سىرگە جيار جىلدا قايراتتانا ۇمتىلىپ، شەشۋشى شايقاستا جەڭىسكە جەتىپ، ەرلىكپەن العا ۇمتىلدى (ەرلىكپەن العا ۇمتىلىپ، ”14 - بەسجىلدىق“ جوبانىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزەيىك)

كىرىسپە

بيىل − ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوبا اياقتالاتىن جىل، سونداي ـ اق رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋدەگى ماڭىزدى ءبىر جىل. ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوبانىڭ نىسانالارىن، مىندەتتەرىن جوعارى ساپامەن ورىنداۋ ”15 ـ بەسجىلدىقتىڭ“ تاماشا باستاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن نەگىز قالايدى، مىندەت اۋىر، ماڭىزى زور.

گازەتىمىز بۇگىننەن باستاپ ”ەرلىكپەن العا ۇمتىلىپ، ’14 ـ بەسجىلدىق‘ جوبانىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزەيىك“ ارناۋلى ستونىن اشىپ، جەر ـ جەردىڭ مەملەكەتتىڭ دامۋ كەلەلى جاعدايىنداعى ستراتەگيالىق ورنىن مىقتاپ يگەرىپ، ارتىقشىلىقتارىن ساۋلەلەندىرىپ، اركىم ءوز ارتىقشىلىقتارىن ساۋلەلەندىرىپ، ءىس تىندىرۋدى الدىڭعى ورىنعا قويىپ، ەرلىكپەن العا ۇمتىلىپ، 14” ـ بەسجىلدىق“ جوبانىڭ نىسانالارىن، مىندەتتەرىن تابىسپەن ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتۋىنىڭ جاندى امالياتىن حابارلايدى.

جۋىقتا ىركەس - تىركەس جاريالانعان 1 - توقسانداعى ساندى مالىمەتتەر جۇرتتى ءسۇيىندىردى: ىشكى ءوندىرىستىڭ جالپى ءونىم قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％5.4 ارتىپ، العاشقى قادامدا تاماشا باستاما جارىققا شىقتى؛ كولەمدەنگەن جوعارى تەحنيكالى جاساۋ كاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％9.7 ارتىپ، كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋ قوزعاۋشى كۇشى نىعايدى؛ قوعامدىق تۇتىنۋ بۇيىمدارىنىڭ بولشەك ساتىلۋ جالپى سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％4.6 ارتىپ، تۇتىنۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى ۇزدىكسىز جارىققا شىقتى...

تاماشا جاعدايدى جالعاستىرۋ ءاربىر ءوڭىردىڭ جابال كۇش سالىپ، شوعىرلانىپ اۋقىم قالىپتاستىرۋىنان ايرىلا المايدى. بىرنەشە كۇننەن بەرى گازەتىمىزدىڭ تىلشىلەرى ءبىرىنشى شەپكە، جۇمىس باسىنا بارىپ، كەڭ كوسىلگەن اتىزداردى، زەردەلى سەحتاردى، سىرتقى ساۋدا كورمەلەرىن ارالاپ، تىلشىلىك ىستەۋ بارىسىندا جاڭالىق اشۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىن، تۇتىنۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن، ساۋدانىڭ سەرپىمدىلىك قۋاتىن سەزىنىپ، قالىڭ كادرلار مەن بۇقارانىڭ بارابان سوعىپ جورىققا اتتانىپ، ”14 - بەسجىلدىقتىڭ“ شەشۋشى شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋدى كۇتىپ تۇرعان رۋحاني كۇيىنە كۋا بولدى.

ۇلكەن تىرەك بولۋ جاۋاپكەرشىلىگىن باتىلدىقپەن ارقالاپ، جەتەكشىلىك ەتۋ جانە تىرەكتىك رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىردى

”’14 ـ بەسجىلدىق‘ دامۋ نىساناسىن تابىسپەن جۇزەگە اسىرۋدا ەكونوميكالىق ءىرى ولكە ۇلكەن تىرەك بولۋى كەرەك“. ەكونوميكالىق ءىرى ولكەلەر دامۋدىڭ ”اناعۇرلىم زور قوزعاۋشى كۇشىن“ قالاي توپتادى؟

تۇرلىشە تۇرعىدان قاراساڭىز، تۇرلىشە وڭىردە تۇرلىشە كورىنىس بار، ءبىراق بارلىعى ءار جاقتىڭ قايراتىن جۇمىلدىرۋعا، 14” ـ بەسجىلدىق“ جوبانىڭ نىسانالارىن، مىندەتتەرىن جوعارى ساپامەن ورىنداۋعا باعىتتالعان.

سىناق الاڭى دۋمانعا بولەندى. جياڭسۋ شۇيگۇڭ توبىندا ۇلكەن تونناجدىق كران سىناق ەتىلۋدە، كرانمەن 100 توننادان اساتىن اۋىر جۇكتى كوتەرىپ، ورنىقتى كوتەرىلدى؛ كومپيۋتەر ەكرانىندا جارىسپالى ەكى سىزىق قاتار جىلجىپ، جۇمىس اۋقىمىن كورسەتىپ تۇردى.

”جاڭا ەسەپتەۋ تاسىلىنەن پايدالانىپ ’جاڭا ميشىقتى‘ زەرتتەپ جاسادىق، جەلدەتكىش بارعان سايىن بيىكتەدى، سايكەستى قۇراستىرما جابدىقتارعا جاڭالىق ەنگىزۋدە ءتىپتى دە العا ىلگەرىلەۋ كەرەك“ دەدى شۇيگۇڭ توبى اۋىر تۇرپاتتى ماشينا شەكتى سەرىكتەستىگى بۇكىل جەر بەتى كرانىن زەرتتەۋ ورنى جالپى تۇلعالىق كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى لي چاڭچيڭ.

بيىل جياڭسۋ شامامەن 40 ءتۇرلى كەلەلى عىلىم ـ تەحنيكادا قامال الۋ نىسانى مەن 80 ءتۇرلى وزىق تەحنيكانى زەرتتەۋ ـ اشۋ نىسانىن اتقارىپ، دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءتىپتى دە كوپ تۇڭعىش جاسامپازدىق، تۇڭعىش سىناق، تۇڭعىش رەت تابىستى بولۋ ناتيجەسىنە قاراي ۇمتىلىس جاسادى.

گۋاڭجوۋ جارمەنكەسىندە جۇرتشىلىق سەڭدەي سوعىلىستى. سەلبەستىكتى، تاپسىرىسقا قول قويۋدى تىلگە تيەك ەتىپ، قازىرگى حالىقارالىق ساۋدا جاعدايىندا كورمەگە قاتىناسقان ساۋداگەرلەر مەن ساتىپ الۋشى ساۋداگەرلەر قوس باعىتتا ىسكە كىرىسىپ، ءوزارا تابىسقا جەتىپ، جۇڭگونىڭ سىرتقى ساۋداسىنىڭ ومىرشەڭدىك كۇشى مەن سەرپىمدىلىك قۋاتىن ايگىلەدى.

گۋاڭدۇڭ گۋاڭجوۋ ساۋدا جارمەڭكەسى، جوعارى، جاڭا تەحنيكا جەتىستىگى ساۋدا جارمەڭكەسى سياقتىلاردىڭ جاڭالىق اشا دامۋىن بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، 30 مىڭنان استام (رەت) كاسىپورىندى 300 رەتتەن استام ”دۇنيە جۇزىنە بەت العان گۋاڭدۇڭ ساۋداسى“ كورمەسىنە قاتىناسۋعا ۇيىمداستىرىپ، حالىقارالىق بازاردى بەكەمدەدى جانە كەڭەيتتى.

جوعارى، جاڭا تەحنيكا رايونى ومىرشەڭدىك كۇشكە تولدى. جىجياڭ جياشيڭ مەملەكەتتىك جوعارى، جاڭا تەحنيكا رايونى جىلىنا 300 مىڭ كيلومەتر ەرەكشە كابەل ءوندىرۋ جانە زەرتتەۋ ـ اشۋ تەحنيكا ورتالىعى قۇرىلىسىن جۇرگىزدى.

”قارجىنى ارتتىرىپ، ءونىمدى كەڭەيتۋ بازار بولاشاعىن بايقاۋدىڭ اسەرى، ونان دا ماڭىزدىسى، مەملەكەتتىڭ حالىقتىق شارۋاشىلىقتى جانە حالىقتىق كاسىپورىنداردى پارمەندى قامتاماسىز ەتۋىنىڭ ارقاسى“ دەدى جىجياڭ سانكى كابەل شەكتى جارنا سەرىكتەستىگىنىڭ باس جوراسى لي ميڭچياڭ نىق سەنىممەن.

ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ كەلەلى نىساندار قۇرىلىسىنا ات سالىسۋىنىڭ باياندى مەحانيزمىن كەمەلدەندىردى... جىجياڭ حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ دۇنيە جۇزىلىك كاسىپ سالاسى جۇمىس بولىسىنە جانە بايلىقتى جايعاستىرۋعا بەلسەنە ات سالىسۋىنا دەم بەرىپ جانە قولداۋ كورسەتىپ، وزەكتى باسەكەلىك قۋاتتى جوعارىلاتتى.

اركىم ءوز ارتىقشىلىقتارىن ايگىلەپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي وزدەرىنىڭ ەرەكشە ابزالدىقتارىن ساۋلەلەندىردى

جەر ـ جەر بۇكىل ەلدىڭ جالپى جاعدايىنداعى ستراتەگيالىق ورنىن ءدال تاۋىپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، ءوز ارتىقشىلىقتارىن ايگىلەپ، رەفورما مەن دامۋدىڭ جاڭا ءورىسىن ۇزدىكسىز اشتى.

گۇيجوۋ گۇي - ان جاڭا رايونىنداعى گۇي - ان ەرەكشە ەسەپتەۋ ورتالىعىندا كورسەتكىش شىراعى توقتاۋسىز جىلتىلداپ، ءبىر قىزمەت وتەگىش جوعارى قارقىنمەن اينالىپ، ەسەپتەۋ قۋاتىن جەر - جەرگە ۇزدىكسىز جەتكىزىپ تۇردى.

”ءبىز ەسەپتەۋ ابزالدىعىنا، ساياسات ابزالدىعىنا جانە كاسىپ سالاسى ابزالدىعىنا ۇزدىكسىز سۇيەنىپ، ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، كاسىپورىن مەن دارىندىلاردىڭ شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ءزارۋ ماسەلەلەرىن ويداعىداي شەشەمىز“ دەدى گۇيياڭ ۇلكەن ساندى مالىمەت ءبولىمى چۋاڭچىڭ باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جاڭ يۇي.

بيىل گۇيجوۋ سيفرلى ەكونوميكانىڭ تىڭ تابىستارعا قول جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتىپ، ەسەپتەۋ قۋاتى، ساندى مالىمەت، قولدانىس جانە كاسىپ سالاسىنىڭ ىقپالداستىعىنا تاباندى بولىپ، سيفرلى ەكونوميكانى دامىتۋدا جاڭالىق اشۋ رايونىن جوعارى ساپامەن قۇرماق.

شانشي شي - ان قالاسى حۋاچيڭگۇڭ كورىنىس رايونىنا ساياحاتتاي كەلگەندەردىڭ اياعى ۇزىلمەدى، ناقتى كورىنىستىك كولەمدى تاريحي ءبي تەاترى وڭىرلىك ەكونوميكانىڭ دامۋىنا دەم بەرەتىن ”ەرەكشە IP“عا اينالىپ، توڭىرەكتەگى قونالقى، مادەنيەت جاسامپازدىعى سياقتىلاردىڭ جالپى كىرىسىنىڭ 7 ميلليارد يۋاننان اسۋىنا تۇركتى بولدى.

مادەنيەت، ساياحات بايلىعى مول شوعىرلانۋ ابزالدىعىن تياناق ەتكەن شانشي كوپ نەگىزدى تۇتىنۋ جاعدايىنا جاڭالىق ەنگىزىپ، مادەنيەت، ساياحات تۇتىنۋىنىڭ كومەسكى كۇشىن تولىق ىسكە قوستى.

”تۇقىم ساندىعى تولدى، باستايىق!“ حيلۇڭجياڭنىڭ شۋاڭياشان قالاسىنداعى ءبىر جوعارى ولشەمدى ەگىنجايدا ”بەيدوۋ“ جول نۇسقاۋ جۇيەسى ورناتىلعان 3 ءىرى تۇرپاتتى تراكتور ءبىر قاتار بولىپ ءتىزىلىپ، زەردەلى مەڭگەرىلەتىن سەيالكانى جەتەكتەپ ءجۇردى.

ءبىر رەت جۇرگەندە، 30 نەشە مەتر كەڭدىكتەگى جەر تەز ارادا ەگىلىپ بولادى.

”زەردەلى ءىرى اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىنىڭ ءاربىر دالمە ـ ءدال اينالاتىن ءتىستى دوڭگەلەگى ’جۇڭگونىڭ اس كەسەسىن‘ مولىقتىراتىن بولادى“ دەدى بەيداحۋاڭ اۋىل شارۋاشىلىق جارناسى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى يوۋ - ي تاماق سەرىكتەستىگى 8 - باسقارۋ رايونىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا جاۋاپتى ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى ياڭ جىگاڭ زور ۇمىتپەن.

حيلۇڭجياڭ وسىزاماندانعان ءىرى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدى نەگىزگى قامال الۋ باعىتى ەتىپ، قۇنارلى اتىزدى، ساپالى تۇقىمدى، ساپالى ماشينانى، تاماشا ءادىستى، تاماشا ءتۇزىمدى توعىستىرا دامىتۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتتى.

ەرلىكپەن العا ۇمتىلىپ، بەلسەندى فاكتورلاردى دامۋدىڭ ناقتى ناتيجەسىنە اينالدىردى

سىرگە جيار جىلدا جەر ـ جەر ۋاقىت كۇتىپ تۇرمايدى دەيتىن رۋحپەن تياناقتاندىرۋدى يگەرىپ، ەرلىكپەن العا ۇمتىلىپ، ءار جاقتاعى بەلسەندى فاكتورلاردى دامۋ ناتيجەسىنە اينالدىردى.

”ءبىز، ءسوز جوق، قۇرىلىس مەرزىمىن جەدەلدەتۋىمىز، قارقىنعا كەپىلدىك ەتۋىمىز كەرەك“. شاندۇڭ بيڭجوۋ قالاسى جانحۋا رايونى حۇڭيە جاڭا ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگى ءوندىرىس تەحنيكاسى ءبولىمىنىڭ جاۋاپتىسى حۋ ليەيىڭ قاربالاستىققا ءتۇستى، ”بيىل ولكەدە 20 ميلليون كيلوۆاتتىق جاڭا ەنەرگيا جانە قايتا تۋىندايتىن ەنەرگيا اگراگاتتارى جاڭادان قوسىلادى“ دەدى ول.

الىسقا كوز تاستاساڭىز، فوتوۆولتتىق تاقتالار قاز - قاتار ءتىزىلىپ، 28 مىڭ مۋ تەڭىز ايدىنى كوك ءتۇستى ”ايناعا“ اينالعان، حۇڭيە جاڭا ەنەرگياسى 2 گەگاۋاتتىق بالىقشىلىق - فوتوۆولتتىق ءوزارا تولىقتاما ەلەكتر شىعارۋ نىسانى جاسىل كاسىپ تىزبەگى بولىپ ۇلاسقان.

شاندۇڭ ولكەسى ءبىر جاعىنان، ەنەرگيا قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋدى، ەندى ءبىر جاعىنان، كاسىپ قۇرىلىمىنىڭ تيپىن وزگەرتۋدى يگەرىپ، جاڭا، كونە قوزعاۋشى كۇشتەردىڭ اۋىسۋىن كوزدەپ، جاسىل، تومەن كومىرتەكتى، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ الدىمەن اتقارىلاتىن رايونىن جەدەل قۇردى.

”قامال الۋدى مىقتى يگەرىپ، ورايدى الدىمەن يەلەۋ كەرەك“. حۋبەي شياۋگان حۋاگۇڭ گاۋلي ەلەكترون شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى نيە بو بىلاي دەپ تانىستىردى: سەرىكتەستىكتىڭ ءوزى زەردەلى مەڭگەرۋ تەحنيكاسىن زەرتتەپ، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيل باتەرياسىنىڭ تەز زاريادتدالۋ قارقىنىن زور دارەجەدە جوعارىلاتتى، 1 - توقساندا تاپسىرىس بەرۋ مولشەرى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %50 ارتتى.

ءوندىرىس سەحىنا كىرگەنىمىزدە، مەحانيكالىق بىلەك فارفور چيپتەرىن كوتەرىپ دالمە ـ ءدال دانەكەرلەۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ جاتىپتى. 3 سەكۋندتا جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيل PTC قىزدىرعىشى جەلىدەن ءساتتى ءتۇسىرىلدى.

حۋبەي عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋعا جەتەكشىلىك ەتۋگە، جاپپاي جاڭالىق اشۋعا جەتەكشىلىك ەتۋگە تاباندى بولىپ، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋگە اناعۇرلىم كوپ سۇيەنەتىن، ساپا ونىمدىلىگىنە اناعۇرلىم ءمان بەرەتىن جانە الدىمەن جاراتۋ ابزالدىعىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرەتىن ”زەردەلى ارتۋدى“ قۇلشىنا جۇزەگە اسىردى.

اۆتوموبيلدەر قايشالىسىپ، مۇنارالار اينالۋدا. بوحاي تەڭىزى جاعاسىنا ورنالاسقان حۋاڭحۋا كەمەجايى، حىبەي شينحاي حيميا ونەركاسىبى جاڭا ماتەريال بازاسى نىسانى قىزۋ سالىنۋدا. نىسان سالىنىپ بولعاننان كەيىن، اروماتتى كومىر سۋتەكتەرى، ولەفين سياقتى كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ تومەنگى اعارىنداعى ورتا، جوعارى دەڭگەيلى ونىمدەردى كولەمدەندىرىپ ءوندىرۋدى جۇزەگە اسىرادى.

جوعارى ورەگە جەتكىزىپ، زەردەلىلەندىرىپ، جاسىلداندىرۋدى كوزدەگەن حىبەي بيىل ءتۇيىندى نىسانداردىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ ارەكەتىن كۇش سالا اتقارىپ، ءداستۇرلى ابزال كاسىپ سالالارىندا جابدىقتاردى جاڭالاۋعا، تەحنولوگيانىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋعا قولداۋ كورسەتىپ، وسىزاماندانعان بولات ـ تەمىر، جاسىل حيميا ونەركاسىبى سياقتى كاسىپ سالالارىنىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، اناعۇرلىم كوپ كومەسكى اعا جۇلدەگەرلىكتى، جەكە تۇردەگى اعا جۇلدەگەرلىكتى جەتىلدىرىپ شىقتى.

”14 - بەسجىلدىقتىڭ“ شەشۋشى شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋدە ”ەڭ جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلۋ، شارشاپ - شالدىعۋدان تايسالماۋ“ سەنىمىن بەكەمدەپ، بارلىق ءتيىمدى ورايدى يگەرىپ، بارلىق ءتيىمدى شارت - جاعدايدان پايدالانىپ، ناقتى ىستەر ىستەسە، ناقتى ناتيجە جاراتا الاتىندىعىمىز داۋسىز.

(«حالىق گازەتىنىڭ» تىلشىلەرى ياۋ شۋەچيڭ، لي گاڭ، ليۋ جۇنگو، چىڭ حۋان، جاڭ دانحۋا، جۋ داۋەي، لي رۇي، چياڭ يۇيۋىن، جاڭ تىڭياڭ جازۋعا قاتىناستى)

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى