- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
ارۋعا جاراسادى شولپى، شاشباۋ
2015.05.26 09:28 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
قازاق قىزدارى كيىمىنىڭ تۇراقتى ەلەمەنتى بولىپ تابىلاتىن اشەكەي-شاشقا تاعاتىن بۇيىمدار. ولار ەكى تۇرگە بولىنەدى. قۇرىلىمى جاعىنان شاعىن بولىپ كەلەتىن ءبىرىنشى ءتۇرى شولپى ءوزارا بىرىكتىرىلگەن قوزعالمالى بولشەكتەر: قۇلپىرما مارجان تىزبەكتەرىنەن، رەسەي تيىندارىنان (ونىڭ ىشىندە جالعان تەڭگەلىكتەردەن)، ءتۇرلى پىشىندەگى جارتىلاي قۋىس نەمەسە جالپاق، سەلدىر مەدالونداردان، كۇمىسكە ورناتىلعان ءتۇرلى تاستان قۇرالادى. ءتۇرلى ساندىك سالپىنشاق پەن اسەمدەلگەن قۇرىلىمى كۇردەلى بولشەك كۇردەلى پىشىندەگى جالپاق تاسپاعا قوندىرىلادى.
شاشقا ارنالعان بۇيىمداردىڭ ۇزبەلى شاشباۋ دەپ اتالاتىن ەكىنشى ءبىر ءتۇرى ءوزىنىڭ ۇزىندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى، ول كۇمىس شىنجىرلاردان نەمەسە جىپتەن، جىبەك باۋدان جاسالىپ، مارجان مونشاقتارمەن، ساندىك اشەكەي بولشەكتەرىمەن بەزەندىرىلگەن تاسباۋلاردان تۇرادى. بۇل اشەكەيلەر دە شولپىعا ۇقساس بولشەكتەردەن تۇرۋى مۇمكىن. ەگەر شولپى شاشتىڭ ۇشىنا ىلىنەتىن بولسا، ۇزبەلى شاشباۋ بۇرىمنىڭ تۇبىنە ىلىنەدى نەمەسە شاشپەن بىرگە ءورىلىپ، بۇرىمعا ءسان بەرىپ تۇرادى. كەيدە بۇل اشەكەي قارا باۋدان جاسالىپ، شاشتى ۇزىن جانە قالىڭ ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن قولدانىلادى. بۇيىمنىڭ اتاۋى قاي ماتەريالدان جاسالعانىنا قاراي اتالادى. ماسەلەن، سالپىنشاقتى مارجان مونشاقتار تىزبەگى مارجان شاشباۋ دەپ اتالادى. ۇزبەلى شاشباۋدىڭ ەرەكشەلىگى-ونىڭ ۇشىندا مولدىرەگەن شىق، جاڭبىر تامشىلارى، داندەر مەن جەمىستەر تۇرىندەگى جىبەك شاشاقتان، كۇمىستەن جاسالعان سالپىنشاقتاردىڭ بولۋى.
شاشقا تاعاتىن اشەكەي سىيلاعاندا ايتىلاتىن: «شاشىڭ ۇزىن ءارى قالىڭ بولسىن!» دەگەن ءسوزدىڭ ءتۇپ-توركىنىنەن شاشتىڭ قالىڭدىعى مەن ۇزىندىعى ايەل سۇلۋلىعىنىڭ ماڭىزدى ءبىر بەلگىسى بولىپ سانالعانىن بايقاۋعا بولادى. اۋىز ادەبيەتىندە شولپى مەن شاشباۋ قىزدىڭ اسەم كەلبەتىن سيپاتتاعاندا ءجيى قولدانىلادى. ماسەلەن، «قىز جىبەك» داستانىندا بۇرىمداعى التىن شاشباۋعا قىزداردىڭ ارتىقشىلىعىن بىلدىرەتىن بۇيىم رەتىندە تەڭەۋ ايتىلعان.
بۇل اشەكەيدىڭ قۇرامىنداعى مەتال بولشەكتەر مەن شولپىلاردىڭ ماندىك-ماعىنالىق پىشىندەرى نازار اۋدارتادى. ولار نايزانىڭ ۇشى، كونۋس، قوڭىراۋ ءپىشىندى جانە ۇشى شاشاقتالعان سىم (قورعانىس رولىندە)، ءدان، جاپىراق، رومب (ۇرپاق اكەلۋ سيمۆولى)، تيىندار (بايلىق سيمۆولى)، كۇمبەز، شار تۇرىندە جاسالادى. قازاقتار ورتا ازيانىڭ، شىعىستىڭ باسقا دا حالىقتارى سياقتى قوڭىراۋلى، سىلدىرماقتى شولپىنى بالە-جالا، جىن-شايتاندى جولاتپايدى دەگەن سەنىممەن ىرىمداپ تاعاتىن بولعان.
ايەل اشەكەيلەرىنىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى-شاشقاپ. ول شاشتىڭ ەكى ورىمىنە ارنالعان قاپ رەتىندە ماقپال، بارقىت، پارشا سياقتى ساندىك ماتالاردان تىگىلىپ، وڭ جاق بەتى كۇمىس، التىندالعان قۇيمالارمەن اشەكەيلەنەدى.
ادام جانىنىڭ ءبىر بولىگى شاش اراسىندا بولادى دەگەن نانىم قالىپتاسقاندىقتان، بۇرىمدى كەسۋگە، تاراعاندا تۇسكەن شاشتى جەرگە تاستاۋعا بولمايدى دەپ سانالاتىن. بىرەۋدىڭ شاشىن قولىڭا تۇسىرسەڭ، ونىڭ ومىرلىك كۇشىنىڭ ءبىر بولىگىنە يەلىك ەتە الاسىڭ دەگەن سەنىم قالىپتاسقان. باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ شاشى بالا تۋعاندا، اۋىرعاندا كومەكتەسەدى دەگەن دە سەنىم بولعان. مىسالى، قازاقتا ورىستىڭ شاشى سىرقاتتان ەمدەلۋگە كومەكتەسەدى دەگەن سەنىم بولعان. شاش تۋرالى وسىعان ۇقساس نانىم-سەنىم الەمنىڭ كوپتەگەن حالقىنىڭ تۇيسىگىندە ورىن العان. قازاق پەن وزبەكتىڭ داستۇرىندە بالانىڭ العاش الىنعان قارىن شاشىن كۇمىس نەمەسە ماتادان جاسالعان ءۇشبۇرىشتى تۇماردىڭ ىشىنە سالىپ، بالانىڭ كيىمىنە قاداپ قوياتىن بولعان. قازاقتىڭ شاش ءورۋ ءداستۇرى وسىنداي تۇسىنىكتەرمەن بايلانىستى بولۋى مۇمكىن: كۇيەۋ جىگىت جاعىنان قالىڭدىقتىڭ ۇيىنە كەلگەن بويجەتىپ وتىرعان قايىنسىڭىلىلەرى نەمەسە باسقا قىزدار شاشىن ءورىپ بەرۋدى سۇراپ قالىڭدىققا قولقا سالادى، سودان كەيىن قالىڭدىق ولارعا قانداي دا ءبىر زەرگەرلىك اشەكەيىن سىيعا تارتۋى ءتيىس.
جاۋاپتى رەداكتورى : مۇحيت امانتاي ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
