شەكارا وڭىرلەردىڭ وقۋ - اعارتۋىن دامىتۋدىڭ ىرگە تاسىن بەكەمدەيىك

توعىسىپ دەم بەرۋ ارقىلى دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، ءوڭىر، بايلىق، مەحانيزم سياقتى جاقتارداعى شەكتەمەلەردى بۇزۋ كەرەك

”قالىڭ جاستاردىڭ مۇرات - سەنىمدى بەكەمدەپ، وتانعا سۇيىسپەنشىلىگىن كۇشەيتىپ، توسەلگەن ونەردى ۇشتاپ، كۇرەس رۋحىن اسقاقتاتىپ، وتان مەن حالىق ەڭ قاجەت ەتكەن جەرگە بارىپ جارىق شاشىپ، رول اتقارىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنا جاستىق كۇشىن قوسۋىن ءۇمىت ەتەمىن“. تاياۋدا باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭ قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى اتۇش قالاسى قاراجول اۋىلى شەيىت باستاۋىش مەكتەبىنىڭ شەكارانى قورعاۋ، وقۋ ـ اعارتۋعا كومەكتەسۋ بويىنشا باتىس بولىك جوسپارى ەرىكتىلەر قىزمەت وتەۋ اترەتىندەگى بارلىق مۇشەگە جاۋاپ حات جازىپ، ىقىلاستى ءۇمىتىن العا قويدى.

شەيىت باستاۋىش مەكتەبى شەكارا سىزىعىمەن قاشىقتىعى 47 كيلومەتر كەلەتىن، نەگىزىنەن قىرعىز ۇلتى وقۋشىلارىنان قۇرالعان قىستاق دارەجەلى باستاۋىش مەكتەپ، 2022 ـ جىلى 8 ـ ايدا قىزىلسۋ وبلىسىنداعى تۇڭعىش باتىس بولىك جوسپارى ەرىكتىلەرى مەكتەپتى كوتەرمەگە الىپ وقىتۋعا كومەكتەسەتىن سىناق ءتۇيىنى مەكتەبى بولدى. قالىڭ جاستار پارتيانىڭ ۇندەۋىنە ءۇن قوسىپ، باتىس بولىكتەگى شەكارا رايوندارعا بارىپ ءبىلىم بەرىپ، ادام تاربيەلەپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ وقۋ - اعارتۋ ىستەرىنىڭ دامۋىن جەبەۋ، ۇلتتار ىنتىماعىن، العاباسارلىعىن جەبەۋ، شەكارانى گۇلدەندىرىپ، حالىقتى اۋقاتتاندىرۋ جانە شەكارانى ورنىقتىرىپ، شەكارانى بەكەمدەۋ بارىسىندا بەلسەندى رول اتقاردى، وزدەرى دە شىڭدالدى جانە ەسەيىپ - ەرجەتتى. وسىدان ادامدارعا شەكارا ءوڭىردىڭ وقۋ - اعارتۋ ىستەرىنىڭ دامۋىن بەلسەنە جەبەۋ ءارى حالىق تۇرمىسىنىڭ باقىتىنا ساياتىن نەگىزدىك ينجەنەريا، ءارى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدىڭ ستراتەگيالىق شاراسى ەكەندىگىن تەرەڭ سەزىندىردى.

”قانداي ادام تاربيەلەۋ، ادامدى قالاي تاربيەلەۋ، كىم ءۇشىن تاربيەلەۋ“ ماسەلەسىنە قۇلشىنا جاۋاپ بەرۋ كەرەك. وقۋ - اعارتۋ − مەملەكەتتىڭ ۇلى ءىسى، پارتيانىڭ ۇلى ءىسى. پامير ۇستىرتىندەگى ”ات جالىنداعى باستاۋىش مەكتەپتەن“ يۇنناننىڭ دۋلۇڭجياڭ اۋىلىنداعى ”بۇلت ۇستىندەگى ساباقحاناعا“ دەيىن، گۋاڭشيدىڭ چۇڭزو دەگەن جەرىندەگى ”اسكەر وقىتۋشىنىڭ“ زويوۋجياڭ توڭكەرىستىك بازاسىنىڭ ىزگى ىستەرىن بايانداۋىنان ىشكى موڭعۇل وردوس قالاسىنىڭ ”انار ءدانى ادام تاربيەلەۋ ينجەنەرياسىن“ ىلگەرىلەتۋى، ”3 مىڭ جەتىم بالانىڭ ىشكى موڭعۇلعا جەتكىزىلۋى“ سياقتى تاريحي ونەگەلى اڭگىمەلەر ارقىلى جاستار مەن ورەندەردىڭ جان دۇنيەسىن نارلەندىرۋىنە دەيىن... شەكارا ءوڭىر وقۋ - اعارتۋىندا جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ”پارتيا ءۇشىن ادام تاربيەلەۋ، مەملەكەت ءۇشىن دارىندى تاربيەلەۋدى“ جۇزەگە اسىرۋ امالياتى قىزىل بايلىقتان ويداعىداي پايدالانىپ، قىزىل گەندى ويداعىداي جالعاستىرعاندا، سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسى شەكارا وڭىردەگى جاستار مەن ورەندەردىڭ جۇرەگىندە تامىر تارتىپ، وركەن جاياتىندىعىن ايقىن ءتۇسىندىردى.

توعىسىپ دەم بەرۋ ارقىلى دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، ءوڭىر، بايلىق، مەحانيزم سياقتى جاقتارداعى شەكتەمەلەردى بۇزۋ كەرەك. بۇل وڭىرلىك وقۋ - اعارتۋ اراسىنداعى سايكەسۋدى، توعىسۋدى كۇشەيتۋدى قاجەت ەتەدى. مىسالى، جۇڭگو حالىق داشۋەسى قاتارلى جوعارى مەكتەپتەر شەكارا رايوندارعا باعىتتالعان ”باعىتتامالى كلاس“ اشىپ، شەكارا رايونعا ”قالامشا جەتىلدىرىپ“، جەر جاعدايىنا قاراي جاڭالىق جاراتىپ، ”قاھارمان ۇلگىلەر كلاسىن“ جانە ”ەڭبەك وزاتتارى كلاسىن“ اشىپ، شەكارا رايون ”قالامشالارىن نىعايتتى“. ءوندىرىس پەن وقىتۋدى توعىستىرىپ، قوس باعىتتا دەم بەردى. مىسالى، شەكارا وڭىردەگى ەرەكشەلىككە يە كاسىپ سالالارىن تياناق ەتكەن گۋاڭشي اۋىل – قالاشىقتاعى اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكتەرىن باعىتتامالى تاربيەلەۋ جوسپارىن اتقارىپ، ”وقۋعا تۇسكەندە قىزمەت سانىن الۋ، وقۋ بىتىرگەندە جۇمىستانۋدى“ جۇزەگە اسىردى. سيفرلى تەحنولوگيانىڭ ”تەرەڭدەي توعىسۋىن“ دا ىلگەرىلەتۋ كەرەك. بۇل جاعىندا شيزاڭنىڭ ناچۇي قالاسى لياۋنيڭ ولكەسىمەن بىرگە اقىل – پاراسات تاربيەسىنىڭ ”جوعارى قارقىندى جولىن“ اشىپ، ساپالى بايلىقتىڭ ۇستىرتتەگى شەت – شالعاي وڭىرلەردەگى ساباقحانالارعا جەتۋىنە مۇمكىندىك جاراتتى. ىزدەنىس جاساۋدى كۇشەيتىپ، توعىسىپ دەم بەرۋ جولىمەن جۇرۋگە تاباندى بولىپ، بايلىقتى ورنالاستىرۋدى ساپالىلاندىرعاندا شەكارا ءوڭىردىڭ وقۋ - اعارتۋىن قامتىعان وقۋ - اعارتۋ ىستەرىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ءونىمدى تۇردە جەبەۋگە بولادى.

”اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋ“ ورتاق تۇلعا تانىمىن كۇش سالا جەتىلدىرۋ كەرەك. يۇننان حۇڭحى حاني - يزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ حىكوۋ ياۋزۋ اۆتونوميالى اۋدانى سارالانعان 223 ءتۇرلى بەيزاتتىق مادەني مۇرالاردىڭ ۋاكىلدىك نىسانىنان پايدالانىپ، كوركەمونەر قيمىلىن ”مەكتەپكە جەتكىزۋگە“ ۇيىمداستىردى؛ ىشكى موڭعۇل دارحان - ماۋميڭان بىرلەسكەن حوشۇنى ”انار ءدانى ساباقحاناسىن“ اشىپ، ”ساحارا اتتى اسكەرلەرىنىڭ“ تارتىمدى اڭگىمەلەرىن بايانداپ، موڭعۇل، حانزۋ وقۋشىلارىن ”شەكارا جەلىسىندەگى ۇلتتاردىڭ توعىسۋ كارتاسىن“ بىرگە سالۋعا ۇيىمداستىردى. وتباسى مەن وتانعا سۇيىسپەنشىلىك ورناتۋ امالياتى بارىسىندا شەكارا ءوڭىردىڭ وڭىرلىك مادەنيەت بايلىعىن جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمى تاربيەسىمەن توعىستىرۋ ”جۇڭحۋانى ءسۇيۋدىڭ تۇقىمىن ءاربىر بالانىڭ جۇرەك تۇكپىرىنە سىڭىرۋگە“ ءتيىمدى.

بولاشاقتى كوزدە ۇستاي وتىرىپ، وقۋ - اعارتۋدىڭ شەكارانى گۇلدەندىرىپ، حالىقتى اۋقاتتاندىرۋ قيمىلىنداعى رولىن ساۋلەلەندىرۋگە ءمان بەرىپ، شەكارا رايونداردىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارى مەن حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ ۇسىنىلىمىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، وڭىرلىك وقۋ - اعارتۋ بايلىعىن ورنالاستىرۋدى ساپالىلاندىرىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن ۇزدىكسىز كۇشەيتەيىك.

(اۆتور جۇڭگو حالىق داشۋەسى سوتسيولوگيا شۋەيۋانىنىڭ زەرتتەرمەنى)

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى