2025.08.11 16:45 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
”جۇڭگو ەلدەن ەرەك بولۋعا بوي ۇرمايدى، بارلىق گۇلدى شەشەك اتقىزىپ، جالپى وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرمەن قول ۇستاسا وتىرىپ، وسىزامانداندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدى ءتىپتى دە ءۇمىت ەتەدى“.
20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ 19 - رەتكى باس قوسۋىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ بۇكىل ادامزاتتىڭ ورتاق باقىتىن كوزدە ۇستاپ، جۇڭگونىڭ دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامۋىن قولدايتىن 8 ءتۇرلى ارەكەتىن سالتاناتپەن جاريالاپ، جۇڭگونىڭ قالىڭ دامۋ ۇستىندەگى ەلدەرمەن قول ۇستاسا وتىرىپ وسىزامانداندىرۋدى بىرگە جۇزەگە اسىرۋ بەكىمىن ايگىلەدى.
”ءتوراعا شي جينپيڭ حالىقتىڭ باقىتىن كوزدەپ، قوعامدىق ادىلدىك پەن ادىلەتتىكتى قورعاپ، سوعىستى ەمەس بەيبىتشىلىكتى، قارسىلاسۋدى ەمەس ىستەستىكتى، ءبۇلدىرۋدى ەمەس جاسامپازدىقتى دارىپتەپ، دۇنيە جۇزىنە ۇلگى كورسەتتى“، برازيليانىڭ زۇڭتۇڭى لۋلا كوپتەگەن ەلدەردىڭ ورتاق اسەرىن تىلىنە تيەك ەتتى.
جۇڭگو جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىن، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ءىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتتى. ءبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام جۇڭگو حالقىنىڭ جالپى تۇلعالىق جاقتان وسىزامانداندىرۋعا قادام تاستاۋى قازىرگى دامىعان ەلدەردىڭ كولەمىنىڭ جالپى جيىنتىعىنان اسىپ تۇسەتىن وراسان زور بازار قالىپتاستىرعاندىعىنان دەرەك بەرەدى. جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدە قانداي جولمەن ءجۇرۋ جۇڭگو حالقىنىڭ باقىتىنا عانا ەمەس، قايتا دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل حالقىنىڭ باقىتىنا دا سايادى.
”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ — بەيبىت دامۋ جولىمەن جۇرەتىن وسىزامانداندىر“. جۇڭگونىڭ ۇزاق ۋاقىتتان بەرگى امالياتتىق ىزدەنىسىنە ىشكەرىلەي وي جۇگىرتىپ، حالىقارالىق تاجىريبەلەردى تەرەڭ قورىتىندىلاپ، باس شۋجي شي جينپيڭ ماڭىزدى تۇجىرىم جاسادى.
بەيبىتشىلىك، تاتۋلىق، جاراسىمدىلىق جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ 5000 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى تالپىنعان جانە جالعاستىرعان ۇستانىمى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ قانىندا باسقالارعا شاپقىنشىلىق جاساۋ، اتامان بولۋ، زورەكەرلىك ىستەۋ گەنى جوق.
”جۇڭگولىقتار ەجەلدەن <وزىڭە تىلەمەگەندى وزگەگە دە تىلەمە>، <دۇنيە كوپكە ورتاق>، <بارلىق ەلمەن جاراسىمدى بولۋ> ۇستانىمىنا سەنىپ كەلەدى، جۇڭگو استە زورەكەر بولمايدى، سەن جەڭىلىپ، مەن جەڭەتىن، اياقتان شالاتىن ويىندى دا قۇپتامايدى، ويتكەنى جۇڭگولىقتاردا ەجەلدەن مۇنداي مادەنيەت گەنى جٶق، مۇنداي قارانيەتتە جوق. جۇڭگونىڭ دامۋى باستان - اياق دۇنيە جۇزىندەگى بەيبىتشىلىك كۇشتەرىنىڭ ارتۋى بولماق“. باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىندەگى بەيبىتشىلىك قاسيەتىن بايىمداپ بەردى.
تاريحتا، كەيبىر ەلدەر سوعىس، وتارلاۋ، تالان - تاراجىلاۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى وسىزامانداندىرۋدى جۇزەگە اسىرىپ، قالىڭ دامۋ ۇستىندەگى ەلدەر حالقىنا اۋىر ازاپ اكەلدى. وزگەنى زيانداپ، وزىنە پايدا جەتكىزەتىن، قاندى قىلمىستارعا تولى مۇنداي كونە سۇردەكپەن جۇڭگو جۇرمەيدى، استە جۇرمەيدى دە. جۇڭگو بەيبىتشىلىك، دامۋ، ادىلدىك، ادىلەتتىك، دەموكراتيا، ەركىندىك سىندى بۇكىل ادامزاتتىڭ ورتاق قۇنىن ساۋلەلەندىرىپ، ءار ەلمەن سەلبەسىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋدى دارىپتەيدى.
قازىرگە دەيىن دۇنيە ءجۇزى بويىنشا وسىزاماندانۋعا قادام تاستاعان ەلدەر 20 نەشەگە جەتىپ، جالپى حالىق سانى ءبىر ميلليارد اينالاسىندا بولسا، ال شامامەن 673 ميلليون ادام اشارشىلىققا تاپ بولۋدا. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”دۇنيە ءجۇزىنىڭ گۇلدەنۋى، ورنىقتىلىعى _ كەدەيلەر بارعان سايىن كەدەيلەسۋ، بايلار بارعان سايىن بايۋ نەگىزىندە ورناۋى مۇمكىن ەمەس، ءار ەل اناعۇرلىم سيىسىمدى، اناعۇرلىم جالپىعا ءتيىمدى، اناعۇرلىم يكەمدى دۇنيە جۇزىلىك دامۋدى ىلگەرىلەتۋى كەرەك“.
جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ بەيبىت دامۋ جولىمەن ءجۇرۋى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ تەرەڭ حالىقتىق سۇيىسپەنشىلىگى مەن دۇنيە جۇزىلىك سۇيىسپەنشىلىگىن ۇيىستىردى. اۋىل - قىستاققا تۇسكەن كەزدەگى ”اۋىلداستاردىڭ ءبىر ۋاق ەت جەۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ“ ارمانىنان رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋدىڭ العاشقى كەزىندەگى «جۇڭگو حالقىن ءتىپتى دە جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتۋ» ارمانىنا دەيىن؛ فۋجياندا قىزمەت ىستەگەن كەزدە پاپۋا - جاڭا گۆينەياعا باكتەريا ءشوپ تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋدى ىلگەرىلەتۋدەن مەملەكەت باسشىسى بولعاننان كەيىن سەنەگالدىڭ اۋىل - قىستاق تۇرعىندارىنىڭ اۋىز سۋ ماسەلەسىن شەشۋىنە كومەكتەسۋگە دەيىن ... مەيلى ماڭايىنداعى اۋىلداستاردىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسى بولسىن، الدە دۇنيە جۇزىندەگى باسقا ەلدەر حالىق بۇقاراسىنىڭ تىلەگى بولسىن، شي جينپيڭ جولداس باستان - اياق ەسىنەن شىعارمادى.
”جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋدا بىردە - ءبىرىن قاعىس قالدىرماۋدان“ ”وسىزامانداندىرۋ جولىندا بىردە - ءبىرىن قاعىس قالدىرماۋعا، ءبىر ەلدىڭ دە قاتاردان قالۋىنا بولمايدى“ دەگەنگە دەيىن، جۇڭگو دامۋ ارقىلى بۇكىل ەل حالقىن جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتۋگە كۇش سالىپ قانا قويماي، بىرگە دامۋ ارقىلى ءار ەل حالقىن جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتۋگە دە كۇش سالدى _ يندونەزيادا پويەز جاۆان جوعارى قارقىندى تەمىر جولىندا زىمىرادى، جولاۋشى راللي ”جۇڭگو تەحنيكاسى“ مەن ”جۇڭگو جىلدامدىعىنا“ بارەكەلدى ايتتى؛
رۋاندادا جاس باكتەريالى بالعىن ءشوپ توپىراقتان باسىن قىلتيتىپ، دەماس قاتارلى جاستاردىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋ ارمانى مەن جاڭا تۇرمىسىن ايگىلەدى؛
ماداگاسكاردا بۋدانداستىرىلعان كۇرىشتەن مول ءونىم الىندى، كۇرىش ەگەتىن شارۋا لانايفمانانىڭ جۇزىنەن باقىت لەبى ەستى؛
گۆيانادا كۇن ەنەرگيالى شىراق جاڭبىرلى ورماننىڭ تەرەڭ قويناۋىنداعى قىستاقتىڭ ءتۇنىن نۇرلاندىردى، بافيد جون باسقا قىستاق تۇرعىندارىمەن بىرگە قۋانا ايقايلادى؛
...
ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ دارىپتەمەسىنەن، دۇنيە جۇزىلىك دامۋ دارىپتەمەسىنە، دۇنيە جۇزىلىك حاۋىپسىزدىك دارىپتەمەسىنەن، دۇنيە جۇزىلىك وركەنيەت دارىپتەمەسىنە دەيىن، ءبىر قىدىرۋ ماڭىزدى ۇستانىمداردىڭ، دارىپتەمەلەردىڭ العا قويىلۋى، ناقتى شارالاردىڭ تياناقتانۋى تۇگەلدەي ءىرى پارتيانىڭ، ءىرى ەلدىڭ كوسەمدەرىنىڭ دۇنيە ءجۇزىن يگىلىككە كەنەلتىپ، حالىق ءۇشىن ىستەيتىن سۇيىسپەنشىلىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن ايگىلەدى، ”ءار ەل حالقى جاقسى تۇرمىس كەشىرگەندە عانا، گۇلدەنۋ باياندى بولادى، حاۋىپسىزدىك سوندا عانا قامتاماسىزداندىرىلادى، ادامدىق ۇقىقتىڭ نەگىزى بولادى“.
«دۇنيە ءجۇزىنىڭ ءجۇز جىلدىق وزگەرىسى جەدەل وزگەرۋدە، كىربەڭدىك پەن قاقتىعىستان كەڭ پەيىلدىكپەن اتتاپ ءوتىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرىنا كەڭ پەيىلدىكپەن كوڭىل ءبولۋدى قاجەت ەتەدى»، باس شۋجي شي جينپيڭ كەڭ ۋاقىت كەڭىستىك ولشەمىندە بۇكىل ادامزاتتىڭ دامۋ ماسەلەسىنە وي جۇگىرتتى، ”ءبىز تاريحتىڭ دۇرىس جاعىندا، ادامزات وركەنيەتىنىڭ العا باسۋ جاعىندا باتىل تۇرىپ، بەيبىتشىلىك، دامۋ، سەلبەستىك، تەڭ يگىلىكتەنۋ تۋىن بيىك ۇستاپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىن اناعۇرلىم ويداعىداي قورعايمىز“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ءسوزى ەكپىندى، جۇڭگو ارەكەتى بەرىك تە پارمەندى بولادى.