قاتارلى ورىندارعا ءبولىنىپ، ءوز اتا قونىستارىنا شاڭىراق كوتەرىپ ىرگە تەپتى. التاي قالاسى ءابيتان قالاشىعىنىڭ قاراتاس بوكتەرىندە 1984-جىلى قازان ايىندا شاڭىراق كوتەرگەن قاراتاس قىستاعى وسى ۇلى كوشتىڭ ءبىر وتاۋى ەدى. جەرگىلىكتى بۇقارا بۇل قىستاقتى ادەتتە چيڭحاي قىستاعى دەپ اتاسادى.
التاي اۋدانىنىڭ (ول كەزدە قالا بولىپ قۇرىلماعان) بەلسەندىلىكپەن سايكەسۋىندە بىرنەشە ورىن تاڭدالىپ، سوڭىندا ءابيتان اۋىلى مەن قىزىلتاس اۋىلىنىڭ جەر شەكاراسىنىڭ تۇيىلىسكەن جەرى قاراتاس قولتىعىنان 5000 مۋ تىڭ جەر اجىراتىپ بەرىلدى، سونىمەن بىرگە، قاتىستى سايكەسۋ قىزمەتتەرى ىستەلۋ ارقىلى جاز جايلاۋىنا 6000 مۋ جەر بوساتىلدى.
التىنشوقى اۆتونوميالى رايونىنىڭ ورنالاستىرۋى بويىنشا التاي اۋدانىنا قونىس اۋدارعان بالىق وزەن ۇلكەن اترەتى 2- كىشى اترەتىنىڭ بۇقاراسى قولداعى ۇساق مالىن ءبىرتۇتاس بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسىنا وتكىزىپ، تەك 400 دىڭ ۇستىندەگى جىلقى، تۇيە تەكتەس ءىرى قارالارىن ايداپ كەلدى. وسى كوشتىڭ قۇرامىندا اۋىل ازاماتىنا بالا بەرىپ قۇداندالى بولعان ءبىر دۇڭگەن وتباسى دا ەرە كەلىپ قونىستاندى. الىستان اڭساپ كەلگەن تۋىسقاندارعا اتا مەكەننىڭ ىستىق ىقىلاسىن سەزىندىرۋ ءۇشىن،التاي اۋداندىق ۇكىمەت كوشى-قون قاراجاتى مەن ءۇي سالۋ قاراجاتىن مىندەتىنە الىپ، سول مەزگىلدەگى تۇرعىن ءۇيدىڭ ەڭ جوعارى ولشەمى بويىنشا 70 شارشى مەترلىك ءۇش بولمەلى ءۇي سالىپ بەردى؛ مەكتەپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ تەكتەس قۇرىلىمدارىن بۇقارانىڭ قاجەتىنە قاراي بىرتىندەپ كەمەلدەندىرۋ بەلگىلەمەسىن جاسادى.
4-ماۋسىم التاي اۋدانىنا قونىستاناتىن تۋىسقاندار، كوشى-قون اۆتوموبيل لەگىنە ىلەسىپ، ۇرىمجىدەن التايعا قاراي ات باسىن تۋرالادى، ءۇش كۇن سۋىت جول العان 28 ءتۇتىن 6- ماۋسىم التاي اۋدانىنىڭ ءابيتان اۋىلىنا ات باسىن تىرەدى. بۇل جەردە دە پارتيا-ۇكىمەت باسشىلارى مەن ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ قىزۋ قارسى الۋىنا بولەندى. قاراتاستاعى جاڭا قونىس قۇرىلىسى تولىق اياقتاماعاندىقتان، اۋداندىق ۇكىمەت 18-ماۋسىمدا، وسى كوشتى ءبىر تۇتاس الاقاق اۋىلىنىڭ شويعاتى جايلاۋىنا ۋاقىتتىق ورنالاستىردى. قازان ايىندا قۇرىلىس اقىرلاسىپ، جەم-ءشوپ، وتىن-سۋ دايىن بولعاننان كەيىن، قاراتاس قاپتالىندا وسى شاعىن كوش كەرەگە جايىپ ىرگە تەپتى. جاڭا قونىستاعى بۇقارا ەس جيىپ ەتەك جاپقانشا، 1985-جىلدىڭ كوكتەمى دە كەلىپ جەتتى، بۇل كوش ءابيتان اۋىلىنا قاراستى دەربەس اكىمشىلىك قىستاق بولىپ قۇرىلىپ، سول جىلى ءساۋىر ايىندا شاڭىراق كوتەردى. ولار تىڭ تىرلىگىن قولمىتى قالاسىنان جوتكەپ كەلگەن جالعىز شىنجىر تابان تىراكتورمەن تىڭ جەر اشۋدان باستاپ، ءۇمىتتىڭ العاشقى تۇقىمىن ءسىڭىردى. دەسە دە نەشە ۇرپاق بويى مال شارۋشىلىعىمەن شۇعىلدانىپ كەلگەن ولارعا جاڭا ورتاعا ۇيلەسۋ قيىنشىلىعى مەن وندىرىستىك ەڭبەكپەن شۇعىلدانۋ اۋىرتپالىعى قاتار كەلىپ، ەڭبەك ونىمدىلىكتەرى مەن ورتاعا ۇيلەسىۋ سەنىمدىلىكتەرى بارىنشا تومەندەدى. كۇزگى جيىن-تەرىمدە ءبىر مۋ جەردەن مولشەرمەن ارەڭ ءبىر داعار (100كيلوگرام) ءبيداي الدى، ورتا ەسەپپەن جان باسىندىق كىرىس 18 يۋاننان اينالدى. مۇنداي قيىنشىلىق قىسپاعىنا ءتۇسىپ كورمەگەن بۇقارادا تولقۋ پايدا بولىپ، قارتتار مەن جاستار ورتاسىندا تايتالاستى كۇي قالىپتاستى، ناتيجەدە كەلەسى جىلى قازاندا قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى تۇرسىن جولداس وزىنە قاراستى 7 ءتۇتىندى باستاپ چيڭحاي ولكەسىنىڭ قولمىتى قالاسىنا قايتىپ كەتتى. كەيىن اۋىلدىق پارتكومنىڭ تىكەلەي ۇيىمدىق جاقتان تاربيەلەۋ ارقىلى مۇقامەت شۋجي، مۇقامەديا قىستاق باستىعى بولعان قىستاق باسشىلىق القاسىن جاڭادان ۇيمداستىرىپ، ساياسات جاقتان بۇقاراعا بەرىك سەنىم باعىشتاپ، بۇقارانىڭ كوڭىلىن ورنىقتىردى. قىستاقتىڭ جاڭا باسشىلىق القاسى بۇقارانىڭ بەلسەندىلىگىن تولىق اتتانىسقا كەلتىرىپ، تىڭ جەر اشىپ، اتىز-ارىق سۋ يگىلىگى قۇرىلعىلارىن كەمەلدەندىرىپ، اتا كاسىپ مال شارۋاشىلىعىمەن ەگىن شارۋاشىلىعىن قاتار يگەرىپ، مال ءناسىلىن ساپالاندىردى، جەرلىك بۇقارامەن ەتەنە بايلانىس ورناتىپ، كىشپەيىلدىلىكپەن تاجىريبە الماستىرىپ، ءتۇرلى شارۋاشىلىقتى جانداندىرىپ، بۇقارانىڭ كىرىسىن ارتتىردى.
1998-جىلى مەملەكەتتىڭ ازساندى ۇلتتار رايونىن دامىتۋ نىسان قارجىسىنان 50 مىڭ يۋان قارجى اجىراتىپ، 200 تۇياق قوي ساتىپ الىپ، ونىڭ 130 تۇياعىن 13 ءىرى وتباسىنا 10 تۇياقتان سۇيەمەل ساۋلىق قوي رەتىندە ۇلەستىرىپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءار ءۇش جىلدا ءبىر رەت اينالىمعا سالىپ، قىستاق كوللەكتيۆىنىڭ تۇراقتى مۇلكى رەتىندە بۇقارانىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا جەبەۋشىلىك رولىن ساۋلەلەندىرىپ كەلەدى؛ ال قالعان 70 تۇياق ساۋلىق قىستاقتىڭ كوللەكتيۆ مالى رەتىندە ءوسىرىلىپ، كەيىن ونىءىرى قاراعا اينالدىرعان، قازىر قىستاقتىڭ كوللەكتيۆ سيىرى 22 باسقا جەتكىزىلىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ يگىلىكتى ىستەرىنە ىستەتىلۋدە.
1988-جىلى كوكتەمدە بۇقارا جابال اتتانىسقا كەلىپ 10 مىڭ ءتۇپ اعاش وتىرعىزدى، سۋ تاپشى بولعان جاعدايدا، يىق اعاشپەن كاتەلدەپ سۋ تاسىپ قۇيىپ قستاقتىڭ باتسىنان ءبىر ورماندى بەلدەۋ قالىپتاستىرىلدى. بىلايعى جىلداردا 1500 مۋ تىڭ جەر تولعالانىپ اشىلدى، 17 كيلومەتىر توعان وپپاسىزداندىرىلدى، 21 كوپىر، 25 كومەي جاسالدى، 50 كيلومەتر اتىز-ارىق جولى جاسالىپ،13 كيلومەتر قورعانس ورمانى ەگىلدى، 1000 مۋ جەر تەگستەلىپ ىسكە قوسىلدى، 4 كيلومەتر سىم جولى تارتىلىپ قستاقتا توك بولماۋ ماسەلەسى شەشىم تاپتى، ءبىر باستاۋىش مەكتەپ، ءبىر قستاق كەڭسەسى سالىندى.
2014 -جىلعا كەلگەندە بۇقارالىق تاربيە قيمىلىنىڭ ورىستەتىلۋىنە بايلانىستى، قىزمەت گرۋپپاسىنداعى جولداستاردىڭ بۇقارادان قابىلداعان ۇسىنىس-پىكىر نەگىزىندە، قستاقتا تىڭ وزگەرىس جارىققا شىقتى. قالاشق پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ قولداۋىندا، قىستاق كەڭسەسى رەمونتالىپ، كوشە داۋالدارى اقتالىپ، وعان ەكى تىلدە ۇگىت ۇراندارى جازىلدى، قىستاعىمىزعا تۇسكەن قىزمەت گرۋپپاسىنىڭ قارجىلاي كومەكتەسۋىندە، 9 جەردەن كوشە شىراعى ورناتىلدى، ءتيىمدى ساياساتتان يكەمدى پايدالانىلىپ، قستاقتان 9 بەيقۇت ءۇي سالىندى جانە بەيتۇن قالاشىعىنداعى ءتيىمدى ءۇي قابات قۇرىلىسىنان ەكى ءۇي تياناقتاندى، نەگىزگى كوشەلەرگە قوقسىق ساندىعى قويىلىپ، ورتا تازالىعى كورنەكتى جاقساردى، ءبىر ءبولىم سۋ قۇرىلعىلارى كەمەلدەندىرىلدى. 8 ورىننان ورتا اماندىعىن باقىلاۋ اسپابى ورناتىلىپ، قوعام اماندىعى كەپىلدەندىرىلىپ، بۇقاراعا تازا دا تىنىش ورتا جاراتىلدى.
قاراتاس قىستاعىنداعى بۇقارا كۇرەسشەڭدىك رۋحتى بەلسەنە ساۋلەلەندىرىپ، قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ دۇرىس جەتەكشىلىگىندە قوس قولدارىنا سۇيەنىپ يگىلىك جاراتىپ، ساقا باسشى ءجانابىل سىماعۇل ۇلىنىڭ كۇتكەن ءۇمىتىن اقتاپ، اتا مەنكەندەرىن گۇلدەندىرۋگە شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىمەن بىرلىكتە ورتاق قۇلشىنىس جاساپ، بۇگىنگىدەي باي باقىتتى ومىرگە قول جەتكىزۋ جولىندا تابان ەت، ماڭداي تەرلەرى ارقىلى تاريحي تىڭ داستاندار جازىپ قالتىردى. مىنە بۇگىن جەرگىلىكتى ورىندارداعى اكىمشىلىك قىستاقتاردىڭ سۇيىنە قارايتىن ۇيرەنۋ ۇلگىسىنە اينالىپ، اتاعى اۋدان، ايماق، اۆتونوميالى رايوننان اتتاپ ءوتىپ، ورتالىق ۇيىمداستىرۋ تاراۋلارىنىڭ سيلىق تورىنەن ورىن الدى.
قازىر قاراتاس قىستاعىندا 42 ءتۇتىن 185 جان سانى بار، قازاق، دۇڭگەن ەكى ۇلتتان قۇرام تابادى، قازاق ۇلتى جالپى جان سانىنىڭ %93 ىن ۇستايدى. جالپى ەگىستىك جەر كولەمى 1100 مۋدىڭ ۇستىندە، مۇنىڭ ىشىندە قىستاق كوللەكتيۆىنىڭ ەگىستىك جەرى 218 مۋ، شاپپالىق جەرى 30 مۋ، ورماندىق جەرى 100 مۋ، كوللەكتيۆ مالى 150 باس (تۇياق) بولىپ، قىستاقتىڭ جىلدىق كوللەكتيۆ قورى 60 مىڭ يۋاننان اسىرىلدى؛ مالدىڭ ەڭ جوعارى باعىلىم سانى 2600 باس (تۇياق)، قىستاۋلىقتاعى باعىلىم سانى 1600 باس (تۇياق) بولىپ، ەگىس قۇرىلىمىندا ماي شەكىلدەۋىك، ءدان جانە سۇرلەمدىك جۇگەرى، قاربىز شەكىلدەۋىك قاتارلى داقىلداردى نەگىز ەتتى. بۇقارانىڭ 2013 -جىلعى جان باسىندىق ورتاشا كىرىسى 8251 يۋانعا جەتىپ، الدىڭعى جىلداعىدان 1702 يۋان ارتتىرىلدى. قىستاق پارتيا ياچەيكاسىندا قازىر 12 پارتيا مۇشەسى، پارتياعا قابىلداۋعا تاربيەلەپ جۇرگەن وبيەكتىلەردەن ەكەۋى بار، پارتيا ۇيىمىنا ءوتىنىش بەرگەن 5 جاس بار. ال وداق ياچەيكاسىندا 24 وداق مۇشەسى بار بولىپ، قازىرگە دەيىن قىستاقتان 9 ستۋدەنت جەتىلدى، ورتا تەحنيكۋم مەن ورتا مەكتەپ بىتىرگەن جاستار تورتەۋ، ورتالاۋ مەكتەپ بىتىرگەندەر 15وقۋشى بولىپ، بۇقارانىڭ مادەنيەت ورەسى كۇن سايىن جوعارىلاپ، مادەني تۇرمىستارى جاندانا ءتۇستى. پارتيانىڭ بۇقارالىق لۋشيانىنا تاباندى بولۋدى باستى ارقاۋ ەتكەن قىستاق باسشىلىق القاسى بۇقارانى باستاپ، جوعارىنىڭ ءتۇرلى كورسەتكىش مىندەتتەرىن تولىق ورىنداۋدىڭ سىرتىندا، بۇقارا ءۇشىن ناقتىلى ىستەر ىستەۋدە باستان-اقىر تاباندى بولىپ، تاماشا قوعامدىق ونىمدىلىكتەردى قولعا كەلتىردى. مۇنىڭ ناقتىلى مىسالدارى: جوعارى مەكتەپتەردە وقىپ جاتقان ستۋدەنتەرگە جىلىنا 2000 يۋاننان؛ ال تولىق ورتا مەكتەپ وقۋشىلارىنا جىلىنا 500 يۋاننان كومەك قاراجات بەرۋدىڭ سىرتىندا، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ سەلبەسىپ ەمدەۋ قامسىداندىرۋ قاراجاتىن قىستاق بۇكىلدەي مىندەتىنە الدى؛ 50 جاستان اسقان قارتتارعا جىلىنا 100 يۋاننان قارتتاردى قامسىزداندىرۋ كومەك قاراجاتىن بەرسە، 65 جاستان اسقان قارتتارعا ايىنا 30 يۋاننان تۇرمىستىق قاراجات بەرىپ كەلدى؛ قايتىس بولعاندارعا 1200 يۋان جەرلەۋ قاراجاتى بەرىلدى؛ ەگىس داقىلدارىنىڭ قامسىزداندىرۋ قاراجاتى ءۇشىن ءار مۋىنا 4.5 يۋاننان كومەك قاراجات بەرۋمەن بىرگە، ءناسىلدى بۇقا ساتىپ العاندارعا 1000يۋان،ءناسىلدى قوشقار العاندارعا 500 يۋان، بەيقۇت ءۇي سالۋشىلارعا 1500 يۋان شابىتتاندىرۋ قاراجاتى بەرىلدى. مىنە بۇل تيىمدىلىكتەر ۇزاق جىل تاباندىلىقپەن جالعاستىرىلعاندىقتان، قىستاقتىڭ وزگەرتۋگە بولمايتىن قىزمەت سالتىنا اينالىپ، بۇقارانىڭ ىنتىماقتاسا وتىرىپ، بەيبىت تىنش ورتا جاراتىپ، دوڭگەلەك داۋلەتتى ورەگە تىنباي ۇمتىلىس جاساۋىنا زور شابىت بەرىپ كەلدى.
سوڭىندا ءبىز قاراتاستاعى چيڭحايلىق تۋىسقاندارعا 30 جىلدا قول جەتكىزگەن قوماقتى ناتيجەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن دەي وتىرىپ، ولاردان وتان ءۇشىن، اتا مەكەندەرى ءۇشىن جانە بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن ەڭبەكشىلدىك رۋحتارىن ونان ارى ساۋلەلەندىرىپ، شۇعىلالى داستاندار جازىپ قالدىرۋلارىن ءۇمىت ەتەمىز.
پايدالانعان ماتەريالدار:
1) شينحۋا تورابى
2) قۇمىل جەرلىك تاريحى
3) قىستاقتاعى كوز قاراقتى قاريالاردان اۋىز ەكى اڭگىمەدەن الىندى (ايتان قارىنباي ۇلى، مۇقامەت سانسىزباي ۇلى)
اۆتوردىڭ ادرەسى: التاي قالالىق پارتكوم پارتيا مەكتەبى
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
