جۇڭگو مەن مالايزيانىڭ دوستىق كەمەسىن ءتىپتى دە كوركەم بولاشاققا باستايىق

«حالىق گازەتى»، 4 - ايدىڭ 15 - كۇنى، كۋالالۋمپۋر. 4 - ايدىڭ 15 - كۇنى كۋالالۋمپۋرعا بارىپ مالايزيادا مەملەكەتتىك ساپاردا بولۋ قارساڭىندا، مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ مالايزيانىڭ «شيڭجوۋ گازەتىندە»، «جۇلدىز گازەتىندە»، «كۇن نۇرى گازەتىندە» «جۇڭگو مەن مالايزيانىڭ دوستىق كەمەسىن ءتىپتى دە كوركەم بولاشاققا باستايىق» دەگەن تاقىرىپتا اۆتورلى ماقالا جاريالادى. ماقالانىڭ تولىق مازمۇنى تومەندەگىدەي:

جۇڭگو مەن مالايزيانىڭ دوستىق كەمەسىن ءتىپتى دە كوركەم بولاشاققا باستايىق

جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتوراعاسى شي جينپيڭ

مالايزيانىڭ ەڭ جوعارى مەملەكەت باسشىسى، مارتەبەلى يبىراھيمنىڭ ۇسىنىسىمەن مالايزيادا مەملەكەتتىك ساپاردا بولماقشىمىن. بۇل − مەنىڭ ارادا 12 جىل وتكەن سوڭ وسى كورىكتى ەلگە تاعى دا ساپارلاي كەلۋىم.

مەن مالايزيانىڭ جاڭا دامۋىن، جاڭا وزگەرىسىن ءوز كوزىممەن كورىپ، مالايزيالىق دوستارمەن دوستىق سۇيىسپەنشىلىكتى اقتارىلا اڭگىمەلەپ، سەلبەستىكتى تىلگە تيەك ەتۋگە اسىعىپ وتىرمىن.

جۇڭگو مەن مالايزيا − اراسىن تەڭىز ءبولىپ جاتقان دوس كورشى ەلدەر.

تەڭىزدەگى جىبەك جولى ەكى ەلدىڭ مىڭ جىلدان اساتىن دوستىق بارىس - كەلىسىنە كۋا بولدى، ”تەڭىز - مۇحيت بولە المايتىن“ ۇرپاقتار بويى جالعاسقان دوستىق سۇيىسپەنشىلىك تاريحتىڭ دامۋىنا ىلەسە بارعان سايىن تەرەڭدەدى.

ءبىر مىڭ 300 جىلدان استام ۋاقىتتىڭ الدىندا جۇڭگونىڭ تاڭ پاتشالىعى داۋىرىندەگى ي جيڭ عۇلاما تەڭىزدەن ءوتىپ عۇلامالىققا ءتۇسۋ جولىندا مالاي تۇبەگىن باسىپ ءوتىپ، گۋجيدا پاتشالىعىنىڭ تاريحىن تۇڭعىش رەت جازباشا ەستەلىككە الدى. 600 قانشا جىلدىڭ الدىندا جۇڭگونىڭ ميڭ پاتشالىعى داۋىرىندەگى تەڭىزشىسى جىڭ حى 7 رەت شالعاي مۇحيتقا ساپارلاپ شىعۋ بارىسىندا 5 رەت مالاككاعا بارىپ، بەيبىتشىلىك پەن دوستىقتىڭ تۇقىمىن سەپتى، مالاككانىڭ سانباۋمياۋ، سانباۋشان، سانباۋجيڭ دەگەن جەرلەرىندە جەرگىلىكتى حالىقتىڭ وعان دەگەن تەرەڭ ساعىنىشى بار. 80 نەشە جىلدىڭ الدىندا مالايزياداعى شىعىس وڭتۇستىك ازيا مەحانيك حۋاچياۋلارىنىڭ ەلگە قايتىپ قىزمەت وتەۋ ۇيىرمەسى جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسىنىڭ شەشۋشى ساتىندە يۇننانعا بارىپ، يۇننان - بيرما تاس جولى سىندى جان تامىردى اشۋعا كومەكتەستى. وسى تاماشا اڭگىمەلەر كۇنى بۇگىنگە دەيىن جۇڭگو مەن مالايزيا حالقى اراسىندا كەڭىنەن تارالىپ كەلەدى.

قازىرگىنى كورگەندە وتكەندەگى ەسكە تۇسەدى، جۇڭگو مەن مالايزيا بىرگە قۇلشىنىپ، تاريحتىڭ سالقار كوشىنەن كەلگەن دوستىق كەمەسىنە تاعى دا قوزعاۋشى كۇش قوسىپ، ونى نىق قاداممەن الىسقا جۇرگىزۋى كەرەك.

ءبىز ستراتەگيالىق جەتەكشىلىك رولىن مىقتى يگەرۋىمىز كەرەك. 51 جىلدىڭ الدىندا جۇڭگو مەن مالايزيانىڭ باسشىلارى قىرعي قاباقتىق سوعىستىڭ تۇمانىن بۇزىپ، ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتۋدى ۇيعارىپ، جۇڭگونىڭ شىعىس وڭتۇستىك ازيا وداعىنداعى ەلدەرمەن قارىم - قاتىناسىنىڭ جولىن اشتى.

ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقاننان بەرى جۇڭگو مەن مالايزيا باستان - اياق ستراتەگيالىق دەربەستىكتى تياناق ەتىپ، ءبىر - ءبىرىنىڭ دامۋ جولىنا قۇرمەت ەتىپ، ءبىر - ءبىرىنىڭ وزەكتى مۇددەسىنە ساياتىن جانە نازار اۋدارىپ وتىرعان كەلەلى ماسەلەلەردە ءبىرىن - ءبىرى قولداپ، مەملەكەت پەن مەملەكەتتىڭ ءوزارا تابىسقا جەتىپ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋىنىڭ ۇلگىسىن ورناتتى. 2023 - جىلى مەن ءانۆار زۇڭليمەن جۇڭگو - مالايزيا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋ جونىندە ماڭىزدى ورتاق تانىمعا كەلدىك، ەكى جاقتى قارىم - قاتىناس تاريحتىڭ جاڭا پاراعىن اشتى. ەكى جاق ستراتەگيالىق كەڭەسۋدى جيىلەتىپ، ساياسي ءوزارا سەنىمدىلىكتى ارتتىرىپ، ەكى ەل ۇكىمەتىنىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ سەلبەستىك جوباسىن ويداعىداي تياناقتاندىرىپ، دامۋ ستراتەگياسىن ۇشتاستىرۋدى جانە ەل باسقارۋ تاجىريبەلەرىن اۋىستىرۋدى كۇشەيتىپ، جوعارى دەڭگەيلى ستراتەگيالىق سەلبەستىك ارقىلى ەكى جاقتى قارىم - قاتىناستىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋى كەرەك.

ءبىز ناقتى سەلبەستىك جاساۋ ورنىقتىرعىشىن كوبەيتۋىمىز كەرەك. 2024 - جىلى جۇڭگو مەن مالايزيانىڭ ەكى جاقتى ساۋدا سوماسى 212 ميلليارد دوللارعا جەتىپ، ەكى ەل ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقان كەزدەگىدەن مىڭ ەسەگە جۋىق ارتتى، جۇڭگو ءۇرتىس 16 جىل مالايزيانىڭ ءبىرىنشى ۇلكەن ساۋدا سەرىگىنە اينالدى. مالايزيانىڭ جاس جەمىسى دۋريان ءبىر كۇن ىشىندە جەمىس باقشاسىنان جۇڭگونىڭ ەرەن بازارىنا جەتكىزىلىپ، جۇڭگو بۇقاراسىنىڭ قىزۋ قارسى الۋىنا يە بولدى. مالايزيا - جۇڭگو گۋاندان كاسىپ باقشاسى رايونىنا 11 ميلليارد يۋاننان استام قارجى قوسىلدى، باقشاعا ىرگە تەپكەن نىساندار تۇگەلدەي سالىنىپ بولىپ، وندىرىسكە قوسىلعاننان كەيىن كوپتەگەن ۇزاق ۋاقىتتىق جۇمىس ورنىن جاراتادى. ەكى ەلدىڭ سيفرلى ەكونوميكا، جاسىل دامۋ، كاسىپ سالاسىنا قارجى قوسۋ، قاتىناس نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى سياقتى سالالارداعى سەلبەستىك كومەسكى كۇشى ۇزدىكسىز اشىلدى. ەكى جاق ءوزارا ءتيىمدى سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ جوعارى ساپامەن بىرگە قۇرۋدى ىلگەرىلەتىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگى، قامداۋ تىزبەگى سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، سيفرلى ەكونوميكا، جاسىل ەكونوميكا، كوك ءتۇستى ەكونوميكا، ساياحات ەكونوميكاسى سەلبەستىگىن ءتۇيىندى تۇردە ىلگەرىلەتىپ، ءوز - ءوزىنىڭ وسىزاماندانۋ اياق الىسىنا دەم بەرۋى كەرەك.

ءبىز گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىستىڭ ەسكەگىن ويداعىداي ەسۋىمىز كەرەك.

جۇڭگو مەن مالايزيا ءوزارا قارسى جاق ازاماتتارىنا ۆيزاسىز وتكىزۋ مامىلەسىن جاسايدى. 2024 – جىلى ەكى ەل ادامدارىنىڭ بارىس – كەلىسى 6 ميلليون ادام – رەتكە تاياپ، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە بىنۋ ىندەتىنىڭ الدىنداعى ورەدەن استى. ”مالايزيا − ازياداعى باۋراعىش جەر“ دەگەن جارناما ءسوزى مالايزيانىڭ مادەنيەتىنىڭ، تاريحىنىڭ، كورىنىسىنىڭ وزگەشە ەرەكشەلىگىن اڭعارتىپ، كوپتەگەن جۇڭگولىق ساياحاتشىنى سەيىل - سەرۋەن جاساپ، تاماشالاۋعا باۋرادى. سونىمەن قاتار، جۇڭگوعا ساپارلاي كەلگەن مالايزيالىق ساياحاتشىلار بارعان سايىن كوبەيىپ، مول ”بايىرعى سالت - سانانى“ جانە ”قازىرگى كەلبەتتى“ تانىدى. جۇڭگو مەن مالايزيا ەكى ەل حالقى تۋىسقاندارداي بارىس - كەلىس جاساپ، گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىستى جانە وركەنيەتتەردىڭ ءوزارا ۇلگى الۋىن جەبەپ، ءوزارا ءتۇسىنىسۋدى، جاقىنداسۋدى كۇشەيتۋى كەرەك.

ءبىز كوپ جاقتى سەلبەستىكتىڭ جەلكەنىن كوتەرۋىمىز كەرەك. جۇڭگو مەن مالايزيا − ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىندەگى ماڭىزدى وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەر، جاڭادان گۇلدەنگەن بازار ەكونوميكالىق تۇلعالارى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ وڭتۇستىگىنىڭ مۇشەسى ساناتىندا حالىقارالىق ادىلدىكتى، تۋراشىلدىقتى قورعاۋ، اشىق، سيىسىمدى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ سياقتى جاقتاردا تۇرعىسى جاقىن، شىعىس ازيا سەلبەستىگى، ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمى، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى سياقتىلار اياسىندا تىعىز ىستەستىك ورىستەتۋدە. جۇڭگو جاق مالايزيانىڭ بريكس ەلدەرىنىڭ ارىپتەس ەلىنە اينالۋىن قارسى الادى، بۇل دۇنيە جۇزىندەگى وڭتۇستىك جاقتىڭ بىرلەسىپ ءوزىن الۋەتتەندىرۋىنىڭ ءداۋىر اۋقىمىنا ۇيلەسەدى، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ورتاق مۇددەسىن قورعاۋعا ءتيىمدى. بيىل − جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسى مەن دۇنيە جۇزىلىك فاشيزمگە قارسى سوعىستىڭ جەڭىسكە جەتكەندىگىنىڭ 80 جىلدىعى، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قۇرىلعاندىعىنىڭ 80 جىلدىعى ءارى باندۇڭ ءماجىلىسى اشىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى. ەكى جاق حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ىستەردەگى سەلبەستىكتى قويۋلاتىپ، بەيبىت قاتار تۇرۋدىڭ بەس پرينسيبى مەن باندۇڭ رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىن وزەك ەتكەن حالىقارالىق جۇيە مەن حالىقارالىق زاڭدى نەگىز ەتكەن حالىقارالىق ءتارتىپتى بىرگە قورعاپ، دۇنيە جۇزىلىك جونگە سالۋدىڭ اناعۇرلىم ءادىل، ۇيلەسىمدى بەتالىسقا قاراي دامۋىن ىلگەرىلەتۋى كەرەك. كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن قورعاۋ، دۇنيە جۇزىلىك كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ ورنىقتىلىعىن قورعاۋ، اشىق، سەلبەسكەن حالىقارالىق ورتانى قورعاۋ كەرەك.

جۇڭگو مەن مالايزيا − حاۋىپ - قاتەردە بىرگە بولاتىن، داڭقتا دا، نامىستا دا بىرگە بولاتىن، جاپا - ماشاقاتتا بىرگە بولاتىن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا.

”باقىتتىڭ يگىلىگىن بىرگە كورۋ، قيىندىقتى بىرگە ارقالاۋ“ − ەكى ەلدىڭ ورتاق ماقال - ماتەلدەرى، بۇل جۇڭگو مەن مالايزيانىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىنىڭ شىن ءمانىن بەينەلەيدى. ەكى جاق جۇرەكتىلىكپەن ءداۋىردىڭ الدىڭعى لەگىندە ءجۇرىپ، قايراتتانا العا ۇمتىلىپ، دامۋدىڭ، زورايۋدىڭ، گۇلدەنۋدىڭ جارقىن بولاشاعىن بىرگە اشۋى كەرەك.

جۇڭگو مەن شىعىس وڭتۇستىك ازيا وداعىنداعى ەلدەردىڭ دوستىق سەلبەستىگى ءداۋىردىڭ بوران - شاشىنىنان ءوتىپ، ۋاقىت وتكەن سايىن بەكەمدەلە ءتۇستى.

جۇڭگو شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ پىكىرلەسۋ ارىپتەستەرىنىڭ ىشىندە ەڭ الدىمەن «شىعىس وڭتۇستىك ازيا دوستىق سەلبەستىك شارتىنا» قاتىناسىپ، شىعىس وڭتۇستىك ازيا وداعىمەن الدىمەن ەركىن ساۋدا رايونى جانە جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس ورناتتى، جۇڭگو مەن شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ سەلبەستىگى ەڭ ناقتى، ەڭ ناتيجەلى بولدى.

ازيا فينانس داعدارىسى، حالىقارالىق فينانس داعدارىسى، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى سياقتى سىن - سايىستار مەن ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنىڭ كەرى اعىسىنا قاراتا، ەكى جاق ءوزارا كومەكتەسىپ، ءوزارا قارايلاسىپ، ەكى جاقتى سەلبەستىك بارعان سايىن بەكەمدەلدى. 2024 - جىلى جۇڭگو مەن شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ ساۋدا سوماسى 980 ميلليارد دوللاردان اسىپ، ءۇرتىس 5 جىل ءوزارا ءبىرىنشى ۇلكەن ساۋدا سەرىگى بولىپ، جۇڭگو - شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى ەركىن ساۋدا رايونىنىڭ 3.0 نۇسقاداعى كەلىسسوزى ماندىك جاقتان اياقتادى. شىعىس وڭتۇستىك ازيا وداعىنداعى ەلدەردىڭ اناعۇرلىم كوپ ساپالى، ەرەكشەلىككە يە ونىمدەرى جۇڭگونىڭ بارشا وتباسىلارىنا كىردى، جۇڭگونىڭ ادەبيەت، قۋىرشاق فيلم، كينو - تەلەۆيزيا تۋىندىلارى سياقتىلار شىعىس وڭتۇستىك ازيا وداعىنداعى ەلدەرگە ىركەس - تىركەس قادام تاستاپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتى مەن باۋراۋ قۋاتىنا تولى وسى زامانعى تۇرمىس تىنىسىن الا باردى.

جۇڭگو شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ ىنتىماعى مەن شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ ورتاق تۇلعا قۇرىلىسىن باتىل قولدايدى، شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرىنىڭ وڭىرلىك جۇلگەدەگى وزەكتى ورنىن قولدايدى. جۇڭگو مالايزيانىڭ 2025 - جىلى شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنا كەزەكتى ءتوراعا ەل مىندەتىن اتقارۋىن بار كۇشپەن قولدايدى، مالايزيانىڭ جۇڭگو شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى قارىم - قاتىناسىن سايكەستىرۋشى ەل رەتىندە كوپىرلىك رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋىن ءۇمىت ەتەدى. جۇڭگو جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىن، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ءىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋدە. جۇڭگو جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ − بەيبىت دامۋ جولىمەن جۇرەتىن وسىزامانداندىرۋ، ءار ەلمەن بىرگە بەيبىت دامۋدى، ءوزارا ءتيىمدى سەلبەستىكتى، بىرگە گۇلدەنۋدى جۇزەگە اسىرۋدى قالايمىز. جۇڭگونىڭ ەكونوميكالىق نەگىزى ورنىقتى، ابزالدىعى كوپ، كومەسكى قۋاتى زور، ۇزاق ۋاقىت جاقسارۋ تىرەكتىك شارت - جاعدايى مەن نەگىزگى بەتالىسى وزگەرگەن جوق. جۇڭگو 2025 - جىلعى ەكونوميكالىق ارتۋدىڭ مەجەلى نىساناسىن %5 توڭىرەگىندە بەلگىلەدى، جوعارى ساپالى دامۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى سىرتقا ەسىك اشۋدى كەڭەيتىپ، دامۋ ورايىنان ءار ەلمەن بىرگە يگىلىكتەنىپ، ءوڭىردىڭ، ءتىپتى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ ەكونوميكاسىنا اناعۇرلىم كوپ ورنىقتىلىق پەن تۇراقتىلىق اكەلەدى.

ىنتىماق − كۇش، سەلبەستىك بولعاندا عانا تەڭ يگىلىككە كەنەلۋگە بولادى.

جۇڭگو مالايزيامەن جانە شىعىس وڭتۇستىك ازيا وداعىنداعى باسقا دا ەلدەرمەن بىرگە بەيبىتشىلىك پەن دامۋ سىندى تاريح اعىمىنا سايكەسىپ، وڭىرلىك ساياسي جانە شەپ قۇرىپ قارسىلاسۋ جاسىرىن اعىمىنا قارسى تۇرىپ، سىڭار جاقتىلىقتى، قورعانىمپازدىقتى تالقانداپ، جوعارى دەڭگەيدەگى ستراتەگيالىق مانگە يە جۇڭگو - مالايزيا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىنىڭ تولقىن جارا العا باسۋىن ىلگەرىلەتىپ، جۇڭگو - شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ اناعۇرلىم تىعىز تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرۋدى قالايدى.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى