بەتتى ساقتاۋ | باس بەت ەتۋ | حات ساندىعى | حابارلاسىڭىز | ءبىز تۋرالى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى

وسى زامانعى ەنەرگيا شارۋاشىلىعىن زورايتۋ، كۇشەيتۋ كەرەك

□ شين شىجيان

2023.07.14 15:29     كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى

  كريستال ءونىمى 12GW جوعارى ءونىمدى جاي كريستالدى كرەمني تاياقشاسى جانە كرەمني پلاستينكاسى نىسانى (1 - مەرزىمدىك) قارامايلى قالاسى ورقى رايونىندا وندىرىسكە قوسىلىپ، شينجياڭنىڭ جوعارى ءونىمدى جاي كريستالدى كرەمني تاياقشاسى جانە جاي كريستالدى كرەمني پلاستينكاسى وندىرىسىندەگى اقتاڭداقتى تولتىردى؛ كۇشار جاسىل سۋتەگى ۇلگى كورسەتۋ نىسانىندا سۋتەگى ءساتتى ءوندىرىلدى، ءسويتىپ، ەلىمىزدەگى تۇڭعىش 10 مىڭ توننالىق فوتوۆولتتىق سۋتەگى ءوندىرۋ نىسانى سالىنىپ بولدى؛ چارقىلىق اۋدانىنداعى جىلىنا 120 مىڭ توننا باتارەيا دەڭگەيىندەگى كومىر قىشقىل ليتي ءوندىرۋ نىسانى (1 - مەرزىمدىك) ءبىتىپ وندىرىسكە قوسىلىپ، شينجياڭداعى تۇڭعىش وندىرىسكە قوسىلعان باتارەيا دەڭگەيىندەگى كومىر قىشقىل ليتي نىسانىنا اينالدى... تاياۋ كۇندەردەن بەرى شينجياڭنىڭ جاڭا ەنەرگيانى دامىتۋ سالاسىندا بەلگى سيپاتتى كوپتەگەن ءىرى نىساندار ىركەس - تىركەس سالىنىپ ءبىتىپ، وندىرىسكە قوسىلىپ، شينجياڭنىڭ وسى زامانعى ەنەرگيا شارۋاشىلىعىن دامىتۋداعى پارمەندى قوزعاۋشى قۋاتىن ايگىلەدى.

  شينجياڭدا كومىر، مۇناي - تابيعي گاز سياقتى قازبا ەنەرگيالار شوعىرلانىپ عانا قويماي، ونىڭ ۇستىنە جەل ەنەرگياسى، كۇن ەنەرگياسى سياقتى جاڭا ەنەرگيالاردى اشۋدىڭ كومەسكى كۇشى دە اسا زور. مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قورعاپ، وسى زامانعى كاسىپ سالاسى جۇيەسىن قۇرۋدى كوزدە ۇستاعان شينجياڭ جاڭا داۋىردەگى مەملەكەتتىڭ ”ءۇش بازا، ءبىر ارنا“ قۇرىلىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتىپ، بۇكىل ەلدىڭ ەنەرگيا بايلىعىن ستراتەگيالىق قامتاماسىز ەتۋ بازاسىن تۇلعالاپ، ”كومىر، كومىر ەلەكتر، كومىر حيميا ونەركاسىبى كاسىپ سالاسى شوعىرىن“، ”جاڭا ەنەرگيا، جاڭا ماتەريال سياقتى ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسى شوعىرىن“ ”8 ءىرى كاسىپ سالاسى شوعىرى“ قۇرىلىسى كولەمىنە ەنگىزۋدى ايقىن العا قويدى. اۆتونوميالى رايون مەن جۇڭگو مۇناي - تابيعي گاز توبىنىڭ سەلبەستىك مەحانيزمىن قۇرۋدان قۇمىلدىڭ ماي كومىر بايلىعىنان جوعارى ءونىمدى پايدالانۋ ستراتەگيالىق زەرتتەۋ - تالقى ءماجىلىسىن وتكىزۋگە دەيىن؛ اۆتونوميالى رايوننىڭ نەگىزگى باسشىلارىنىڭ مۇناي الابىنا، كومىر كەنىنە تالاي رەت بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋىنەن جوعارى ساپالى دامۋ جۇمىس باسى ءماجىلىسىن اشىپ، ءارقايسى اۋماقتار ءۇشىن ەنەرگيا كاسىپ سالاسىن دامىتۋ جاعدايىن باعامداپ بەرۋىنە دەيىن... بيىل جىل باسىنان بەرى ”ەنەرگيا“ شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋداعى جوعارى جيىلىكتى سوزىنە اينالىپ، شينجياڭنىڭ وسى زامانعى ەنەرگيا شارۋاشىلىعىن زورايتۋ، كۇشەيتۋ تەبىنى بارعان سايىن كۇشەيدى.

  ەنەرگيا باسىمدىعىن كادەگە جاراتۋدى تەزدەتۋ − نەگىز. بيىل العاشقى جارتى جىلدا شينجياڭنىڭ تىڭنان ارتقان جەلىگە قوسىلعان جاڭا ەنەرگيا گەنەراتور اگراگاتتارى سيىمدىلىعى 7 ميلليون 17 مىڭ كيلوۆاتقا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن 5. 10 ەسە ارتىپ، تاريحي جاڭا رەكورد جاراتتى. شينجياڭنىڭ جەل ەنەرگياسى مەن كۇن ەنەرگياسى تەحنيكاسىن اشۋ مۇمكىندىگى مولشەرى تۇگەلدەي بۇكىل ەلدە الدىڭعى قاتاردى يەلەپ، بارلاپ انىقتالعان مۇناي - تابيعي گاز، كومىردىڭ گەولوگيالىق ساقتالۋ مولشەرى جەكە - جەكە بۇكىل ەل بويىنشا %15تى، %18تى، %25تى ۇستادى... ەنەرگيا بايلىعى باسىمدىعىن ەكونوميكالىق دامۋ باسىمدىعىنا اينالدىرۋ − شينجياڭنىڭ وسى زامانعى ەنەرگيا ەكونوميكاسىن زورايتۋىنىڭ، كۇشەيتۋىنىڭ العى شارتى. بۇكىل ەلدىڭ ەنەرگيا ۇلكەن بازارىنا بەلسەنە توعىسىپ، وڭىرلىك سەلبەستىك قادامىن تەزدەتىپ، جەل ەلەكترى، كۇن ەلەكترى سياقتى جاڭا ەنەرگيا كاسىپ سالاسىن جەدەل دامىتىپ، كرەمني نەگىزدى، اليۋمين نەگىزدى سياقتى جاڭا ماتەريالدار كاسىپ سالاسىن بار كۇشپەن دامىتىپ، كومىردەن تازا، جوعارى ءونىمدى جالپىلىق پايدالانۋدى ءۇرتىس ىلگەرىلەتىپ، وسى زامانعى كومىر حيميا ونەركاسىبىن بەلسەنە دامىتىپ، شينجياڭنىڭ ەنەرگيا ءىرى رايونىنان ەنەرگيا قۋاتتى رايونىنا قاراي بۇرىلىس جاساۋىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ دەڭگەيىن كۇش سالا جوعارىلاتۋ كەرەك.

  كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ − تەتىك. ”ءبىر تامشى مۇناي“، ”ءبىر تەكشە تابيعي گازدان“ ”ءبىر پارشا كەزدەمە“، ”ءبىر پار كيىمگە“ دەيىن ساپانى ءوسىرىپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋ − وسى زامانعى ەنەرگيا كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جولى. نازاردى ەنەرگيا كاسىپ سالاسى نەگىزىنىڭ جوعارى دەڭگەيلى بولۋىنا، كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ وسىزاماندانۋىنا قاراي شوعىرلاندىرىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇش رولىن ساۋلەلەندىرىپ، جاڭا تەحنيكانى، جاڭا ۇلگىنى، جاڭا كاسىپ كۇيىن دامىتۋدى قولداپ، جاڭالىق اشۋ تىزبەگى مەن كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ تەرەڭدەي توعىسۋىن، قوس باعىتتا جەبەۋىن ىلگەرىلەتىپ، تىزبەكتى ۇزارتۋدى، تىزبەكتى تولىقتاۋدى، تىزبەكتى كەڭەيتۋدى، تىزبەكتى كۇشەيتۋدى جەدەلدەتىپ، ەنەرگيا كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ سەرپىمدىلىگىن كۇش سالا جوعارىلاتىپ، كرەمني نەگىزدى سياقتى كاسىپ سالالارىنىڭ ءوندىرىس قۋاتىن كەڭەيتىپ، ساپاسىن جوعارىلاتۋىن، تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ دامۋىن جۇزەگە اسىرۋىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، شينجياڭنىڭ وسى زامانعى ەنەرگيا كاسىپ سالاسىنىڭ كولەمىن كەڭەيتۋىن، قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋىن، ساپاسىن جوعارىلاتۋىن، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋىن ىلگەرىلەتىپ، ەنەرگيادا جاڭالىق اشا دامۋدىڭ ”بىرىگۋ اسەرىن“ قالىپتاستىرۋ كەرەك.

  تازا ەنەرگيادان پايدالانۋدى جەبەۋ − بەتالىس. ەنەرگيا قيمىلى − كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋدىڭ نەگىزگى كەلۋ قاينارى، ەنەرگيانىڭ جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋ بايلىق ورتاسى تەجەمىندەگى كورنەكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە پايدالى. پارتيا 20 - قۇرىلتايى بايانداماسىندا ”ەنەرگيادان تازا، تومەن كومىر قىشقىل گازدى جوعارى ءونىمدى پايدالانۋدى ىلگەرىلەتۋ“ باسا دارىپتەلدى. جاسىل دامۋ ۇستانىمىنا تاباندى بولىپ، كومىر سياقتى ءداستۇرلى ەنەرگيا كاسىپ سالاسىنىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاڭا ەنەرگيانىڭ يەلەيتىن سالىستىرماسى بىرتىندەپ جوعارىلاعان جاڭاشا ەلەكتر قۋاتى جۇيەسىن جەدەل ورناتىپ، شينجياڭنىڭ جاسىل ەلەكترمەن ورنىقتى، ءونىمدى قامداۋىن، سول جەردىڭ وزىندە قابىلداپ پايدالانۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، جاسىل ەنەرگيادان پايدالانۋ ونىمدىلىگىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتقاندا عانا، وسى زامانعى ەنەرگيا شارۋاشىلىعىنىڭ باياندى دامۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، ەكونوميكالىق دامۋ مەن قورشاعان ورتانى قورعاۋ سىندى قوس تابىستى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى.

  ەنەرگيا كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ زاڭدىلىعى مەن بەتالىسىنا سايكەسىپ، ناقتى امال، ناقتى شارا الىپ شىعىپ، ەنەرگيا كاسىپ سالاسىن دامىتۋدا ساياساتتىق قولداۋ، تۇعىر قۇرىلىسى، تەحنيكا كۇشى، كاسىپتىك قوسىن سياقتى ءار جاقتىڭ تىرەگىن ءۇرتىس كۇشەيتىپ، كولەمدى ناقتى قۋات پەن بازار باسەكەلىك قۋاتىن جوعارىلاتاتىن بولساق، ءسوز جوق، شينجياڭنىڭ وسى زامانعى ەنەرگيا شارۋاشىلىعىنىڭ مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدەگى، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدەگى تىرەكتىك كۇشى مەن ۇلەس كۇشىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋعا بولادى.
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى