ستيلدى تىڭعىلىقتى جاقسارتىپ، حالىق تۇرمىسىنا شىنايى يگىلىك جەتكىزدى (ورتالىقتىڭ سەگىز ءتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن قاجىماي - تالماي تياناقتاندىرۋ)

”جاڭا كوشە شىراعى جارىق ءارى كوركەم، كەشتە سىرتقا شىققاندا الاڭدامايتىن بولدىق!“ جاڭادان ورناتىلعان كوشە شىراقتارىن كورگەن سىچۋان ولكەسى پىڭشي اۋدانى چىچىڭ قالاشىعىنىڭ تۇرعىنى جاڭ حانىمنىڭ جۇزىنە كۇلكى ءۇيىرىلدى.

پىڭشي اۋدانى حالىق تۇرمىسىنداعى قيىن ماسەلەلەردى كەڭ كولەمدە جيناپ، 128 قاتىستى ارىز - ارماندى ءبىر جاقتى ەتتى، سونىمەن بىرگە، رەتتەۋ - تۇزەتۋ ەسەپ داپتەرىن جاساپ، جەدەل وزگەرتۋ تۇرىندەگى ماسەلەلەردى 5 كۇن ىشىندە ءبىتىرىپ بولۋدى، شەكتى مەرزىم ىشىندە رەتتەۋ - تۇزەتۋ تۇرىندەگى ماسەلەلەردى 3 اي ىشىندە ءبىتىرىپ بولۋدى ايقىندادى. بۇل كۇندە نەگىزگى قالا رايونىنداعى 6 نەگىزگى كوشە شىراعى وزگەرتىلىپ، 200 دەن استام كونە شاعىن رايونعا اۋلا شىراعى ورناتىلدى.

ورتالىقتىڭ سەگىز ءتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرۋ تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى جەر - جەر، ورىندار شىنايى ىسكە كىرىسىپ، ماسەلەلەردى تەكسەرىپ، شىنايى يگەرىپ، ناقتى ىستەپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدى ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولىپ، ستيل قۇرىلىسىنىڭ ونىمدىلىگىن حالىقتىڭ مۇڭ - مۇقتاجىن شەشۋدىڭ، حالىققا مەيىر باعىشتاۋدىڭ ءىس جۇزىندىك ارەكەتىنە شىنايى اينالدىردى.

جۇڭگو قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسى ورتالىقتىڭ شارلاۋدا اڭىس ەتكەن پىكىرلەرىمەن، جىلدىق دەموكراتيالىق تۇرمىس جيىنىندا ماسەلەلەردى تەكسەرىپ ورتاعا قويۋمەن ۇشتاستىرىپ، ماسەلە ءتىزىمىن جانە شوعىرلى رەتتەۋ - وڭاۋ ەسەپ داپتەرىن قالىپتاستىرىپ، پارتيا ستيلى، ۇيرەنۋ ستيلى، ۇستازدىق ءمورال، ۇستازدىق ستيل سياقتى 10 جاقتاعى كورنەكتى ماسەلەلەردى تەكسەرىپ ورتاعا قويىپ، 22 ءتۇرلى رەتتەۋ - تۇزەتۋ شاراسىن بەلگىلەپ، جاۋاپتى باسشى مەن جاۋاپتى ورىندى ايقىنداپ، تىڭعىلىقتى رەتتەپ - وڭادى.

جۇڭگو پوچتا امانات بانكەسى سالالانعان ماسەلەلەرگە باعىتتاي وتىرىپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋ شارالارىن ءبىر - بىرلەپ بەلگىلەپ، ماسەلەلەردى شىنايى شەشتى. سونىمەن بىرگە، كەڭ كولەمدە پىكىر، ۇسىنىس الىپ، بۇقارانىڭ باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلداپ، ىشكەرىلەي تەكسەرىپ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ شەشۋگە ءتيىستى كورنەكتى ماسەلەلەرىن ايقىنداپ، باعىتتامالى تۇردە زەرتتەپ شەشىپ، بۇقارانىڭ سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.

تاياۋدا جياڭشي ولكەسى جيۋجياڭ قالاسى ”تىزىمدىككە كىرگەن كاسىپورىنداردىڭ كادتى جايمالاپ تىركەۋدى باسقارۋ جۇيەسىن“ رەسمي ىسكە قوستى، تىزىمدىككە كىرگەن كاسىپورىنداردىڭ زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋى، تەكسەرۋ - زەرتتەۋى سياقتى الەۋمەتتىك قيمىلداردىڭ بارلىعىندا كادتى جايمالاپ تىركەۋگە الدىرۋ قاجەت. ۇيرەنۋ تاربيەسى كەزىندە جيۋجياڭ قالاسى «جيۋجياڭ قالاسىنىڭ كاسىپورىنداردىڭ الاڭسىز ءوندىرىس جۇرگىزىپ، الاڭسىز دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى ءبىرقانشا شاراسىن» بەلگىلەپ جانە اتقارىپ، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىردى.

چۇڭچيڭ جوعارى، جاڭا تەحنيكا رايونى پارتيا قىزمەت كوميتەتىنىڭ، باسقارۋ كوميتەتىنىڭ باسشىلىق القاسى مەن مۇشەلەرى 48 ماسەلەنى باستاماشىلدىقپەن تەكسەرىپ، ورتاعا قويىپ، ءار دارەجەلى باسشىلىق القالارىنىڭ ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى جيىنى 677 ماسەلەنى تەكسەرىپ ورتاعا قويۋىنا جەتەكشىلىك ەتتى. رايون دارەجەلى قىزمەت ارناۋلى توپتارى 12 ءتۇرلى شوعىرلى رەتتەۋ - وڭاۋعا نازار اۋدارىپ، ىستەلىپ بولعانىن تىزىمدىكتەن ءوشىرۋ، ءىستى تۇرگە ءبولىپ ىستەۋ تاسىلدەرى ارقىلى رەتتەۋ - تۇزەتۋدىڭ تياناقتانۋىن ىلگەرىلەتتى.

ورتالىقتىڭ سەگىز ءتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن تاباندىلىقپەن تياناقتاندىرۋدا جەر - جەر، ورىندار تاربيەنى اشىق ۇستاۋدى ۇيرەنۋ تاربيەسىنىڭ تەرەڭدەۋىن، ناقتىلانۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى جولى ەتىپ، قالىڭ پارتيالى كادرلار بۇقارالىق لۋشيانمەن جۇرۋگە تاباندى بولىپ، بۇقارانىڭ باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلدادى.

تاياۋدا شاندۇڭ ولكەسى جۋچىڭ قالالىق اكىمشىلىك قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنان قۋانىشتى اڭىس كەلدى: قالا تۇرعىنى جاۋ حانىمدى مازالاعان باسقا جەردە الەۋمەتتىك كۋالاندىرۋ قيىن بولۋ ماسەلەسى شەشىلىپتى. جۋچىڭ قالاسى بۇقارا سەزىنە الاتىن ”شەشۋشى ۇساق ىستەرگە“ قاداعالاي نازار اۋدارىپ، جۇمىس باسىندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ، پارتيا ستيلىن، ۇكىمەت ستيلىن باقىلاۋ ارناۋلى لەنياسى سياقتى ارنالار ارقىلى وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، قاتىناس سياقتى سالالارداعى پىكىر - ۇسىنىستاردى كەڭىنەن جينادى. قاتىستى تاراۋلار شوعىرلى جونگە سالۋ ەسەپ داپتەرىن ىرىقتىلىقپەن قابىلداپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتتەرى ارقىلى رەتتەۋ - تۇزەتۋدى مىقتى يگەرىپ، حالىقتىڭ سەنىمىنە يە بولدى.

”ۇلكەن ىستەر مەن كىشى - گىرىم ىستەر بولسىن، ءبىر - بىرلەپ كەڭەسىپ شەشىپ وتىردىق، كوپشىلىكتىڭ الەۋمەتتىك اۋماقتى جونگە سالۋعا قاتىناسۋ ىنتاسى ءتىپتى دە كۇشەيدى، ءادىس - امالدارى دا كوبەيدى!“ جياڭسۋ ولكەسى سۋچيان قالاسى سۋيۇي رايونى ياڭحۋا قالاشىعى جيانحى الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى ”قارت ۇيەڭكى“ كەڭەس جينالىسى قازىر كورشى - قولاڭنىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن بولدى.

ۇيرەنۋ تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى سۋچيان قالاسى پارتيالى كادرلاردى نەگىزگى ساتىداعى بۇقارامەن بىرگە وتىرىپ، باس اۋىرتقان ىستەردى بىرگە اقىلداسۋعا ۇيىمداستىرىپ، جەتەكشىلىك ەتىپ، ناقتى ىستەۋ ارقىلى حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاسادى. سۋيۇي رايونى قالاشىق، قىستاق ىستەرىن كەڭەسۋ تۇعىرىن كەڭ كولەمدە قۇرىپ، 80 نەن استام پىكىر - ۇسىنىس تاپسىرىپ الدى. سىياڭ اۋدانى قىزمەتتەگى پارتيا مۇشەلەرىن شاعىن رايونعا بارىپ تىزىمدەلۋگە ۇيىمداستىرىپ، قايشىلىقتى جاراستىرۋ، قارتتارعا كومەكتەسۋ، وقۋعا دەم بەرۋ سياقتى پارتيا مۇشەلەرىنىڭ ۇزدىك قوسىنىن قۇرىپ، جولدىڭ توزۋى سياقتى 258 ماسەلەنى شەشۋدى ىلگەرىلەتتى. سىحۇڭ اۋدانى ”ياچەيكا شاعىن اۋماققا كىرۋ، پارتيا مۇشەلەرى سالاۋاتىن ايگىلەۋ“ ارەكەتىن ورىستەتىپ، ”بۇقارا تاپسىرىس بەرۋ، پارتيا مۇشەلەرى تاپسىرىستى قابىلداۋ“ ۇلگىسىمەن تۇرعىنداردىڭ 1200 دەن استام ”شاعىن تىلەگىن“ جۇزەگە اسىرۋىنا كومەكتەستى.

”جول جاعدايى ناشار، ءجۇرىس - تۇرىسىمىز قولايسىز، قىستاق جولىن جوندەۋگە بولا ما، جوق پا؟“ 5 - ايدىڭ ورتا شەنىندە حۋنان ولكەسى چىنجوۋ قالالىق ءتارتىپ تەكسەرۋ كوميتەتى، باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى انرىن اۋدانى يۇڭلىجياڭ قالاشىعى يۇيلاڭ قىستاعىندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە قىستاق تۇرعىندارى وسى تالاپتى العا قويدى. قاتىستى تاراۋلار دەرەۋ ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، جوندەۋ جوسپارىن جاسادى.

چىنجوۋ قالاسى پارتيالى كادرلاردى باقشا رايوندارىنا، اۋىل - قىستاققا، الەۋمەتتىك اۋماقتارعا بارىپ، كاسىپ سالاسى جۇمىسشىلارى، جەدەل جەتكىزۋشىلەر سياقتى قاۋىممەن ىشكەرىلەي اڭگىمەلەسۋگە ۇيىمداستىرىپ، 1959 ۇسىنىس - پىكىر جينادى، ”جيناۋ - تۇجىرىمداۋ - رەتتەۋ - وڭاۋ“ جابىق مەحانيزمىن ورناتىپ، بۇقارانىڭ شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ءزارۋ ماسەلەلەرىنىڭ ءونىمدى شەشىلۋىنە كەپىلدىك ەتتى.

انحۇي ولكەسى حۋاڭشان قالاسى كەڭ كولەمدە پىكىر الۋ، بۇقاراعا شىن ىقىلاسپەن قىزمەت وتەۋ سياقتى جاقتاردان اشىق تاربيە جۇرگىزۋدى مىقتى يگەردى. 12345 حالىق تۇرمىسى ارناۋلى لەنياسى، شاعىن ۇقىقتان ويداعىداي پايدالانۋداعى ”باقىلاۋدىڭ قولايلى تۇتاسۋى“ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى بۇكىل قالاداعى اۋدان، باسقارما دارەجەلىدەن جوعارى باسشى كادرلار 811 پىكىر - ۇسىنىس جيناپ، تىزىمدىككە ەنگىزىپ، تۇيىق اينالىممەن تياناقتاندىرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ جانە كەمەلدەندىرىپ، 649 ماسەلەنى جەدەل تۇزەتتى.

حيلۇڭجياڭ ولكەسىنىڭ ۇلكەن ھينگان رايونى اشىق تاربيەگە تاباندى بولىپ، ”تۇيىندە تۇرىپ، بولەككە كىرۋ“، ”قالا رايونىن جاياۋ ارالاۋ“ سياقتى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ قىزمەت ءادىسىن جولعا قويىپ، باسشى كادرلاردى تۇرعىندار شاعىن اۋماعى، اكىمشىلىك ىستەر زالى، قاتىناس الاڭ - پۋنكتتەرى سياقتى جەرلەرگە بارىپ، ورتا تازالىعى، تەرەزەلىك قىزمەت وتەۋ سياقتى جاعدايلاردى ناق مايداندا تەكسەرۋگە ۇيىمداستىرىپ، قوعام جاعدايىن، حالىق رايىن ۇعىستى. وسى بارىستا جول بەتىنىڭ ءبۇلىنۋى، بەتالدى قۇرىلىس سالۋ، كوگالدى ءبۇلدىرۋ سياقتى 350 دەن استام ماسەلەنى شەشتى.

تيانجين قالاسى نانكاي رايونى ”شاتتىق اتويشىسى“ امالياتتىق دانەكەرىنە سۇيەنىپ، ”بۇقارانىڭ ’ۇساق ىستەرىن‘ ويداعىداي جۇرگىزۋ“ قيمىلىن ورىستەتتى، پارتيالى كادرلار الەۋمەتتىك اۋماقتارعا، كوشەلەرگە بارىپ، تالاپ - تىلەك تىڭداپ، بۇقارانىڭ ىرگەسىندەگى ىستەردى بىلگەن زامان دەرەۋ تۇزەتىپ، حالىق تۇرمىسى ماسەلەسىنە جەدەل ءۇن قوستى.

گانسۋ ولكەسى لانجوۋ قالاسى ”ءتورتتى نەگىزگى ساتىعا جەتكىزۋ“ ءتۇزىمىن تياناقتاندىرىپ، نازاردى جۇمىستاندىرۋ، تۇرعىن ءۇي، وقۋ - اعارتۋ سياقتى حالىق تۇرمىسىنداعى قولامتالى تۇيىندەرگە شوعىرلاندىرىپ، ماسەلەلەردەن قامال الۋ ەسەپ داپتەرىن جاساپ، تىزىمدىك فورماسىندا باسقارۋدى، نىسانعا اينالدىرىپ ىلگەرىلەتۋدى جولعا قويىپ، بۇقارانىڭ ءتول مۇددەسىنە ساياتىن 902 ماسەلەنى شوعىرلى شەشتى.

قالادان اۋىل - قىستاققا دەيىن، كاسىپورىننان الەۋمەتتىك اۋماققا دەيىن، جەر - جەر، ورىندار شىنداپ كىرىسىپ رەتتەۋ - تۇزەتۋ تەبىنى، دەن قويا سۇيىسپەنشىلىكپەن قىزمەت وتەۋ ىنتاسى ارقىلى ورتالىقتىڭ سەگىز ءتۇرلى بەلگىلەمەسى رۋحىنىڭ نەگىزگى ساتىدا تامىر تارتۋىن ىلگەرىلەتىپ، بۇقاراعا ستيل قۇرىلىسى الا كەلگەن جاڭا وزگەرىستەردى سەزىندىردى.

(«حالىق گازەتىنىڭ» تىلشىلەرى ۋ چۋچي، شىن جىلين، فاڭ يۋان، گۇڭ شياڭجۋان، حان شين، ليۋ شين - ۋ، جاۋ شۋايجيە، لي جۇنجيە، حى جاۋيۇي)

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى