جاڭالىق جاراتۋدىڭ دەم بەرۋىندە سىرتقى ساۋدانىڭ ”جاڭاشىلدىق شاماسى“ جوعارىلادى (حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەبەۋ)

باس شۋجي شي جينپيڭ حالىقتىق كاسىپورىندار اڭگىمە ماجىلىسىندە قالىڭ حالىقتىق كاسىپورىنداردى جانە حالىقتىق كاسىپورىنشىلاردى ”جوعارى ساپالى دامۋ جولىمەن بۇلجىماي ءجۇرىپ، نەگىزگى كاسىپتەن جازباي، ناقتى شارۋاشىلىقتى كۇشەيتىپ، دەربەس جاڭالىق اشۋدى كۇشەيتىپ، دامۋ تاسىلىندە بۇرىلىس جاساپ، كاسىپورىنداردىڭ ساپاسىن، ونىمدىلىگىن جانە وزەكتى باسەكەلىك قۋاتىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋعا“ شابىتتاندىردى. باس شۋجي شي جينپيڭ 5 - ايدا حىناندا قىزمەت تەكسەرگەندە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”سەنىمدى بەكەمدەپ، ءوز ءىسىمىزدى بۇلجىماستان ويداعىداي ىستەپ، جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋدى بۇلجىماستان كەڭەيتىپ، جۇمىستانۋدى، كاسىپورىندى، بازاردى، مەجەنى كۇش سالا ورنىقتىرىپ، جوعارى ساپالى دامۋ ارقىلى ءتۇرلى تۇراقسىزدىققا شىنايى توتەپ بەرۋىمىز كەرەك“.

حالىقتىق كاسىپورىندار − ءبىرىنشى ۇلكەن سىرتقى ساۋدا تۇلعاسى. كەدەن باس مەكەمەسىنىڭ ەڭ جاڭا ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، بيىل الدىڭعى 5 ايدا حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ يمپورت - ەكسپورتى 10 تريلليون 250 ميلليارد يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %7 ارتىپ، ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساۋدا جالپى قۇنىنىڭ %57.1 ىن ۇستاپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن 2.4 پايىز جوعارىلاعان. مۇنىڭ ىشىندە ەكسپورت 6 تريلليون 970 ميلليارد يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %8 ارتىپ، ەلىمىزدىڭ ەكسپورت جالپى قۇنىنىڭ %65.4 ىن ۇستاعان؛ يمپورت 3 تريلليون 280 ميلليارد يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %4.9 ارتىپ، ەلىمىزدىڭ يمپورت جالپى قۇنىنىڭ %45.1 ىن ۇستاعان. سىرتقى ساۋدا كولەمى ءبىرشاما تەز ارتۋمەن بىرگە، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ دامۋ ساپاسى دا ۇزدىكسىز جوعارىلادى.

وزگەرىسكە بەلسەنە توتەپ بەرىپ، جاڭا بازار اشتى

بيىل جىل باسىنان بەرى كۇردەلى سىرتقى ورتا الدىندا حالىقتىق كاسىپورىندار ءبىرشاما كۇشتى وزگەرىسكە توتەپ بەرۋ قابىلەتى مەن باسەكەلىك ارتىقشىلىعىن ايگىلەپ، ”جاڭالىققا“ توتەپ بەرىپ، ”جاڭالىققا“ قاراي ىلگەرىلەپ، جاڭا ءونىم، جاڭا باسىمدىق قالىپتاستىرىپ، جاڭا كاسىپ كۇيىن، جاڭا ۇلگىنى دامىتىپ، جاڭا بازاردى، جاڭا كەڭىستىكتى قۇلشىنا اشىپ، سىرتقى ساۋدانىڭ ”جاڭاشىلدىق مولشەرىن“ جوعارىلاتتى.

گۋاڭدۇڭ دۇڭۋان قالاسى ۋەيشى مادەنيەت، عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى تاياۋدا مەملەكەتتىڭ مادەنيەت ەكسپورت ەتۋدەگى ءتۇيىندى كاسىپورىندارىنا تاڭدالدى. ۋەيشى مادەنيەتىنىڭ ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ تيجارات جۇرگىزەتىن ماركاسى ”جانكەشتىلىك“ (پينكۋ) − مەتال ويىنى، ونىمدەرى جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەت ەلەمەنتتەرىمەن توعىسقان. قىزىعۋشىلار تۇسىندىرمە مەن كەسكىنگە نەگىزدەلىپ، مەتال جاپىراقشالاردى قۇراستىرىپ، قولونەر بۇيىمدارىنا اينالدىرىپ، قولونەر جاسامپازدىعىنىڭ قىزىعىن سەزىنەدى.

”ءبىز 10 مىڭ رەتكە جۋىق ماتەريال، قۇرىلىم جانە تەحنولوگيالىق سىناقتان كەيىن، مەتالداردى قۇراستىرۋ ويىنىن شىعاردىق. زەرتتەۋ - اشۋ بارىسىندا جۇڭگو ونەركاسىبىنىڭ جاساۋ ابزالدىعى مەن جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن ۇشتاستىرۋعا باسا ءمان بەرىپ، تەحنولوگيالىق جوبالاۋ مەن مادەنيەت ورەسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتىق. قازىر ءبىز شەتەلگە ەكسپورت ەتكەن ءونىم 1000 تۇردەن اسىپ، 100 دەن استام مەملەكەت پەن رايوندا ساتتىق، D3 مەتال قۇراستىرماسىنىڭ بۇكىل دۇنيە ءجۇزى بازارىنداعى ۇستاعان سالىستىرماسى %95 كە جەتتى، الدىڭعى 5 ايداعى ەكسپورت سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %20 شاماسىندا ارتتى“ دەدى دۇڭۋان قالاسى ۋەيشى مادەنيەت، عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى يە زۋۋەي.

قالىڭ حالىقتىق سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارى بۇكىل دۇنيە ءجۇزى بازارىنىڭ الۋان ءتۇرلى قاجەتىنە جەدەل ءۇن قوستى ءارى جاڭالىق اشۋ ارقىلى بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى تۇتىنۋشىلاردىڭ جاڭا قاجەتىن ۇزدىكسىز تاسقىنداتتى. ”جاڭا ونىمدەر“، ”اۋقىمدىق ونىمدەر“، ”ءوتىمدى ونىمدەر“ ۇزدىكسىز جارىققا شىعىپ، دەربەس وندىرىلگەن ايگىلى ونىمدەردىڭ ەكسپورت كولەمى جىل سايىن ارتىپ، باسەكەلىك قۋاتىنىڭ جوعارىلاۋىن تىڭ ورەگە جەتكىزدى.

جىجياڭنىڭ نيڭبو قالاسىنداعى شىداننۋ توبى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى − ىلمە توقىما، كيىم - كەشەك جوبالاۋ، زەرتتەۋ - اشۋ جانە ءوندىرۋ، ساتۋ كاسىبىمەن اينالىساتىن كاسىپورىن، الدىڭعى 4 ايدا كاسىپورىننىڭ يمپورت - ەكسپورت جالپى سوماسى 250 ميلليون دوللار بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %15.8 ارتقان، ونىمدەرى 50 نەشە مەملەكەت پەن رايونعا ەكسپورت ەتىلگەن.

” ءبىز ەل ىشىندە 5 ءوندىرىس بازاسىن قۇردىق، كامبودجا، ۆيەتنام، بيرما سياقتى ەلدەردە 4 شەتەل ءوندىرىس بازاسىن قۇردىق، شەتەلدەگى 5 وڭىرلىك باسقارۋ ورتالىعى، 8 جاساۋ ورتالىعى ارقىلى دۇنيە جۇزىلىك ايگىلى ماركا سۇرانىسىن قامتىعان كەمەلدى جاساۋ قۇن تىزبەگىن قالىپتاستىردىق“. شىداننۋ توبى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى سىرتقى ساۋدا كاسىبى ءبولىمى باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى شى چيۇڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: سەرىكتەستىك ورتا امەريكا قۇرلىعى، سولتۇستىك افريكا سياقتى شەتەلدەگى جاڭا ءوندىرىس بازالارىن بەلسەنە اشىپ، جاھاندانعان ءوندىرىس، جاساۋ، قامداۋ تىزبەگى تورىن كەڭەيتتى.

حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ جىجياڭ كاسىپورىندارىنىڭ جالپى مولشەرىندەگى سالىستىرماسى %90 تەن اسىپ، جىجياڭنىڭ سىرتقى ساۋداداعى نەگىزگى كۇشىنە اينالدى. قالىڭ كاسىپورىندار جاڭالىق اشا دامۋ ارقىلى تۇراقسىزدىققا توتەپ بەردى. نيڭبو كەدەنىنىڭ ساناعىنا قاراعاندا، الدىڭعى 5 ايدا جىجياڭ ولكەسىندەگى حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ يمپورت ـ ەكسپورتى ءبىر تريلليون 829 ميلليارد 380 ميلليون يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %8 ارتقان، مۇنىڭ ىشىندە ەكسپورت ءبىر تريلليون 452 ميلليارد 160 ميلليون يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %10 ارتقان.

سان - سيفر، زەردە ارقىلى دە بەرىپ، تىڭ ابزالدىق سومدادى

وزىندىك قۇنى تومەن، يقۋاتى جوعارى زەردەلى قۇلتەمىردەن كوپ ءتۇرلى سالادا وزىق تەحنيكاعا يە ەمدەۋ جابدىقتارىنا دەيىن؛ دۇنيە جۇزىنە كەڭ تارالعان جاڭا بۇيىمداردان ماتەريالى جاڭاشا كيىم - كەشەك، باس كيىمدەرگە دەيىن، كوپتەگەن حالىقتىق كاسىپورىن كاسىپ سالاسىنىڭ ”جەكە تۇرلەرىنىڭ اعا جۇلدەگەرى“ بولۋمەن بىرگە، جوقتان بارعا قادام تاستاۋدىڭ ەرجۇرەك ”قامال الۋشىلارى“ بولدى.

شاندۇڭ لينگۇڭ قۇرىلىس ماشينالارى شەكتى سەرىكتەستىگى − مەملەكەت دارەجەلى جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىن، تاياۋدا العا قويىلعان جوعارى دەڭگەيلى جاڭا ونىمدەر شەتەل بازارىنىڭ قارسى الۋىنا يە بولدى، ءوندىرىس سەحى شەتەلدەن تاپسىرىس بەرۋدى جەدەلدەتۋدە، قازۋ ماشيناسىنىڭ ءوندىرىلۋى شىلدەنىڭ ورتا شەنىنە دەيىن تياناقتانىپ بولدى.

”ءبىزدىڭ ونىمدەرىمىز 140 نەشە مەملەكەت پەن رايونعا ساتىلدى. الدىڭعى 5 ايدا سەرىكتەستىكتىڭ يمپورت - ەكسپورت جالپى قۇنى ءبىر ميلليارد 570 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %15 ارتتى“ دەدى شاندۇڭ لينگۇڭ قۇرىلىس ماشينالارى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ حالىقارالىق تيجارات - ساتۋ باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى جاڭ شۋاي.

سيفرلانۋعا قاراي بۇرىلىس جاساۋدى، زەردەلىلەنۋگە قاراي جوبالاۋدى ىلگەرىلەتىپ، اناعۇرلىم كوپ حالىقتىق كاسىپورىن ”جۇڭگو زەردەلى جاساۋىنىڭ“ دۇنيە جۇزىنە بەت الۋىن ىلگەرىلەتتى.

گۋاڭدۇڭ دۇڭگۋانداعى قۇلتەمىرگە قاتىستى كاسىپورىندار 7000 نان اسادى، ەكسپورت ونىمدەرى دانەكەرلەۋشى قۇلتەمىر، تاسىمالداۋشى قۇلتەمىر، قۇراستىرۋشى قۇلتەمىر سياقتىلاردى قامتيدى. ساناققا قاراعاندا، بيىل الدىڭعى 5 ايدا دۇڭگۋان قالاسىنىڭ ونەركاسىپ قۇلتەمىرىن ەكسپورت ەتۋ سوماسى 190 ميلليون يۋاننان اسىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %116.4 ارتقان.

سۇڭليڭ قۇلتەمىر (دۇڭگۋان) شەكتى سەرىكتەستىگى جىلجىمالى قۇلتەمىر جۇيەسىنىڭ شەشۋ جوباسىن ازىرلەپ بەردى، قازىر بۇكىل دۇنيە جۇزىندە 3000 نان استام قۇلتەمىر قولدانىس جوباسىن اتقاردى، بۇل حاۋىپسىزدىكتى شارلاۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى، زات اينالىمى سياقتى باعىتتاردى قامتيدى. سەرىكتەستىكتىڭ بازار باس باقىلاۋشىسى چىن پىڭ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ” ءبىزدىڭ قاريدارلارىمىز نەگىزىنەن سولتۇستىك امەريكادان، ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىنەن جانە ەۆروپادان كەلگەن، بيىل الدىڭعى 5 ايدا ەكسپورت تاپسىرىسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %50 شاماسىندا ارتىپ، ارتۋ جاعدايى ءالى دە جالعاسۋدا“.

كىشكەنەسى ەكى دوڭگەلەكتى ەلەكترلى ۆەلوسيپەد، ەلەكترلى كىشكەنە دوڭعالاقتى ۆەلوسيپەد سياقتىلاردان ۇلكەنى تەڭىز ونەركاسىبى جابدىقتارىنا، جەل ەلەكتر جابدىقتارىنا دەيىن، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ ەكسپورت ەتەتىن ونىمدەرىنىڭ ”جاسىلدىق“ مولشەرى دە ۇزدىكسىز ارتتى.

جيۋحاۋ سەرىكتەستىگى جياڭسۋدىڭ چاڭجوۋ زاۆودىندا بۇكىل دۇنيە جۇزىلىك زەرتتەۋ - اشۋ، ءوندىرۋ بازاسىن قۇردى، بۇل ءوندىرىس بازاسى ورتا ەسەپپەن 30 سەكۋندتا ءبىر ەلەكترلى كىشكەنە دوڭعالاقتى ۆەلوسيپەدتى ءوندىرىس جەلىسىنەن شىعاردى، ءار مينۋتتا سەرىكتەستىكتىڭ 8 ءونىمى بۇكىل دۇنيە جۇزىنە ساتىلادى، قازىر دۇنيە ءجۇزى بويىنشا زات شىعارۋ مولشەرى 14 ميلليوننان استى.

”جاسىل ءجۇرىس - تۇرىس ۇستانىمىنىڭ جەبەۋىندە، ەلەكترلى كىشكەنە دوڭعالاقتى ۆەلوسيپەد سياقتى ونىمدەر بۇكىل دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە ويىنشىقتان قاتىناس قۇرالىنا اينالدى“. نا - ىنبو (چاڭجوۋ) عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى جاساۋ زاۆودىنىڭ جاۋاپتىسى لي ميڭجيۋ بىلاي دەدى: ”بيىل الدىڭعى 5 ايدا سەرىكتەستىگىمىزدىڭ زات ەكسپورت سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %77.06 ارتتى“. نانجيڭ كەدەنىنىڭ ساناعىنا قاراعاندا، بيىل الدىڭعى 5 ايدا جياڭسۋ ولكەسى 3 ميلليارد 200 ميلليون يۋان ەلەكترلى موتوتسيكل جانە ۆەلوسيپەد ەكسپورت ەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %21.6 ارتقان.

يمپورتتى كەڭەيتىپ، جاڭا سۇرانىستى قاناعاتتاندىردى

جۇڭگو دۇنيە جۇزىندەگى ەكىنشى ءىرى زات يمپورت ەتەتىن ەل ورنىن ءۇرتىس 16 جىل ساقتادى.

ساپالى تاۋار يمپورتىن ىرىقتىلىقپەن كەڭەيتۋدە حالىقتىق كاسىپورىندار − ەلىمىزدىڭ تۇتىنۋ بۇيىمدارىن يمپورت ەتۋدەگى ماڭىزدى كۇش.

5 - ايدىڭ 28 - كۇنى كەشتە بانگلادەشتە وندىرىلگەن 3 توننا ماڭگو كەزەكشى ۇشاققا تيەلىپ، داككادان چاڭشا حۋاڭحۋا اۋەجايى وتكەلىنە جەتكىزىلدى، بۇل − ەلىمىزدىڭ بانگلادەشتىڭ ماڭگو جەمىسىن تۇڭعىش رەت يمپورت ەتۋى. يمپورت ەتۋشى حۋنان بابايلي جارنا تىزگىندەۋ توبى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگىنىڭ ۇنەمىلىك ىستەرگە جاۋاپتى ورىنباسار باس ديرەكتورى لو چي بىلاي دەپ تانىستىردى: ماڭگو ەل ىشىندەگى ەلەكتروندىق ساۋدا، ەرەن بازار جانە جاس، جاڭا ونىمدەردى تىزبەكتى ساتۋ ارنالارى ارقىلى ساتىلاتىن بولادى.

ەفيوپيا، كەنيا، ۆيەتنام، پەرۋ، يامايكا قاتارلى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇراتىن 25 مەملەكەتتىڭ كوفە بۇرشاعى ”كوفە مادەنيەتىمەن“ اتى ايگىلى شاڭحايدا توعىستى. شاڭحاي كەدەنىنىڭ ساناعىنا قاراعاندا، بيىل الدىڭعى 4 ايدا شاڭحاي شەكارا وتكەلىنەن يمپورت ەتىلگەن كوفە 2 ميلليارد 670 ميلليون يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %15.5 ارتقان.

بۇقارانىڭ اس ۇستەلىن مولايتۋمەن بىرگە، يمپورت ەتىلگەن تاۋارلار تۇتىنۋ كورىنىسىندە ۇزدىكسىز جاڭالىق جاراتتى. 5 - ايدا گۋاڭجوۋ قالاسىنىڭ پانيۇي رايونىنداعى چاڭلۇڭ سۋ ءۇستى سايران باقشاسىندا ەندى عانا قۇراستىرىلىپ بولعان 2 يمپورت سۋ ءۇستى كوڭىل اشۋ قۇرىلعىسى جۇرتتىڭ نازارىن اۋداردى.

گۋاڭجوۋ چاڭلۇڭ دەمالىس رايونىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى چىن ي بىلاي دەدى: گۋاڭجوۋ كەدەنىنە قاراستى پانيۇي كەدەنى ارناۋلى ادام ورنالاستىرىپ، وسى سەرىكتەستىكتىڭ يمپورت ەتىلگەن ساياحات قۇرىلعىلارىن دەرەۋ ىسكە قوسىپ بەردى، قازىر جابدىقتاردا سىناق رەتىندە تيجارات باستالىپ، ساياحاتشىلاردى ءتىپتى دە جاڭا، الۋان ءتۇرلى ويىنمەن قامدادى.

جەر - جەر حالىقتىق سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ دامىپ زورايۋىنا قولداۋ كورسەتۋدە ۇزدىكسىز كۇش سالدى. سىچۋان 2025 - جىلعى سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ ”100 كاسىپورىن جەتەكشى بولۋ . 1000 كاسىپورىننىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋ“ جەتىلدىرۋ قىزمەتىن باستاپ، سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ بازاردى كەڭەيتۋ جانە حاۋىپ - قاتەرگە توتەپ بەرۋ قابىلەتىن جوعارىلاتتى؛ جىجياڭ زات جەتكىزۋ بويىنشا دۇنيە جۇزىلىك كاسىپ سالاسى بەلدەۋىنەن تەڭىزگە شىعۋ جوسپارىن ىسكە قوسىپ، ءتىپتى دە كوپ سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ ”ماركالارىنىڭ تەڭىزگە شىعۋىنا، تاۋارلارىنىڭ بۇكىل دۇنيە جۇزىمەن تۇتاسۋىنا“ دەم بەردى؛ شاندۇڭ ”ون مىڭ كاسىپورىن دۇنيە جۇزىنە بەت الۋ، شاندۇڭ ساۋداسىن دۇنيە جۇزىمەن قاۋىشتىرۋ“ حالىقارالىق بازار اشۋ جوسپارىن اتقارىپ، كاسىپورىندارعا بار كۇشپەن قىزمەت وتەپ، بازاردى كەڭەيتتى، تاپسىرىستى ارتتىردى، ۇلەستى ورنىقتىردى.

”ونىمدەردىڭ تەڭىزگە شىعۋىنان“ ”ماركالاردىڭ تەڭىزگە شىعۋىنا“، ”مادەنيەتتىڭ تەڭىزگە شىعۋىنا“ جەدەل قادام تاستاعان حالىقتىق كاسىپورىندار عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جانە ماركا قۇرىلىسى تەبىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، سىرتقى ساۋدا دامۋىنىڭ تىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتتى.

(ديڭ چيشي جازۋعا قاتىناستى)

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى