تۇلپار مەكەنىندەگى تۇلپارلار
سەرىك تۇرسىنالى ۇلى
2018.12.03 16:47 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
بۇگىنگى تاڭدا، موڭعۇلكۇرە اۋدانى «جۇڭگو تۇلپار مەكەنى» دەگەن اتىمەن ەلىمىز - ءىشى سىرتىنا تانىلا باستادى. تومەندە قازىر وسى مەكەندە ءوسىرىلىپ جاتقان جىلقى تۇقىمدارىن تانىستىرامىز:
ىلە تۇلپارى. تورتكىل دۇنيەگە اتاعى جايىلعان، ەلىمىزدە جانە شەتەلدەردە وتكەن بايگەلەردە تالاي مارتە باس بايگەنى الىپ، ورتەكەستىڭ ماڭداي الدى ماركاسىنا اينالعان. ول قازاق جىلقىسىن نەگىز ەتىپ، ورلوۆ، دون سياقتى جىلقى تۇقىمدارىن ءوزارا بۋدانداستىرۋ ارقىلى جەتىلدىرىلگەن دارالىق قاسيەتكە يە سايگۇلىكتەردىڭ ءبىرى. ىلە جىلقىسىنىڭ ءبىتىمى كەسەك، بويشاڭ، سىمباتتى كەلەدى. بۇل جىلقىنىڭ كۇشى مەن جىلدامدىق قاسيەتى بىردەي جەتىلگەن، ءوسىمتال، ەلىمىزدە جەتىلدىرگەن تاڭداۋلى جىلقى تۇقىمدارىنىڭ ءبىرى.
ۇلى بريتانيانىڭ تازا قاندى ارعىماعى. 17 - عاسىردا ۇلى بريتانيا جەتىلدىرگەن دۇنيەگە ايگىلى اسىل تۇقىمدى جىلقى. ۇلى بريتانيا تازا قاندى جىلقىسى دۇنيە جۇزىندەگى قارقىنى ەڭ تەز، دەنە قۇرىلىمى ەڭ شىمىر جىلقىلاردىڭ ءبىرى. ول ۇشقىر، سەكەمشىل بولۋداي ەرەكشەلىگىمەن دارالانىپ تۇرادى. 1000 مەترلىك ارالىقتى 54 سەكۋندتا باسىپ، الەمدىك رەكورد جاساعان. باسەكەلەستىرىپ ساتۋدا 64 ميلليون دوللارعا باعالانعان. ۇلى بريتانيا تازا قاندى جىلقى ناسىلىنە قاتاڭ شەكتەۋ قويىلادى. سوندىقتان «ءتىرى كوركەمونەر بۇيىمى» دەپ اتالعان. قازىر بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ قۇندى جىلقىلاردىڭ ءبىرى، نەگىزىنەن، كاسىپتىك ات بايگەسىنە قاتىستىرىلادى.
اندالۋزيان جىلقىسى. العاش جەتىلدىرىلگەن ورنى −− يسپانيا، دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ بايىرعى، ەڭ تازا جىلقى تۇقىمدارىنىڭ ءبىرى. ول دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇزدىك اسىل تۇقىم ءتاجىسى اتاعىن ەنشىلەگەن. تۇگى قالىڭ، قاۋلاپ وسەدى، ونىڭ ۇستىنە تولقىندى دا بۇيرا جال، قۇيرىعى اندالۋزيان جىلقىسىنىڭ ءبىر وزىنە ءتان دارالىق ەرەكشەلىگى سانالادى. اندالۋزيان جىلقىسى جۋاس جانە ادامعا بەيىم مىنەز - قۇلىقتى كەلەدى. ءتۇرلى ات ويىندارى مەن قۇتتىقتاۋ قيمىلدارىندا يكەمدى دە ەپتى قيمىلىمەن كوزگە تۇسكەن. 2012 - جىلى تامىزدا موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسى بۇل تازا قاندى جىلقى تۇقىمىن ەنگىزىپ، ىلە جىلقى ءناسىلىن جاقسارتۋ جانە اسكەري ىستەرگە پايدالانىپ كەلەدى.
ورلوۆ جىلقىسى. ونىڭ العاش شىققان جەرى رەسەي. بۇل دەنە ءبىتىمى كەسەك، ءجۇرىسى جەڭىل جىلقى تۇقىمى. ورلوۆ جىلقىسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى يكەمدى، بۇلشىق ەتتەرى جەتىلگەن، ۇيلەسۋ قۋاتى كۇشتى، ءجۇرىسى شيراقى، تۇقىم قۋالاۋى تۇراقتى. 1992 - جىلى موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسى ەنگىزگەن. نەگىزىنەن ىلە جىلقىسىنىڭ دەنە قۋاتى مەن ءوندىرىس قۋاتىن جاقسارتۋ ءۇشىن پايدالانىپ وتىر.
اقالتەكە جىلقىسى. تۇركمەنستان رەسپۋبليكاسىنان شىققان، 3000 جىلدان بۇرىن جەتىلدىرىلگەن دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ بايىرعى، ەڭ سىرلى جىلقى تۇقىمدارىنىڭ ءبىرى. قازىر ونىڭ «ءدۇلدۇل» جانە «تازا قاندى اسىل جىلقى» دەگەن داڭقى بار. بۇل جىلقىنىڭ باسى جىڭىشكە، موينى ۇزىن، تەرىسى جۇقا، تۇگى جىڭىشكە، ءجۇرىسى جەڭىل، تۇياقتارى شىمىر، ءتوسى كەڭ، قارقىنى تەز، توزىمدىلىگى كۇشتى، سونداي - اق كوركى سۇلۋ، تۇقىم قۋالاۋ گەنى ورنىقتى بولۋداي ەرەكشەلىكتەرگە يە. ونىڭ «جىلقى سانگەرى»، «تۇركمەنستاننىڭ مەملەكەت اسىلى» دەگەن تاعى ءبىر داڭقى بار. بۇل جىلقى تۇقىمىن تۇركمەنستان ەلىمىز باسشىلارىنا مەملەكەتتىك تارتۋ - تارالعى رەتىندە تارتۋ ەتكەن.
ا ق ش - تىڭ ولشەمدى جىلقىسى. امەريكا قۇراما شتاتتارىندا جەتىلدىرىلگەن «ا ق ش - تىڭ تۇلپارى»، دۇنيە ءجۇزى بويىنشا الدىڭعى ورىندا تۇراتىن ۇشقىر سايگۇلىكتەردىڭ ءبىرى. نەگىزىنەن جازىق جەرلەردە بايگە جارىسىنا قاتىناستىرىلادى. ونىڭ جازىق جەرلەردەگى بايگە جارىسىنداعى جىلدامدىعى جاعىنان دۇنيە ءجۇزى بويىنشا 1 - ورىندا تۇرادى. 1000 مەترلىك ارالىقتى ءبىر مينۋت 11 سەكۋندتا باسادى. ءجۇرىسى جانعا جايلى، كوركەم دە سىمباتتى، الىس جولعا ءتوزىمدى مىنىستىك جىلقى. «جىلقىدان شىققان جەڭىل اۆتوموبيل» دەگەن داڭقى بار.
فرانسيا جىلقىسى. بۇل جىلقىنىڭ «بايگە ات پاتشاسى» دەگەن اتاعى بار، مىنەزى جۋاس، شىمىر، سۇيەگى بەرىك، العىر. ول ءبىرشاما تەز جەتىلەدى، تاي كەزىنەن باستاپ رەسمي بايگەگە تۇسەدى، ەگەر باپتاۋى جاراسسا 10 جاسقا دەيىن نەمەسە 10 جاستان اسقاندا دا بايگەگە جاراي بەرەدى. فرانسيانىڭ بۇل تۇلپارى بيىل جىل باسىندا موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسىنا اكەلىنىپ، ىلە جىلقىسىنىڭ قارقىنىن ونان ارى ارتتىرۋ ءۇشىن پايدالانۋدا.
اراب جىلقىسى. ارعى تەگى اراب تۇبەگىندە پايدا بولعان. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ بايىرعى، ەڭ سۇلۋ جىلقى تۇقىمدارىنىڭ ءبىرى. اراب جىلقىسىن موڭعۇلكۇرە اۋدانى 2007 - جىلى موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسىنا اكەلىپ، ىلە جىلقىسىنىڭ دەنە قۇرىلىمى مەن مىنىستىك نەگىزىن جاقسارتۋعا پايدالانىپ كەلەدى.
روسسيانىڭ بايگە جىلقىسى. بۇل جىلقىنىڭ ارعى تەگى روسسيادان شىققان. ورلوۆ پەن امەريكا بايگە جىلقىسىن بۇدانداستىرۋ ارقىلى جەتىلدىرىلگەن جىلقى تۇقىمى. 200 جىلدىق تاريحى بار، دۇنيە جۇزىندەگى دارەجەسى جوعارى جورعا جىلقىسى. وسى تۇقىمنان جەتىلدىرىلگەن سايگۇلىكتەر جەر - جەردەگى ۇلتتىق ات بايگەسىنىڭ تالاي رەت اعا جۇلدەگەرى بولعان، سونداي - اق ءارقايسى وڭىردەگى ات ونەرى سپورتىندا قىزۋ قارسى الۋعا بولەنگەن. قازىر ىلە جىلقىسىنىڭ تۇقىمىن اسىلداندىرۋ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولىپ وتىر. موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسىندا جەتىلدىرىلگەن روسسيا بايگە جىلقىسى شينجياڭدا وتكەن 7 - كەزەكتى از ۇلتتار دەنە تاربيە جارىسىندا 1000 مەتر، 2000 مەترلىك بايگەدە اعا جۇلدەگەر بولعان.
نيدەرلاند تازا قاندى جىلقىسى. ارعى تەگى نيدەرلاندتان شىققان. 20 - عاسىردا وسىرىلگەن جاڭا جىلقى تۇقىمى. ارناۋلى ات ونەرى جارىسى ءۇشىن جەتىلدىرىلەدى. قازىرگى كەزدە ەڭ قارسى الۋعا بولەنگەن ات ونەرى جارىسى مەن اتتى اسكەر مىنىستىك جىلقىسى. بۇل تۇقىمدى موڭعۇلكۇرە اۋدانى 2012 - جىلى تامىزدا موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسىنا ەنگىزىپ، ىلە جىلقىسىنىڭ دەنە قۇرىلىمىن جاقسارتۋ جانە اسكەري ىستەرگە پايدالانۋدا.
قوستاناي جىلقىسى. ارعى تەگى قازاقستاننان شىققان، بۇل جىلقىنىڭ ۇيلەسكىشتىگى كۇشتى، دەنە ءپىشىنى، ءتۇسى بىركەلكى، توزىمدىلىگى جوعارى سياقتى ەرەكشەلىكتەرگە يە. 1992 - جىلى موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسى ەنگىزىپ، ىلە جىلقىسىنىڭ ءمىنىس كولىكتىك قاسيەتىن جاقسارتۋعا پايدالانۋدا.
اردەن جىلقىسى. ارعى تەگى بەلگيا، فرانسيا شەكاراسىنداعى اردەن رايونىنان شىقاندىقتان وسىلاي اتالعان. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ بايىرعى سالماقتى جىلقى تۇقىمى، ۇيلەسكىشتىگى كۇشتى، ەرتە جەتىلەدى، تۇرقى شومبال، تۇقىم قۋالاۋ گەنى ورنىقتى بولۋداي ەرەكشەلىككە يە. بۇل جىلقى تۇقىمىن 2005 - جىلى موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسى اكەلىپ، ەتتى ىلە جىلقىسىن وسىرۋگە پايدالانۋدا.
جۇڭگو تاپال جىلقىسى. نەگىزىنەن ەلىمىزدىڭ گۋاڭشي، سىچۋان، گۇيجوۋ، يۇننان سياقتى جەرلەرىندە جەتىلگەن. بۇل جىلقى تۇقىمىنىڭ بويى الاسا، كۇي تالعامايدى، شولگە شىدامدى، وتە بەيىمدەلگىش، ۇيرەتۋگە وڭاي، ءوربۋ قۋاتى كۇشتى بولۋداي ەرەكشەلىكتەرگە يە. بۇل جىلقى تۇقىمىن موڭعۇلكۇرە اۋدانى 2006 - جىلى موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسىنا اكەلىپ، نەگىزىنەن ساياحات ىستەرىنە پايدالانۋدا.
كەلۋ قاينارى: شينجياڭ گازەتى
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
