انحۇي ءنول نەگىزدى مەجە ەسەپ رەفورماسى ارقىلى جوعارى ساپالى دامۋعا دەم بەردى

2023 – جىلى ءبىر تۇتاس ورنالاستىرىلعان قارجىدان 49 ميلليارد 280 ميلليون يۋان ءبولىپ، حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى 50 ناقتى ءىس پەن 10 ءتۇرلى جۇرت جۇرەگىن جىلىتۋ ارەكەتىن اتقارۋعا قولداۋ كورسەتتى؛ ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ وقۋ - اعارتۋ شىعىسى 151 ميلليارد 700 ميلليون يۋان بولىپ، %6.8 ارتتى؛ ولكەنىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدان قامال الۋ ارناۋلى قارجىسى 400 ميلليون يۋاننان ءبىر ميلليارد يۋانعا ارتىپ، جەكە نىسانداردىڭ قولداۋ كۇشەمەلىلىگى ورتا ەسەپپەن 5 ەسە توڭىرەگىندە جوعارىلادى... قازىنانىڭ ارتقان قارجىسى شەكتى بولعان جاعدايدا، انحۇي ولكەسى مەجە ەسەپ باسقارۋ تاسىلىندە جاڭالىق اشۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، قازىنا بايلىعىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى كۇشەيتىپ، ”قازىنا كۇشىن شوعىرلاندىرا وتىرىپ ءىرى ىستەردى ىستەۋ“ سىندى جاڭا جولدى العاشقى ادىمدا اشتى.

قازىنا − مەملەكەتتى باسقارۋدىڭ نەگىزى جانە ماڭىزدى تىرەگى. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”قازىنا، سالىق ءتۇزىلىس، رەفورماسى ءبىر مەزەتتىك كىناراتتى شەشۋ ەمەس، قايتا ۇزاق ۋاقىتتىق مەحانيزمدى كوزدە ۇستايتىن جۇيەلى قايتا قۇرۋ بولىپ تابىلادى“. پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىندا: ”وسىزامانعى مەجە ەسەپ ءتۇزىمىن اقاۋسىزداندىرۋ“ ورتاعا قويىلدى. مەملەكەتتىك كەڭەس جەر – جەردەن ”ءنول نەگىزدى مەجە ەسەپ تانىمىنان بەلسەنە پايدالانىپ، شىعىستىڭ قاتىپ – سەمگەن جاعدايىن وزگەرتۋدى“ ايقىن تالاپ ەتتى.

انحۇي ولكەسى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ قازىنا قىزمەتى جونىندەگى ماڭىزدى بايىمداۋلارىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىن مۇقيات تياناقتاندىرىپ، ءۇرتىس 3 جىل ءنول نەگىزدى مەجە ەسەپ رەفورماسىن ولكەلىك پارتكوم رەفورمانى تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ ءتۇيىندى رەفورماسىنا ەنگىزدى؛ ولكەلىك ۇكىمەتتەگى نەگىزگى جاۋاپتى جولداستار ىلگەرىندى - كەيىندى 9 رەت رەفورما ارناۋلى ءماجىلىسىن باسقارىپ اشىپ، رەفورمانىڭ بەتالىسى مەن قىزمەت تەبىنىنە كەپىلدىك ەتتى. 2022 – جىلى 6 – ايدا انحۇي ولكەسى ءنول نەگىزدى مەجە ەسەپ رەفورماسى جوباسىن جاپپاي اتقارىپ، ولكە دارەجەلى دەڭگەيدە قازىنالىق قارجىدا ونىمدىلىك جاراتۋ، ۇكىمەتتى باسقارۋدا ونىمدىلىك جاراتۋ سىندى وزىندىك توڭكەرىستى باستادى.

نەگىزگى ساندى بۇزىپ، شىعىستىڭ قاتىپ - سەمگەن ۇلگىسىن بۇزدى. رەفورمادان بۇرىن انحۇيدىڭ ءارقايسى مەجە ەسەپ تاراۋلارىنىڭ جىلدىق مەجە ەسەبىن ورنالاستىرۋدا ادەتتە الدىڭعى جىلعى مەجە ەسەپتى نەگىزگى سان ەتىپ، جوعارى قاراي تولقىمالى بولىپ كەلەتىن. رەفورمادان كەيىن ساياسات، نىسان، قارجى اداقتالىپ، ”ءنولدى“ نەگىز ەتىپ، قايتادان ءبولىس جاسالدى. ولكەلىك ۇكىمەت شىعىس ساياساتىن باستاماشىلدىقپەن اداقتاپ، 25 ءتۇرلى شىعىس ساياساتىن اداقتاپ، 35 ءتۇرلى ولكە دارەجەلى شىعىس ساياساتىن قىسقارتتى، مەجە ەسەپ نىساندارىنىڭ سانى %22.4 تومەندەدى، 8 ميلليارد 580 ميلليون يۋان قايتارىلىپ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتىپ، دامۋدى جەبەۋگە اناعۇرلىم كوپ قارجى كەڭىستىگى اشىلدى. ءبىر جىلدىڭ الدىندا لۋجياڭ اۋدانى كىتان قالاشىعى چىڭچى قىستاعىندا ءالى دە كوپتەگەن ساسىق كولشىك بار بولاتىن، ءبىراق ونى باسقارۋعا قارجى تاپشى ەدى. بۇگىنگى كۇندە، دالا، كول شىرشاسى، سۋ قويماسى، حالىقتىق تۇسەلحانا... كوپتەگەن ساياحاتشىلاردى سەرۋەندەپ كەلىپ، سۋرەتكە تۇسىرۋگە باۋرادى. بۇل انحۇي ولكەلىك قازىنا مەڭگەرمەسىنىڭ ءبىر تۇتاس جوسپارلانعان قارجىدان 500 ميلليون يۋان شىعارىپ، اۋىل - قىستاقتاعى ساسىق سۋدى باسقارۋعا ارناۋلى قولداۋ كورسەتۋىنىڭ ارقاسى ەدى.

ماڭىزدى تۇيىنگە كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن ”الدىمەن جوبا جاساپ، ونان سوڭ اقشا ءبولدى“. پارتكوم مەن ۇكىمەت مىندەت بەلگىلەپ، تاراۋلار نىسان قاراستىرىپ، قازىنادان قارجى توپتادى. قارجى نىسانعا، نىسان ساياساتقا ىلەسىپ، ءتۇيىندى قامتاماسىزداندىرۋ ىستەرىنىڭ تىزىمدىگىن جاساۋدا جاڭالىق اشىلدى. 13 ميلليارد يۋان قارجى قوسىپ، 9 مەملەكەتتىك وڭىرلىك ەمدەۋ ورتالىعىن قۇرىپ، بۇقارانى جوعارى دەڭگەيدەگى ەمدەۋ بايلىعىنان يگىلىكتەندىردى؛ 28 ءتۇرلى كاسىپ سالاسى ارقىلى سۇيەمەلدەۋ نىسان تىزىمدىگىن تىڭنان قوسىپ، 25 ميلليارد 390 ميلليون يۋان قارجى ورنالاستىرىپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى جەتىلدىرۋگە، زورايتۋعا قولداۋ كورسەتتى.

ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى كۇشەيتىپ، ”اركىم ءوز الدىنا شايقاس جۇرگىزۋدى“ ”سەلبەسىپ شايقاس جۇرگىزۋگە“ وزگەرتتى. كاسىپ سالاسى، عىلىم - تەحنيكا، ۇكىمەت ىستەرىن ينفورماتسيالاندىرۋ سياقتى كوپتەگەن سالادا، بۇرىن بىتىراندى تۇردە 110 مەجە ەسەپ تاراۋىنا جۇمسالاتىن قازىنالىق قارجىنى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ بىرىكتىرىپ، 15 ارناۋلى قارجىعا اينالدىرىپ، قىزمەت ارناۋلى القاسىن قۇردى، ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ وسى سالاعا جاۋاپتى باسشىسى گرۋپپا باستىعى بولدى، تاراۋلار ”باستاماشى بولۋ + سايكەسۋ“ ۇلگىسىمەن سەلبەسىپ، قارجى جاعىنان قولداۋ كورسەتۋ نىساندارىن جانە ءبولىس جوباسىن بىرگە تۇراقتاندىردى. ۇكىمەت ىستەرىن ينفورماتسيالاندىرۋ قۇرىلىسىن مىسالعا الساق، رەفورمادان بۇرىن 90 عا جۋىق مەجە ەسەپ تاراۋىنىڭ بارىندە ينفورماتسيالانعان مەجە ەسەپ قارجىسى بار، شاعىن ءارى بىتىراندى، قايتالانبالى ءارى تومەن ءونىمدى بولاتىن. ”سيفرلى انحۇي“ ارناۋلى قارجىسى ەتىپ بىرىكتىرىلگەننەن كەيىن قايتالامالى قۇرىلىس قارجىسى %30 ازايىپ قانا قالماستان، تاراۋلاردىڭ ساندى مالىمەتتەگى ”وقشاۋ ارال“ ماسەلەسىن دە شەشتى.

ونىمدىلىكتى جوعارىلاتۋدا ”ءبىر ۇلەس اقشامەن ون ۇلەس جۇمىستى ءبىتىردى“. تىندىرىمدى ۇكىمەت پەن ءونىمدى بازاردى ۇشتاستىرۋعا تاباندى بولىپ، بۇرىنعى كاسىپ سالاسى وڭىرىندەگى تىكەلەي كومەك بەرۋ، بوداۋسىز كومەك بەرۋ ارناۋلى قارجىسىنان 16 ميلليارد 210 ميلليون يۋاندى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، جالپى كولەمى 200 ميلليارد يۋاننان اساتىن ولكەلىك جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسىنا جەتەكشىلىك ەتۋ قورىن قۇرۋعا قولداۋ كورسەتتى. 2024 - جىلدىڭ الدىڭعى جارتىسىنا دەيىن 16 نەگىزگى قور تۇگەلدەي قۇرىلىپ تياناقتانىپ، قارجى قوسىلعان نىسان جالپى 319 بولىپ، قازىنالىق قارجىنىڭ ”از قارجىمەن كوپ ءىس تىندىرۋ“ ناقتى ونىمدىلىگىن ساۋلەلەندىردى.

”مۇنداي قولداۋ تەبىنىن ويلاپ كورمەگەن ەكەنبىز“ دەدى انحۇي دى - ي ەنەرگيا عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ينجەنەرى زىڭ شياڭبيڭ قۋانىشىن جاسىرا الماي. 2023 - جىلى 6 - ايدا ول تۇرعان كاسىپورىن زەرتتەپ جاساعان ۇلكەن سيليندر باتەرياعا قاتىستى جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىكتەردى تۇلعالاندىرۋ تەحنيكاسى ولكەنىڭ عىلىم - تەحنيكادان قامال الۋداعى 45 ميلليون يۋان قازىنالىق قولداۋىنا يە بولدى. ءنول نەگىزدى مەجە ەسەپ رەفورماسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ، بىرىكتىرۋ تەبىنىنىڭ ارقاسىندا، انحۇي ولكەسىنىڭ كەلەلى عىلىم - تەحنيكا ارناۋلى نىساندارىنا ولكە دارەجەلى قولداۋ كورسەتۋ قارجىسى ەڭ از بولعاندا 10 ميلليون يۋان بولىپ، ەڭ كوپ بولعاندا 100 ميلليون يۋاننان اسىپ، بۇرىنعى نەشە ميلليون يۋاننان الدەقايدا جوعارى بولدى. ”ءبىراق اقشانى تەككە بەرمەيدى. 3 جىلدان كەيىن قارجىنىڭ ىستەتىلۋ ناتيجەسىن باعالاۋدى قابىلداۋ كەرەك“ دەدى زىڭ شياڭبيڭ.

پارتيا 20 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ «قاۋلىسىندا» ءنول نەگىزدى مەجە ەسەپ رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ ورتاعا قويىلدى. ”كەلەسى قادامدا ءبىز رەفورمانىڭ جاڭا تالابىمەن سالىستىرا وتىرىپ، مەجە ەسەپ باسقارۋ تاسىلىندە جاڭالىق اشۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ۇكىمەت قىزمەتىنىڭ جۇيەلىلىگىن، تۇتاستىعىن، سايكەسىمدىلىگىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، رەفورمانى اناعۇرلىم كوپ سالاعا، بويلىق باعىتتا ءارقايسى قالا، اۋدانعا جەتكىزەمىز“. تاياۋدا ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ ارناۋلى تاقىرىپتىق ماجىلىسىندە ولكە باستىعى ۋاڭ چيڭشيان مىنانى ءبىلدىردى: انحۇيدىڭ ءنول نەگىزدى مەجە ەسەپ رەفورماسىنىڭ 2.0 نۇسقاسىن جاراتۋ ارقىلى انحۇيدىڭ ەكونوميكاسى مەن قوعامىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا اناعۇرلىم بەرىك تىرەك ازىرلەيمىز.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى