- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
قولىڭنان ءبارى كەلەدى
ىسپانديار سولتاش ۇلى
2014.01.06 14:48 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابى
تەك مال باعۋ عانا ەمەس، بۇگىنگى قازاقتىڭ قولىنان ءبارى كەلەدى. «كەلمەيدى» دەگەن سوزبەن ءوز باسىم مۇلدە كەلىسپەيمىن. باسقاسىن ايتپاعاندا ازاماتتارىمىزدىڭ شەبەرلىگى قانداي؟ «ونەرلىنىڭ قولى التىن» دەگەندەي، بىزدە ون ساۋساعى ونەرگە بەيىم ازاماتتار از ەمەس. رەال ومىردە ءبىزدىڭ كوپ ساندى ازاماتتارىمىز بەلگىلى ءبىر ءىستىڭ قالاي ىستەلەتىندىگىن وزگە جۇرت ازاماتتارىنان ارتىق بىلمەسە استە كەم بىلمەيدى. ولار ءارقانداي ىسكە بەل شەشە ارالاسىپ ىستەپ، جۇمىستىڭ جاي-كۇيىن قانىق ءبىلىپ جۇرەدى. ءبىراق ءىشىنارا ازاماتتارىمىزدا ۇنەمى كەزىگە بەرەتىن جەتەرسىزدىك سول، ولار ءىستىڭ نەگە سولاي بولاتىنىنا كوپ زەر سالىپ، ىجداعاتتاپ قارامايدى. ونى قاعيدا بويىنشا جازىپ-سىزىپ، حاتتاپ-شوتتاپ ەستەلىكە الۋعا سەلقوستىق ىستەپ، ەرىنەدى. ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى دە ءدال وسىندا بولسا كەرەك.
وزگە جۇرتتىڭ تۋادا بىزدەن ارتىقشا جارالعان دانەڭەسى جوق. بار بولعانى ادامدارىنىڭ ەڭبەكقورلىعىندا، تابىس كوزىن اشۋعا ەپتىلىگىندە، بار قارجىسىن قاجەتسىز، قايتىمسىز نارسەگە شاشپاي ءبىردى ەكىگە اينالدىرا الۋىندا، جوقتى بارداي ۇقساتا بىلۋىندە، ءوز شارۋاشىلىقتارىن ءوز الدىنا دوڭگەلەنتىپ، قيۋىن كەلتىرىپ، ىسكەرلىكپەن باسقارۋعا شەبەر بولاتىندىعىندا.
ۇلى جاراتىلىستىڭ ۇلتىمىزعا سيلاعان نەسىبەسى جەتىپ ارتىلادى. قادىرىن بىلمەي قور قىلىپ جۇرەتىن كوبىنەسە ءوزىمىز. بىلە بىلگەن جانعا ەلىمىزدىڭ قازىرگى ساياسي ورتاسىنا، جاساپ وتىرعان قوعامدىق ومىرىنە رازىلىقتان باسقا ايتار نارازىلىعى بولماۋعا ءتيىس. ۇيتكەنى قازىر تۇرمىسىمدى تۇزەيمىن دەگەن ادامعا بارلىق قولايلى شارت-جاعداي جاراتىلىپ قويىلعان. ەرىنبەي ەڭبەك ەتسەڭ بولدى، قارنىڭ توق، ءيىنىڭ ءبۇتىن، باردام تۇرمىس وتكىزەرىڭدە داۋ جوق.
اتامىز قازاق «ءوز ءمىنىن بىلگەن اۋليە» دەۋشى ەدى، ءوز ۇلتىمىزدى مىنەگەنىمىز ەمەس، قاراپايىم اۋىلداردا بىزبەن كورشى وتىرعان وزگە جۇرت ۋاكىلدەرىمەن قازاقتى سالىستىرىپ قاراڭىزشى. ايىرماشىلىعى ايقىن كورىنىپ شىعا كەلەدى. ايتالىق، وزگە جۇرتتا باردام، قالتالى ادامداردىڭ سانى مول بولسا، ال قازەكەڭدە جوق-جىتىك، كەدەيلەردىڭ سانى باسىم؛ وزگە جۇرتتا يەلىك ەتكەن ەگىستىك جەر تاپشى بولسا، ال بىزدە ەگىستىك دەيسىز بە، شاپپالىق دەيسىز بە جەر مول. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وزگە جۇرت جوقتى بارعا اينالدىرىپ بايىپ، اۋقاتتانىپ جاتسا؛ ال ءبىز باردى بارداي يگىلىكتەنە بىلمەي كەدەيلەسۋگە بەيىم تۇرامىز. ءبىر ءبولىم ازاماتتارىمىزعا ۇكىمەت مول قارجى اجىراتىپ، تىڭنان جەر اشىپ، يەلىگىنە بەرسە، ونى العاشىندا وزدەرى يگىلىكتەنبەي قالتالى قوجايىنعا بولماشى قارجىعا مايلاپ بەرەدى، ال ءوزى الگى مايلاپ الۋشى قوجايىنعا جالدانىپ، ءوز جەرىنە ءوز تەرىن توگەدى، جەر مايلاپ الۋشى قوجايىن تىڭ جەردىڭ اۋەلگى قۇنارىنىڭ ۇستىنە ۇستەمەلەپ حيميالىق تىڭايتقىشپەن ەگىس دارىلەرىن اياماي بەرىپ، جەردىڭ ءنىلىن سورىپ، ءسولىن قالدىرىپ، قالتاسىن قالىڭداتىپ كەتە بەرەدى. ال ءبىزدىڭ الگىندەي ازاماتتارىمىز قۇنارسىز جەرگە يە بولىپ قالا بەرەدى. وسىلايشا، وزگە جۇرت جاساعان تىرلىكتى ءبىزدىڭ ءىشىنارا ازاماتتارىمىز كورىپ تۇرىپ ىستەمەيدى. سەبەبى، ولار باس قاتىرىپ، عىلمي قاعيدا بويىنشا جۇمىس جاساۋدى ەلەپ-ەسكەرمەيدى، بەل اۋىرتىپ ەڭبەكتەنگىسى، ماڭداي تەرىن اعىزىپ قينالعىسى كەلمەيدى. ولارداعى ەڭ جايسىز جاعداي مىنە وسى.
جوعارىداعى كەمىستىگىمىزگە قوسا بۇگىنگى ومىرىمىزدەگى سان قۇبىلعان، كوبەدەي كوپ تويلارىمىزدى ايتساڭىز، ول دا ءوز الدىنا ءبىر توبە. تويلارىمىز ورنىمەن، ءوز لايىعىمەن بولىپ جاتسا، ارينە، جارار ەدى، قازاقتىڭ «توي-دۋمانشىل، ساۋىقشىل حالىق» دەگەن اتقا يە بولعاندىعىنان با، قازىر بىزدە نە كوپ، ورىنسىز قارجى شاشاتىن ويىن-توي كوپ. ويىن-تويدىڭ اۋرەسىمەن قازاقتى قازاق شارۋاشىلىعىنا موينىن بۇردىرماي قاربالاستىققا سالسا، توي مايدانىن يەلەۋشى وزگە جۇرت ازاماتى قالتاسىن قالىڭداتىپ ءماز. وسى بەيىمدىلىگىمىزدى بايقاعان ءىشىنارا ۇكىمەت ورىندارى دا باسقا بولماسا دا ءدال ساۋىق-سايراندىق تۇسكە يە قيمىلدارىمىزعا قارجىنى ايامايدى. سونان بارىپ «ومىرگە ولەڭمەن كەلىپ، ولەڭمەن كەتەتىن حالىقپىز» دەپ جىل ون ەكى اي قارجىنىڭ زايا كەتۋىمەن، اقىل-پاراساتتىڭ وسپەي كەنجە قالۋىمەن، ۋاقىتتىڭ ماعىناسىز ءوتىپ، شارۋاشىلىقتىڭ جاندانباي قالۋىمەن ەسەپتەسپەي، ساۋىق-سايران، ويىن-تويدىڭ قاربالاستىعىندا انشەيىن قارا شابىسپەن جۇرەمىز. وزگە جۇرت ساعاتتى، كۇندى، ايدى ساناپ اۋقاتتانىپ، بايىپ، ەكەنوميكاسىن قوردالاندىرىپ قۇمىرىسقانىڭ ەڭبەكشىلدىگىندەي تىنىمسىز تىرشىلىك ەتسە، بىزدەگى ءىشىنارا ازاماتتاردىڭ حارەكەتى الا جازداي كوگالدى قۋىپ كولايتتاعان شىرىلداۋىق شەگىرتكەنىڭ تاعدىرىن كوز الدىڭىزعا ەلەستەتەدى. انە سونىڭ اسەرىنەن بولسا كەرەك، بۇل كۇندەرى «كورسەم، بىلسەم، تالاپتانسام، ەڭبەكتەنسەم» دەگەننەن گورى، «ىشسەم، جەسەم، ويىن-كۇلكىمەن ءومىر وتكىزسەم» دەيتىن ۇعىمسىز ۇرپاقتىڭ سانى ۋاقىت وزعان سايىن مولايىپ بارادى. ەرتەڭىم، ەلدىگىم نە بولار ەكەن دەيتىن ويلى ازاماتتار از ۇشىرايتىن بولدى.
سوڭعى جىلدارى بىزدە جۇمىسسىز ازاماتتارىمىزدىڭ سانى دا كوبەيىپ كەتتى. سەبەبى، كوپشىلىگى دەر كەزىندە بەلگىلى ءبىر كاسىپتى، ماماندىقتى يگەرمەگەن. ءسىز ءبىر ءسات كەز-كەلگەن قالا-قالاشىقتاعى ورتالىق كوكبازارلارعا، ءيا جۇك تيەپ-ءتۇسىرۋ ورىندارىنا بارىپ كورىڭىزشى، اربا سۇيرەپ، وزگەلەرگە تومەن جالاقىعا جالدانىپ جۇرگەن اتان جىلىك ازاماتتارىمىزدى كورەسىز. كورىنگەنگە كوز ساتىپ، «ماعان راقىم ەتىڭىزشى» دەپ جۇرەتىن، ءىشىنارا تەپسە تەمىر ۇزەتىن، كوك بوتەلكە قۇمار، كوگالا شەكە بوسقىن ازاماتتارىمىزدىڭ الدىمىزدان شىعا كەلىپ، جەتىم قوزىداي ءتۇرتىنىپ تيىن-تەبەن سۇرايتىنىنا قازىر عاجاپتانبايتىن دا بولدىق. تۇتاس ومىرىمىزگە باعامداي قاراساڭىز، سەنىمىڭدى قاراداي سەلگە كەتىرەتىن بۇنداي ازاماتتارىمىزدىڭ كوبى اۋىلدى جەرلەردە باياندى تىرلىك جوق دەپ سان-سالالى كاسىپپەن بايلىقتىڭ باستاۋ كوزى بولعان كەڭ-بايتاق اۋىل-قىستاقتى ارتقا تاستاپ قالاعا جوبا-جوسپارسىز كىرەتىندەر. ال ولاردىڭ كوبىنىڭ قالالى جەرلەرگە كىرىپ كاسىپتەنىپ اۋقاتتاناتىندارى دا شامالى عانا، ازدان سوڭ ولار قالادا دا ىستەيتىن جۇمىس جوق ەكەن دەپ كوشە كەزبەلەرىنە اينالىپ ساندا بار، ساناتتا جوقتاردىڭ قاتارىنا قوسىلادى. ءىستىڭ سوڭى «بۇل ماحرۇم قالماعىما كىم جازالى، قولىمدى ءدوپ سەرمەسەم وستەر مە ەدىم؟» دەپ ۇلى اباي ايتقانداي وكىنىشتى ىسكە اينالادى. انە وسىندايدان بارىپ ءبىزدىڭ باسقا ۇلتتارمەن بولعان پارقىمىز ازايعاندى قويىپ، كۇندەردىڭ وتۋىمەن ونان ارى زورايىپ بارادى.
قازىرگى ءداۋىردىڭ ازاماتتارىنا اتا-بابامىز كەزىندە باي بولىپتى، باتىر بولىپتى، بالۋان بولىپتى، كەڭ قولتىق جومارت بولىپتى، ساۋىق-سايرانشىل بولپتى دەپ وتكەننىڭ بۋىنا سەمىرىپ، قۋ سوزدەن قۋىرداق قۋىرۋ ماقتانعا جارامايدى. جارايتىنى بۇگىنگى باسەكەلى داۋىردە ءوز ەڭبەككەرلىگىڭمەن، اقىل-پاراساتىڭمەن ءوز ورتاڭنان وزىڭە تيەسىلى ورنىڭدى يەلەۋ، ءسۇيتىپ ناقتىلى باسىرەگە يە بولۋ. بۇگىنگى كۇننىڭ بۇلتارۋعا كەلمەيتىن وتكىر تالابى دا قولىڭنان قانداي ءىس كەلەدى، اقىل-پاراساتىڭمەن نەندەي جاڭالىق جاراتا الاسىڭ، مىنە سول بولماق. كەزىندە اتا-باباڭىز باتىر، بالۋان بولسا بولعان شىعار، ال سولاردىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى سەن نە تىندىرىپ، قانداي دەڭگەيدە ءجۇرسىڭ. مىناۋ باسەكەلى قوعامدا ەشكىمگە الاقان جايىپ مەنى ەسىركە دەمەي، قولداپ، كوتەرمەلە دەپ مىندەتسىپ وكپە ارتپاي، وزگە جۇرتقا ىرىقتىلىعىڭمەن ءوزىڭدى شىنايى تانىتاتىن، تانىتۋ ارقىلى وزگەگە ءوزىڭدى سيلاتاتىن قابىلەت، قۋاتىڭ بار ما؟ وسىعان اۋىز تولتىرار جاۋاپ قاراستىر. مىنە بۇل بۇگىنگى كۇننىڭ سىزدەن كۇتەر ەڭ قاتال ساۋالى.
ءبىز كوتەرگەن وسى تاقىرىبىمىزدا ۇلتىمىز ءومىرى بارلىق جاقتان توقىراپ العا باسپاي كەنجە قالدى دەۋدەن مۇلدە اۋلاقپىز، ءومىرىمىزدىڭ ءار سالا، ءار شەبىندە وزدەرىنىڭ جاپالى ەڭبەك جەمىستەرىمەن ۇلتىمىزدىڭ «قازاق» دەگەن ارداقتى اتىن اسپانداتىپ جۇرگەن نە ءبىر كورنەكتى ۇلگى، ايتۋلى تۇلعالار از ەمەس. ايتالىق، ەشكىمنىڭ قولداپ-قۋاتتاۋىنسىز-اق ءوز قارجىلارىمەن ۇلكەندى-كىشىلى قالالاردان قوناقجاي، رەستوران، ونەر-بىلىمگە تاربيەلەۋ ورتالىقتارى، كومپيۋتەرلىك قىزمەت وتەۋ، ۇلتتىق قول ونەر بۇيىندارىن ءوندىرۋ، مال بورداقىلاپ ساتۋ ورىندارى، ءۇي اشەكەيلەۋ، ساياحات ورىندارىنا، جولاۋشى تاسىمال ورىندارىنا قىزمەت وتەۋ سياقتى سان سالالى كاسىپ تۇرلەرىمەن ويداعىداي شۇعىلدانىپ، شارۋاشىلىعىن شالقىتا تۇسكەن ازاماتتارىمىز كوپ كەزىگەدى. دەي تۇرعانمەن، بۇل جاعىنداعى يەلەگەن سان كورسەتكىشىمىز باسقا تۋىسقان ۇلت حالىقتارىمەن سالىستىرعاندا كوپ تومەن ەكەندىگى بۇلتارماس شىندىق. سوندىقتان دا بۇل كەمىستىكتى تولىقتاۋ ءۇشىن، ارينە، زور تالپىنىس جاساماي بولمايدى.
كىمنىڭ مىقتى، كىمنىڭ ءالسىز ەكەنىن بازار باعامدايتىن قازىرگىدەي ەركىن دە ءادىل باسەكە داۋىرىندە ءبىزدىڭ ءىشىنارا تەپسە تەمىر ۇزەتىن اتپال ازاماتتارىمىزعا ﺟﯘﻣﯩﺲ ﻧﻪﮔﻪ ﺗﺎﺑﯩﻠﻤﺎيتىنىنا قاراداي قايران قالاسىز. ايتپاسا دا بەلگىلى، اناۋ سان مىڭ شاقىرىم شالعايدان جۇپىنى كەلىپ، قالتالارىن تەز قالڭداتىپ جۇتىنىپ شىعا كەلەتىن حالىق ﺟﯘﻣﯩﺴﻜﻪرﻟﻪرﯨﻨﻪ ﻗﺎراﻋﺎﻧﺪا، ءﺑﯩﺰدﯨﯔ ﺷﺎرت-ﺟﺎﻋﺪاﻳﯩﻤﯩﺰ اﻟﺪەﻗﺎﻳﺪا ﺟﺎﻗﺴﻰ. ۇيتكەنى ءبىز ءوز ﺗﯟﻋﺎن اتا جۇرتىمىزدا ءجۇرمىز، جاراتىلىستىق ورتا مەن جاعدايعا دا ﻗﺎﻧﯩﻘﭙﯩﺰ. يەلەگەن جەرىمىز دە مول، وتباسىندىق جانكۇيەرلەرىمىزﺑﻪن تۋىس-ﺗﯟعان، دوس-جاران، تانىس-بىلىستىك قوعامدىق قولداۋشىلارىمىز دا ﻗﺎﺳﯩﻤﯩﺰدا. سوندا ءبىزدىڭ ءبىر ءبولىم ازاماتتارىمىزدىڭ ىستەگەن ءىسى نەگە وڭىنا باسپاي كىبىرتىكتەيدى، ولار نەگە وزگە جۇرت ازاماتتارىنا قاراعاندا كەدەي بولادى. مىناۋ قايناعان قوعامدىق ومىردەن وزدەرىنە ءتان ءبىر كىسىلىك كەتىكتى تاۋىپ نەگە قالانا الماي قاپى قالىپ كەنجەلەپ جۇرەدى؟ ەندىگى جاۋاپ، ارداقتى اعايىن، وزىڭىزدەن.
” سوڭى “
اۆتوردىڭ قىزمەت ورنى: التاي ايماقتىق پارتيا مەكتەبى
كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى
جاۋاپتى رەداكتورى : نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
