بايىرعى قالانى قالاي وزگەرتىپ قۇرۋدا بۇقارانىڭ ايتقانى ەسەپ
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى حان چين - يان
2021.09.15 14:54 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
تاريحتىڭ بوران - شاشىنىن باستان وتكەرگەن بايىرعى قالا، ۋاقىتتىڭ قۇپيا سيفرىن ارقالاعان تارام - تارام كوشەلەر. ياركەن بايىرعى قالاسىندا سەيىلدەپ جۇرسەڭىز، بۇل ارانىڭ دارا قاسيەتىن سەزىنە الاسىز: ءارى ەسكىنىڭ ءىزىن اۋەلگى قالپىندا ساقتاسا، ءارى ومىرشەڭدىككە تولى تىرشىلىك تىنىسىن دا ساقتاپ وتىر.
ياركەن بايىرعى قالاسىنىڭ تاريحى ۇزاق، ۇلتتىق سالت - ءداستۇرى قويۋ. الايدا قوعامنىڭ دامۋىنا ىلەسىپ، بايىرعى قالاعا ادامدار بارعان سايىن شوعىرلانىپ، ۇيلەر ءيىن تىرەسە، ىعى - جىعى سالىنىپ، كوشەلەر بارعان سايىن تارىلىپ، ەڭ سوڭىندا ”لاس سۋى بۇرقىراپ جاتاتىن، قوقىر - قوقسىعى جەلمەن ۇشىپ جۇرەتىن“ لاشىق اۋماققا اينالدى.
ياركەن اۋداندىق پارتكوم مەن اۋداندىق ۇكىمەت بايىرعى قالانى وزگەرتىپ قۇرۋدى حالىق تۇرمىسى ينجەنەرياسى، جۇرت تىلەگى ينجەنەرياسى رەتىندە مىقتى يگەرىپ، 2018 - جىلى 4 - ايدا بايىرعى قالانى وزگەرتىپ قۇرۋعا كىرىستى، ”ءبىر ۇيگە ءبىر جوبا بولۋ“، ”ءبىر كوشەدە ءبىر كورىنىس بولۋ“ ءتاسىلىن قولدانىپ، بايىرعى قالا رايونىن وزگەرتىپ قۇرۋدى ساياحاتتى دامىتۋمەن تەرەڭ توعىستىرۋدى ىلگەرىلەتتى.
9 - ايدىڭ 13 - كۇنى ياركەن بايىرعى قالاسىنىڭ قازانشى كوشەسىنە بارعانىمىزدا، قۇلاعىمىزعا داڭعىرلاعان دىبىس ەستىلدى. كوشە بويىنداعى تەمىر قازان دۇكەنىندەگى، مىس قازان دۇكەنىندەگى ۇستالار قاربالاستىققا ءتۇسىپ جاتىر ەكەن.
قازانشى كوشەسىنە كىرە بەرىستە 700 شارشى مەتردەن استام جەردى يەلەگەن ”قادىرعازى سامسا ەرەكشە ءدامدى تاعامدارى“ اتتى تاعامجاي بار. تاعامجايدىڭ قوجايىنى 32 جاستاعى ابدۇقاھار ءانۋار قازانشى كوشەسىندەگى ەڭ ايگىلى سامسا دۇكەنىنىڭ 4 - ۇرپاق جالعاستىرۋشىسى.
”سامسانىڭ ءدامى ۇلى اتا − بابامىزدان بىزگە جەتكەن“. كىشكەنتايىنان ياركەن بايىرعى قالاسىندا وسكەن، داشۋە بىتىرگەننەن كەيىن اكە جولىن قۋعان ابدۇقاھار: ”مەن اتا - بابامنىڭ قولونەرىن كوركەيتە بەرسەم دەيمىن“، - دەدى.
”بۇرىندارى تيجارات ورنىمىز وتە كىشكەنە بولعاندىقتان، ساۋدامدى كولەمدەندىرەيىن دەسەم دە امالسىز بولدىم“. ابدۇقاھار بايىرعى قالانى وزگەرتىپ قۇرۋعا ىلەسە، دۇكەنىن جاڭارتىپ، توزىعى جەتكەن توپىراق كەرپىش ءۇيىن ادەمى قابات ۇيگە وزگەرتكەندىگىن ايتتى.
”قازىر جاقسى بولدى، قورشاعان ورتامىز كوركەيدى، ساۋدامىز ءتىپتى دە كۇسەتتەندى“، - دەپ ءسوز اراسىندا ماقتانىپ العان ابدۇقاھار، - ”تيجارات ورنىمىزدىڭ اۋماعى ءبىر ەسەدەن استام كەڭەيىپ، مەيماندارىمىز 3 − 4 ەسە كوبەيىپ، كۇندىك ورتاشا تيجارات كىرىسىمىز بۇرىنعى 7000 − 8000 يۋاننان مولايىپ، 30 − 40 مىڭ يۋانعا ارتتى“، - دەدى.
5.16 شارشى كيلومەتر كەلەتىن ياركەن بايىرعى قالا قورعاۋ رايونىندا 48 مىڭ 669 وتباسى، 219 مىڭ ادام بار. ”بايىرعى قالانى قالاي وزگەرتىپ قۇرۋدا بۇقارانىڭ ايتقانى ەسەپ“. بۇرىن بايىرعى قالانى جوبالاۋعا قاتىناسقان، ياركەن اۋدانى بايىرعى قالا - كوشە رايونىن باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مامانى ياۋ جى بىلاي دەدى: تۇرعىنداردىڭ تىلەگىنە تولىق قۇرمەت ەتۋ نەگىزىندە، ۇكىمەت ءاربىر وتباسىنا 30 مىڭ يۋان كومەك قاراجات بەرىپ، ”ءبىر ۇيگە ءبىر جوبا“، ”ءبىر ۇيگە كوپ ءتۇرلى جوبالاۋدى“ اتقارىپ، ءاربىر ءۇيدىڭ اۋدانىنىڭ ۇلكەن - كىشىلىگىنە قاراي 20 چەرتوج دايىنداپ، تۇرعىنداردىڭ تاڭداۋىنا بەردى.
ياركەن اۋداندىق پارتكوم مەن اۋداندىق ۇكىمەت ”كونەنى جوندەپ اۋەلگى قالپىنا كەلتىرۋ، كوركىن ساقتاۋ، تۇرگە ءبولىپ شارا قولدانۋ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ“ پرينسيبى بويىنشا، بايىرعى قالا رايونى دامۋىنىڭ قازىرگى جاعدايى، تۇرعىنداردىڭ ورنالاسۋى، تاريحي مادەنيەتى، تاريحي تۇرعىن ۇيلەر، حالىقتىق سالت - سانا ەرەكشەلىگى، ساياحاتتىڭ دامۋى جانە نەگىزدىك قۇرىلعىلار، الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ سياقتى فاكتورلاردى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ جوبالاپ، تۇرعىنداردىڭ بۇرىنعى ۇيلەرىنىڭ ورنىنان قايتا ءۇي سالۋىنا كومەكتەسىپ، بەكەمدەپ، تۇزەپ، ساندەپ، ياركەندە ”بايىرعى قالا ەستەمەسىن“ قالدىردى.
”ءبىز كوشەلەردى وزگەرتىپ قۇرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتىپ جانە ونى ساياحاتتى دامىتۋمەن ءوزارا ۇشتاستىرىپ، قايتا قۇرۋ بارىسىندا تاڭداۋلى قۇرىلىس ستيلى مەن ءداستۇرلى سالت - سانا مادەنيەتىن تولىق ايگىلەدىك“، - دەيدى ياۋ جى.
ءىس جۇزىندە، بايىرعى قالا ينجەنەرياسىن باستاۋ ءساتتى بولا قويمادى، ساۋداگەرلەر باستابىندا تۇسىنبەدى. ”ولار وزگەرتىپ قۇرعاننان كەيىنگى بايىرعى كوشە ءبىزدىڭ ايتقانداعىمىزداعىداي جاقسى بولماي شىعىپ، اقشالارىنىڭ تەككە كەتۋىنەن الاڭدادى“، - دەيدى ياركەن اۋدانى بايىرعى قالا - كوشە رايونىن باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مامەتتۇرسۇن ابدۇرىشيت.
ساۋداگەرلەردى كۇدىك - كۇماننان ارىلتۋ ءۇشىن، ياركەن قالاشىعى ساۋداگەرلەردى توپقا ءبولىپ اپارىپ، وزگەرتىپ قۇرىلعاننان كەيىنگى قاشقار بايىرعى قالاسىن ەكسكۋرسيالاتىپ، ءبىر ءبولىم ويى وزىق جاستاردى باستاماشىلدىقپەن ساۋدا دۇكەندەرىن وزگەرتىپ قۇرۋعا شابىتتاندىردى. قارجى جاعىندا قيىنشىلىعى بار ساۋداگەرلەرگە قالاشىق جاعىنان كومەكتەسىپ قارىز اقشا الىپ بەردى. سونىمەن تەز ارادا ياركەن بايىرعى قالاسىن وزگەرتىپ قۇرۋ دابىرالى ورىستەدى.
57 جاستاعى حايرىگۇل تۇرسۇن بايىرعى قالانى وزگەرتىپ قۇرۋدىڭ پايداسىن كورگەندەردىڭ ءبىرى. بۇرىن قويدىڭ باس - سيراق، ىشەك - قارنىن ساتىپ 4 بالاسىن باعىپ ەرجەتكىزگەن ول كوشە جاعالاۋىنداعى دۇكەن ءۇيىن جاڭادان وزگەرتىپ، 2 قاباتتى عيمارات سالىپ الدى.
”جاڭالاعاننان كەيىنگى 3 اۋىزدى دۇكەن ۇيگە ۇستىڭگى قاباتتاعى 3 بولمەنى قوسقاندا، ءبىر جىلدىق ماي اقىسى 80 مىڭ يۋان ەكەن“. حايرىگۇل ءماز - مەيرام بولىپ: ”قازىر مەن قويدىڭ باس - سيراعىن ساتپايتىن بولدىم، ۇيىمدە الاڭسىز نەمەرەمە قارايتىن بولدىم“، - دەيدى.
ياركەن اۋدانى بايىرعى قالا وزەكتى قورعاۋ رايونى ىشىندەگى 10 ورىنداعى كوشىرۋگە بولمايتىن ءار دارەجەلى مادەني ەسكەرتكىشتەردى ءتۇيىندى قورعادى، بايىرعى اۋدان جامبىلىن، بايىرعى قالا قورعانىن، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان العاشقى مەزگىلدەگى كينوحانانى، پارتيا مەكتەبىنىڭ بۇرىنعى ورنىن قالپىنا كەلتىرىپ، ولاردىڭ كورىنىسى مەن مادەني ءمانىن بۇلدىرمەۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
ياركەن اۋدانى ”اس - سۋ، قونالقى، ءجۇرىس − تۇرىس، ساياحات، زات ساتىپ الۋ، كوڭىل اشۋ“ سىندى 6 فاكتور بويىنشا ”بايىرعى قالانىڭ بايىرعى كوشەلەرىن قايتا قۇرۋ + ساياحات - مادەنيەت“ جاڭا كاسىپ كۇيىن زور كۇشپەن دامىتتى، ياركەن بايىرعى قالاسى 28 ءتۇرلى كاسىپ كۇيىن جەتىلدىرىپ، جەكەشە ونەركاسىپ - ساۋدامەن شۇعىلدانۋشىلاردان 21 مىڭىن دامىتىپ، 32 مىڭ 973 جۇمىس ورنىن دايىنداپ، تۇرعىنداردىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى.
”بيىل 1 - ايدان 8 - ايعا دەيىن بايىرعى قالا كورىنىس ءوڭىرى قابىلداعان ساياحاتشى ءبىر ميلليون 489 مىڭ ادام - رەتكە جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％4.8 ارتتى، ساياحات كىرىسى 156 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％6.2 ارتتى“، - دەيدى مامەتتۇرسۇن.
ياركەن بايىرعى قالاسى بايىرعى، تاريحي قالا، سونىمەن بىرگە ءارى جاس، وسى زامانعى قالا. بايىرعى مەن وسى زامانعى توعىسا ساۋلە شاشىپ، ءداستۇر مەن كلاسسيكا ءوزارا توعىسىپ، بىرگە ءومىر ءسۇرىپ، بوران - شاشىندى، سان وزگەرىستى باستان وتكەرگەن ياركەن بايىرعى قالاسى مادەنيەت بايلىعىن قالام، جاڭا سالت، ىزگىلىك ورناتۋدى سيا ساۋىت، تۇتاس وڭىرلىك الۋاندىلىقتى سيا ەتىپ، ءار ۇلت پەرزەنتتەرى ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزگەن شىت جاڭا كارتينا قالىپتاستى.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
