”شينجياڭ جاقسى سەرىكتەس“
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ يۇنمەي، ميھىرگۇل عوپۇر
2022.09.16 16:08 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
”جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، شينجياڭنىڭ وڭىرلىك ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىنا ەنگىزىپ، اشىق تيپتەگى ەكونوميكالىق تۇزىلىستە جاڭالىق اشىپ، سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ ءىرى ارناسىن جەدەل ورناتىپ، حالىقارا، ەل ءىشى سىندى ەكى بازاردان، ەكى ءتۇرلى بايلىقتان اناعۇرلىم ويداعىداي پايدالانىپ، جاڭا دامۋ ارناسىنا بەلسەنە قىزمەت ەتۋ جانە توعىسۋ كەرەك“. بيىل 7 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭدى كوزدەن كەشىرگەندە، جاڭا داۋىردەگى جاڭا جورىقتا كورىكتى شينجياڭ قۇرۋ جونىندە شىن ىقىلاستى ءۇمىتىن العا قويدى.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى ءسوزىنىڭ، ماڭىزدى نۇسقاۋىنىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم، ۇكىمەت دەرەۋ ارەكەتتەنىپ، ”شينجياڭ جاقسى سەرىكتەس“ دەگەندى نەگىزگى تاقىرىپ ەتىپ، نازاردى توڭىرەكتەگى ەلدەر مەن جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى بويىنداعى دوس ەلدەردىڭ جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەرىنە شوعىرلاندىرىپ، توپقا ءبولىپ جەلىلەس دوستىق سەلبەستىك كەڭەسىن وتكىزدى، كەڭەسۋ ارقىلى ەكى جاقتىڭ ءوزارا ءتۇسىنىسۋىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتىپ، سەلبەسۋ نيەتىن ءبىلدىرىپ، بايلانىس جاساۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، رايونىمىزدىڭ سىرتپەن اۋىس - كۇيىسىنىڭ، سەلبەستىگىنىڭ ”دوستار شەڭبەرىن“ كەڭەيتىپ، رايونىمىزدىڭ ءارقايسى سالاداعى، ءارقايسى دەڭگەيدەگى سىرتپەن اۋىس - كۇيىسى، سەلبەستىگى ءۇشىن تۇعىر جانە ارنا قۇردى.
9 - ايدىڭ 8 - كۇنى تۇستەن كەيىن، اۆتونوميالى رايون قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شىعىس قازاقستان وبلىسىمەن، جەتىسۋ وبلىسىمەن، اباي وبلىسىمەن، الماتى وبلىسىمەن بەينەبايلانىس تاسىلىندە ”شينجياڭ جاقسى سەرىكتەس“ دوستىق سەلبەستىك كەڭەسىن وتكىزدى، سونداي - اق دوس رايون - وبلىس قارىم - قاتىناسىن ورناتۋ نيەتناماسىنا قول قويىستى. بۇل رەتكى ءماجىلىس ءبىر - بىرىمەن اراداعى سەلبەستىكتىڭ بەلگى سيپاتتى تىڭ باستاماسى بولدى.
جەرگىلىكتى ورىننىڭ سىرتپەن اۋىس - كۇيىسىنىڭ، سەلبەستىگىنىڭ جاڭا تاراۋىن اشتى
بيىل جۇڭگو مەن قازاقستان ەكى ەلدىڭ ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقاندىعىنىڭ 30 جىلدىعى. 30 جىلدان بەرى، اسىرەسە، 2013 - جىلدان بەرى، ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ستراتەگيالىق جەتەكشىلىگى مەن تىكەلەي ىلگەرىلەتۋىندە جۇڭگو − قازاقستان قارىم - قاتىناسى قارىشتاپ دامىدى.
قازاقستان ءارى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن العاش دارىپتەگەن جەر. جۇڭگو مەن قازاقستان ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋدى الدىمەن سىناق ەتىپ، الدىمەن باستاپ، ەكى ەل حالقىن ناقتى يگىلىككە كەنەلدىردى. 2021 - جىلى جۇڭگو مەن قازاقستاننىڭ زات يمپورت - ەكسپورت جالپى سوماسى 25 ميلليارد 250 ميلليون دوللار بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％6. 17 ارتتى. ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق سەلبەستىگى ”ىندەتتىڭ ۇلكەن سىناعىنان“ ءوتىپ، قۋاتتى سەرپىمدىلىگىن كورسەتتى.
قازاقستان ءارى جۇڭگو شينجياڭىنىڭ ەڭ ۇلكەن ساۋدا سەلبەستىك سەرىكتەسى. ەكى جاقتا 1700 كيلومەتر شەكارا سىزىعى بولۋدان تىس، تاعى 5 تاس جول شەكارا وتكەلى، 2 تەمىر جول شەكارا وتكەلى بار، ونىڭ ۇستىنە ەكى جاقتىڭ گۋمانيتارلىق ورتاسى ەرەكشە جاقىن. مۇنىڭ ىشىندە شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ، جەتىسۋ وبلىسىنىڭ، اباي وبلىسىنىڭ، الماتى وبلىسىنىڭ شينجياڭمەن جەرى تۇتاسقان، ءتىلى بايلانىسقان، ادەت - عۇرپى جاقىن، جۇرت تىلەگى توعىسقان، ءبىر - ءبىرىنىڭ نازار اۋدارىپ وتىرعان ىستەرى مەن قاجەتتەرىنە قانىق، بەرىك سەلبەستىك نەگىزى بار.
”30 جىلدىڭ الدىندا سەرىكتەستىكتىڭ ءبىرىنشى تاپسىرىسى شىعىس قازاقستان وبلىسىنان باستالعان ەدى. بۇگىنگى تاڭدا، ءبىزدىڭ سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىمىز تاعى دا كوكتەمدى قارسى الدى“. 9 - ايدىڭ 12 - كۇنى شينجياڭ سانباۋ شارۋاشىلىق توبى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باسالقاسى كاڭ حىپيڭ تەبىرەنە: جۇڭگو شينجياڭىنىڭ قازاقستاننىڭ 4 وبلىسىمەن دوس رايون - وبلىس قارىم - قاتىناسىن ورناتۋى سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ دامۋىندا ماڭىزدى ىلگەرىلەتۋ رولىن اتقارادى، - دەدى.
وسى كاسىپورىننىڭ نازارىنداعى ”كوكتەم“ شينجياڭنىڭ جەرگىلىكتى ورىننىڭ سىرتپەن اۋىس - كۇيىسىنىڭ، سەلبەستىگىنىڭ جاڭا تاراۋىن اشقاندىعىن دا اڭعارتىپ وتىر.
قازىرگە دەيىن، شينجياڭ حالىقاراداعى 45 قالامەن دوستىق قارىم - قاتىناس ورناتتى، مۇنىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ 9 قالاسىمەن دوستىق قارىم - قاتىناسىن ورناتتى. بۇرىنعى نەگىزىنەن ايماق، وبلىس، قالا دەڭگەيىندەگىمەن ۇقسامايتىنى، وسى رەت 4 وبلىسپەن نيەتناماعا قول قويىسۋى جۇڭگو شينجياڭىنىڭ تۇڭعىش رەت اۆتونوميالى رايون دەڭگەيىندە قازاقستاننىڭ وبلىستارىمەن دوستىق قارىم - قاتىناسىن ورناتۋى سانالادى.
”بۇكىل شينجياڭنىڭ بايلىعىن اۆتونوميالى رايون دەڭگەيىندە ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ ارقىلى بۇكىل شينجياڭنىڭ بايلىق ارتىقشىلىعى مەن وڭىرلىك ورىن باسىمدىعىن ساۋلەلەندىرۋ جۇڭگو شينجياڭىنىڭ دامۋ پايداسى مەن اشىق ۇستاۋ پايداسىن قازاقستاننىڭ 4 كورشىلەس وبلىسىنىڭ دامۋ ورايىنا اينالدىرادى، مۇنىڭ ەكى جاقتىڭ اشىق ۇستاۋىنا، سەلبەستىگىنە اناعۇرلىم پايدالى بولاتىندىعىندا داۋ جوق“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى سىرتقى ىستەر كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ياۋ جيڭ.
شينجياڭ قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسى ورتا ازيا زەرتتەۋ ورنىنىڭ كومەكشى زەرتتەۋشىسى ليۋ ساي بىلاي دەپ قارادى: وسى رەت ورناتقان دوس رايون - وبلىس قارىم - قاتىناسىن بۇرىنعى دوس قالا سەلبەستىگىمەن سالىستىرعاندا سەرپىنى اناعۇرلىم زور، دەڭگەيى اناعۇرلىم جوعارى بولىپ، شينجياڭنىڭ ”شاقىرىپ اكەلۋ“ مەن ”سىرتقا شىعارۋدى“ ويداعىداي ىستەۋ جولىنا جاڭالىق اشتى، سونداي - اق ەلىمىزدىڭ جان - جاقتى، كوپ ساتىلى، ستەرەولدى، جۇڭگوشا ەرەكشەلىككە يە ءىرى ەل ديپلوماتياسىن ورىستەتۋىنە اناعۇرلىم زور جاڭا قوزعاۋشى قۋات ۇستەدى.
”شينجياڭنىڭ قازاقستان جاقتىڭ 4 وبلىسىمەن دوس رايون - وبلىس قارىم - قاتىناسىن ورناتۋى جۇڭگو مەن قازاقستاننىڭ باياندى، جان - جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن ۇزدىكسىز بەكەمدەۋگە پايدالى، ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ حالىقارالىق سەلبەستىك باستاماسىن ىلگەرىلەتۋ، شينجياڭنىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىنا دەم بەرۋ جونىنەن كەلەلى ءمان الادى“، - دەدى ليۋ ساي.
جەرگىلىكتى سەلبەستىكتىڭ ۇلگىسىن تۇلعالاۋعا قۇلشىندى
قازىر جۇڭگو شينجياڭىنىڭ قازاقستاننىڭ 4 وبلىسىمەن قارجى قوسۋ، ونەركاسىپ ينفورماتسياسى، ەكونوميكا - ساۋدا، مادەنيەت - ساياحات، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، دەنە تاربيە سياقتى سالالاردا سەلبەستگى بار. مۇنىڭ ىشىندە، ساۋدا ىستەرى مينيسترلىگى مەن اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى ءۇرتىس 17 جىل بويى قازاقستاننىڭ الماتى وبلىسىندا قازاقستان − جۇڭگو تاۋار جارمەڭكەسىن بىرلەسىپ وتكىزىپ كەلەدى. بۇل شينجياڭنىڭ شەكارا سىرتىندا وتكىزگەن ءتۇيىندى كورمەلەرىنىڭ ءبىرى، ورتا ازيا، باتىس ازيا وڭىرلەرىندە ءبىرشاما جوعارى تانىمالىلىعى مەن ىقپال كۇشى بار.
”شينجياڭ جاقسى سەرىكتەس“ دوستىق سەلبەستىك كەڭەسى باستاماسىنا ساي، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ قازاقستاننىڭ ءارقايسى وبلىستارىمەن بولعان سەلبەستىك سالاسى اناعۇرلىم كەڭەيىپ، جۇڭگو − قازاقستان قارىم - قاتىناسىنىڭ كەلەسى ”التىن 30 جىلىن“ تۇلعالاۋعا بەلسەندى ۇلەس قوسادى. ”ماجىلىستە ساياسي جاقتاعى ءوزارا سەنىمدىلىك تالقىلانۋمەن بىرگە، ەكونوميكا جاعىنداعى ءوزارا پايدا جەتكىزۋ سەلبەستىگى، گۋمانيتارلىق جاقتاعى دوستىق اۋىس - كۇيىس، تاعى حاۋىپسىزدىك سەلبەستىگى دە تىلگە تيەك ەتىلدى“، - دەدى ياۋ جيڭ.
ەكونوميكا - ساۋدا اۋىس - كۇيىسىن جيىلەتۋ، حاۋىپسىزدىك ىستەستىگىن تەرەڭدەتۋ جاعىندا، ەكى جاق ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ ورايىن يگەرىپ، ءارقايسى دەڭگەيدەگى، ءارقايسى سالاداعى ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگى مەحانيزمى قۇرىلىسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك، جاڭاشا قۇرىلىس ماتەريالدارى، ماشينا - جابدىقتارى، نازىك حيميا ونەركاسىپ بۇيىمدارى سياقتى ءداستۇرلى سالالارداعى ناقتى سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، سالاماتتىق، جاسىلعا ويىسۋ، سيفرلاندىرۋ، جاڭالىق اشۋ سياقتى سالالارداعى سەلبەستىكتى ورنىقتى ىلگەرىلەتەدى.
اۋىل شارۋاشىلىعى سەلبەستىگىن كۇشەيتۋ جاعىندا، ەكى جاق اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى، اسىرەسە، ەرەكشە، ساپالى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى يمپورت - ەكسپورت ساۋداسىن جەدەل دامىتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ءىلمي زەرتتەۋى، تەحنيكا جالپىلاستىرۋ، ءىلمي اۋىس - كۇيىس، دارىندى باۋلۋ سياقتى جاقتاردا سەلبەستىك جاسايدى.
ەكى جاق تاعى وقۋ - اعارتۋ، عىلىم - تەحنيكا، ساياحات، دەنساۋلىق ساقتاۋ سياقتى سەلبەستىك ءورىسىن كەڭەيتەدى. جوعارى مەكتەپتەر اراسىندا اناعۇرلىم كوپ دوس مەكتەپ بايلانىسىن ورناتىپ، ىركىلىسسىز وقۋ - اعارتۋ بايلىعى اۋىس - كۇيىس ارناسىن قالىپتاستىرادى؛ ەكى جاقتىڭ ءوندىرىس، وقىتۋ، زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىن كوپ ساتىلى عىلىم - تەحنيكا سەلبەستىگىن ورىستەتۋگە جىگەرلەندىرەدى، باستايدى؛ شەكارا ساياحاتى سىناق رايونى مەن شەكارا اتتاعان ساياحات سەلبەستىگى اۋماعىن تۇلعالاپ، جاڭاشا ساياحات سەلبەستىگى تاسىلىنە ىزدەنىس جاساپ، ساياحاتتىق تۇتىنۋدىڭ جاڭا قىزۋ تۇيىندەرىن بىرگە جەتىلدىرەدى؛ جوعارى ۇستەمە قۇندى جۇڭي شيپاگەرلىك - دارىگەرلىگى، حيميالىق ءدارى، بيولوگيالىق ءدارى سياقتىلاردى سەلبەسە زەرتتەپ - اشىپ، كاسىپ سالالاندىرىپ دامىتۋدى ىلگەرىلەتەدى.
ياۋ جيڭ بىلاي دەپ قارادى: ءارقايسى جاقتارداعى شارالاردىڭ تياناقتانۋىنا ىلەسە، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ قازاقستاننىڭ جەرگىلىكتى ورىندارىمەن اراسىنداعى اۋىس - كۇيىسى، سەلبەستىگى مەملەكەتتەر اراسىنداعى جەرگىلىكتى ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزۋ سەلبەستىگىنىڭ ۇلگىسىنە اينالادى.
حالىقارالىق ”دوستار شەڭبەرىن“ ۇزدىكسىز كەڭەيتتى
بيىل 8 - ايداعى ءبىر توپ ساندى مالىمەتتى ايتا كەتۋگە تاتيدى: شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت - ەكسپورت جالپى قۇنى 30 ميلليارد 100 ميلليون يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％3. 119 ارتىپ، بۇكىل ەلدىڭ ارتۋ قارقىنىنان 7. 110 پايىز جوعارى بولىپ، ارتۋ جىلدامدىعى بۇكىل ەلدە ەكىنشى ورىندى يەلەدى؛ الدىڭعى 8 ايدا، الاتاۋ، قورعاس تەمىر جول شەكارا وتكەلدەرىنەن وتكەن جۇڭگو − ەۆروپا (ورتا ازيا) كەزەكشى پويەزدارىنىڭ سانى 8701 كەزەككە جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％5. 6 ارتىپ، قاتىناۋ رەكوردىن ۇزدىكسىز جاڭالادى...
وسى ساندى مالىمەتتەر اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ، ۇكىمەتتىڭ ”ەكىنى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋعا“ تاباندى بولىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ باسىمدىعىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ”ءبىر پورت، ەكى اۋماق، بەس ۇلكەن ورتالىق، شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋى“ قۇرىلىسىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، اشىق ەكونوميكالىق تۇزىلىستە جاڭالىق اشۋىنىڭ جارقىن جاۋاپناماسى سانالادى.
شينجياڭنىڭ سىرتقا ەسىك اشۋىندا وزگەشە باسىمدىعى بار: توڭىرەكتەگى 8 ەلمەن شەكارالاسادى، شەكارا سىزىعىنىڭ ۇزىندىعى 5700 كيلومەترگە جەتەدى. ”سىرتقا ەسىك اشۋ − شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋدى كوزدەۋىندە بولۋعا ءتيىستى ءمان، سونداي - اق توڭىرەگىندەگى ەلدەر مەن وڭىرلەردەگى جۇرتشىلىقتىڭ شينجياڭنان كۇتكەن ءۇمىتى“. ياۋ جيڭ بىلاي دەدى: سىرتقا ەسىك اشۋ جاعىندا، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم، ۇكىمەت قىرۋار قىزمەتتەر ىستەدى، بۇل دايىندالۋ ۇستىندەگى 7 - كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسىن دە قامتيدى. دوس قالالار قارىم - قاتىناسىن ورناتۋ، دوس رايون - وبلىس قارىم - قاتىناسىن ورناتۋ وسىنىڭ ىشىندەگى ماڭىزدى شارا، سونداي - اق پايدالى سىناق سانالادى.
وسى نەگىزدە، شينجياڭ حالىقارالىق ”دوستار شەڭبەرىن“ ونان ارى كەڭەيتىپ، دوس قالالار سەلبەستىگىنەن، دوس رايون - وبلىس سەلبەستىگىنەن پايدالانىپ، شينجياڭنىڭ ەسىك اشۋى مەن دامۋىنىڭ پايداسىن ۇزدىكسىز جارىققا شىعارىپ، جەرگىلىكتى اۋىس - كۇيىس سەلبەستىگى تۇعىرى ارقىلى، مەملەكەتتىڭ ديپلوماتياسىنا، ەسىك اشۋىنا جانە دامۋىنا تيەسىلى ۇلەس قوسادى.
”ءبىز ’شينجياڭ جاقسى سەرىكتەس‘ ماركاسىن جارقىراتىپ، ونى جەرگىلىكتى اۋىس - كۇيىس سەلبەستىگىنىڭ شىت جاڭا تانىسقىسىنا اينالدىرامىز“، - دەدى ياۋ جيڭ.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
