نيڭشيا ەگىنشىلىكپەن دەن قويا شۇعىلدانىپ، ەرەكشەلىككە يە ابزال كاسىپ سالاسىن زورايتتى (ەرلىكپەن العا ۇمتىلىپ، ”14 - بەسجىلدىق“ شايقاستىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ)

شىعىس نيڭشيانىڭ قۇبا تۇزىندە كومىردەن مۇناي الۋ الىپ قوندىرعىسى اسقاق بوي سوزىپ تۇر، قۇبىرلار، مۇنارالار ”ونەركاسىپ ورمانىنا“ ۇقسايدى.

”كومىردى ’تازا سىعىپ الدىق‘، ءبىر توننا كومىردىڭ قۇنى 7 ەسە ارتادى!“ مەملەكەتتىك ەنەرگيا توبى نيڭشيا كومىر كاسىبى كومىردەن ماي ايىرۋ بولىمشە زاۆودىنىڭ ورىنباسار باس ينجەنەرى لي دىڭتۇڭ مەڭگەرگىش ەكراندى جەڭىل ءتۇرتىپ ەدى، ءبىر توپ ساندى مالىمەت كورىنە كەتتى − بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى كولەمى ەڭ ۇلكەن وسى كومىردى جانامالاي سۇيىلتۋ نىسانى ءار كۇنى 60 مىڭ توننا كومىردى اۆياتسيالىق جانار ماي، جوعارى دەڭگەيدەگى مايلاۋ مايى سياقتى جوعارى قوسىمشا قۇندى ونىمگە اينالدىرادى.

وزگەشە جاعراپيالىق ورتا مەن بايلىق ارتىقشىلىعىن تياناق ەتكەن نيڭشيا حۇيزۋ اۆتونوميالى رايونى ەرەكشەلەندىرىلگەن، پارىقتاندىرىلعان كاسىپ سالاسىن دامىتۋ جولىن تۇراقتاندىرىپ، ەرەكشە باسىمدىققا يە كاسىپ سالاسى شوعىرىن كۇش سالا جەتىلدىرىپ، وزىندىك باسىمدىقتى ايگىلەيتىن، ءبىرشاما كۇشتى باسەكەلىك قۋاتقا يە وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن كۇش سالا قالىپتاستىردى.

2024 - جىلى 6 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ نيڭشيادا قىزمەت تەكسەرگەندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”نيڭشيانىڭ وسى زامانعى كومىر حيميا ونەركاسىبى مەن جاڭا ماتەريال كاسىپ سالاسىن، جەل ەلەكترى، فوتوۆولت، سۋتەگى ەنەرگياسى سياقتى تازا ەنەرگيا كاسىپ سالاسىن، ءجۇزىم شارابى، الاقات سياقتى ەرەكشە كاسىپ سالالارىن قۇنتتاي ىستەپ، ءۇرتىس دامىتۋ كەرەك“.

ەرەكشەلىككە يە ابزال كاسىپ سالالارىن دامىتۋدى نەگىزگى قامال الۋ باعىتى ەتكەن نيڭشيا ەرەكشەلىككە يە ابزال كاسىپ سالالارىن جوعارى ساپالى دامىتۋدىڭ 3 جىلدىق ارەكەت جوسپارىن ىسكە قوسىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگى، كاسىپ سالاسى بازاسى، كاسىپ سالاسى باقشاسى رايونى، كاسىپ سالاسى شوعىرى سىندى 4 ۇلكەن دارەجەسىن جوعارىلاتۋ ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ نەگىزىن اناعۇرلىم بەكەمدەدى.

ۇقىپتىلىقپەن ىستەپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋعا جەتەكشىلىك ەتتى.

نيڭشيانىڭ ەگىن، ورمان شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسىندا كىشكەنتاي الاقات سان الۋان ونىمگە اينالدى.

”بۇل − الاقات مايى، ءبىر توننا الاقات جاس جەمىسىنەن 2.4 كيلوگرام الاقات مايىن عانا الۋعا بولادى، ءبىراق قۇنى نەشە ون ەسە ارتتى“. مەملەكەتتىك الاقات ينجەنەرياسى تەحنيكاسىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ باس مامانى ساۋ يوۋلۇڭ ءبىر تۇتىكشە سۇيىقتىقتى قولىنا الىپ: ”ءدارى سۇيىقتىعىنان بەت جاپسىرماسىنا دەيىن، ءبىز 120 نەشە ءتۇرلى ءونىم شىعارىپ، الاقاتتى ’جىڭداپ ساتۋدان گرامداپ ساتۋعا‘ دەيىنگى كاسىپ سالالانۋ جولىنا تۇستىك“ دەدى.

وسى زامانعى كومىر حيميا ونەركاسىبى، تازا ەنەرگيا، ەرەكشەلىككە يە ەگىن، مال شارۋاشىلىعى سياقتى كاسىپ سالالارىنىڭ دامۋ قاجەتىنە نازار اۋدارعان نيڭشيا عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ مەن كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن ىشكەرىلەي توعىستىرۋدى جەبەدى. شىعىس،ن باتىس بولەكتىڭ عىلىم - تەحنيكا سەلبەستىگىن كۇشەيتۋ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق جاراتۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ سياقتى جولدار جونىندە ىزدەنىس جاساۋ ارقىلى اكىمشىلىك، ءوندىرىس، وقىتۋ، زەرتتەۋ، پايدالانۋ جاعىندا بىرلەسىپ قامال الۋدى كۇشەيتتى. تاياۋداعى 3 جىلدا نيڭشيانىڭ تۇتاس قوعامدىق زەرتتەۋ - اشۋ قاراجاتى ۇسىنىلىمى جىلىنا ورتا ەسەپپەن %12.8 ارتىپ، كاسىپورىنداردىڭ زەرتتەۋ - اشۋ قاراجاتى سالىستىرماسى %80 تەن استى.

شىنحۋانيڭ كومىر توبى كومىردەن ماي ايىرۋ كاتاليزاتورى تەحنيكاسىنان قامال الىپ، ءار توننا مايدىڭ سۋ سارىپ ەتۋ مولشەرىن %30 تومەندەتتى؛ تيانديبىننيۋ توبى ەل ىشىندەگى ەڭ ۇلكەن زەردەلىلەنگەن قۇدىق بۇرعىلاۋ ماشيناسىن ءساتتى زەرتتەپ جاساپ، ۇلكەن ديامەترلى تەرەڭ قۇدىق بۇرعىلاۋ جابدىعىن ەلىمىزدە ءوندىرۋدى جۇزەگە اسىردى؛ الاقاتتىڭ تولىق گەن گرۋپپاسىن ولشەۋ جۇمىسىن ورىنداپ، كۇرىش، ءبيداي سياقتى سورتتاردىڭ جاڭالانۋىن جۇزەگە اسىردى... ەرەكشە باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋدان قامال الۋ شايقاسىن كۇش سالا ويداعىداي جۇرگىزگەن نيڭشيا عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ ”شەشۋشى اينىمالى شاماسىن“ جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ”ەڭ ۇلكەن ارتۋ مولشەرىنە“ اينالدىردى.

”بيىل نيڭشيا 100 تۇردەن استام ماڭىزدى تەحنيكادان قامال الىپ، 500 تۇردەن استام عىلىم - تەحنيكا تابىسىن كادەگە جاراتىپ، كومىر، مۇناي، تابيعي گاز، حيميا ونەركاسىبىن ۇشتاستىرۋ، جوعارى يقۋاتتى مەتال ماتەريالدارىن جىنتىكتەي جاسىل مانەرلەۋ، الاقاتتى اشۋ، جوعارى قۇندى ەتىپ مانەرلەۋ سياقتى جاقتارداعى شەشۋشى تەحنيكادا قامال الۋعا قۇلشىنادى“ دەدى نيڭشيا حۇيزۋ اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، مەڭگەرمە باستىعى ۋاڭ ۋەي.

ۇزدىكسىز دامىپ، اناعۇرلىم كوپ ”جاسىلدىق مولشەرىمەن“ ساپانى جوعارىلاتتى.

حىلان تاۋىنىڭ شىعىس باۋرايىندا ءجۇزىم باقشاسى ۇشى - قيىرسىز سوزىلىپ جاتىر.

10 نەشە جىلدىڭ الدىندا بۇل ارا يەن دالا بولاتىن. جىحۇي يۋانشى شاراپحاناسىنىڭ باس ديرەكتورى يۋان يۋان تەرەڭ اسەرمەن بىلاي دەدى: ”ءبىز 5 ميلليون توننا كەسەك شاعىل كوشىرىپ، 8000 مۋ جەرگە ءجۇزىم ەكتىك، قازىر ءار مۋ جەردىڭ ءونىم قۇنى 10 مىڭ يۋاننان استى“.

نيڭشيادا 400 مىڭ مۋلىق كەن رايونى، قايراڭ ءجۇزىم ەگۋ بازاسىنا اينالىپ، تامشىلاتىپ سۋارۋ تەحنيكاسىنىڭ ارقاسىندا جىلىنا 15 ميلليون توننا سۋ ۇنەمدەلىپ، سۋ، توپىراقتىڭ شايىلۋ كولەمى %60 ازايدى.

بۇل − نيڭشيانىڭ ەكولوگيانى الدىمەن ەسكەرۋ، جاسىل دامۋ جولىمەن جۇرۋگە تاباندى بولعاندىعىنىڭ ىقشام كورىنىسى. ەرەكشەلىككە يە ابزال كاسىپ سالالارىنىڭ جاسىلدانۋعا قاراي بەت الۋىن بار كۇشپەن ىلگەرىلەتكەن نيڭشيا ەنەرگيا كاسىبىنىڭ جاسىل، تومەن كومىرتەكتى تيپكە بۇرىلىس جاساۋىنىڭ 3 جىلدىق ارەكەتىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، جاڭاشا ەنەرگيا جۇيەسىن جەدەل قۇرىپ، جاسىل، تومەن كومىرتەكتى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى اتقارۋ پىكىرىن شىعارىپ، ەرەكشەلىككە يە ابزال كاسىپ سالاسى جاسىل ەلەكتر باقشا رايونى قۇرىلىسى جوباسىن باسىپ تاراتىپ، بايلىق، ەنەرگيا ابزالدىعىن باسەكە مەن دامۋ ابزالدىعىنا تەز ارادا اينالدىردى.

نيڭدۇڭ بازاسى ءار جىلى 24 ميلليون توننا جاراقسىز سۋدى جيناپ الىپ پايدالانادى، وسى زامانعى كومىر حيميا ونەركاسىبىنىڭ تازا ەنەرگيادان پايدالانۋ سالىستىرماسى بيىل %50 كە كوتەرىلەدى، فوتوۆولتتىق تاقتامەن ەلەكتر شىعارۋ، تاقتا استىندا قۇمدى تىزگىندەۋ سىندى ”ءبىر جەردى ەكى جاقتان پايدالانۋ“ ۇلگىسىمەن جىلىنا 10 مىڭ مۋدان استام قۇمدى القاپ تۇراقتاندىرىلادى... نيڭشيا حۇيزۋ اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ - رەفورما كوميتەتى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، مەڭگەرۋشى ۋاڭ حان - ۋ مىنالاردى ءبىلدىردى: ”ەكونوميكالىق ونىمدىلىكتىڭ، ەكولوگيالىق ونىمدىلىكتىڭ تەرەڭدەي توعىسۋىن بۇلجىماستان ىلگەرىلەتىپ، نيڭشيانىڭ ەرەكشە باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىنىڭ دامۋ نەگىزىن مىقتاپ قورعايمىز“.

ۇزدىكسىز كۇش سالىپ، ۇزاق ۋاقىت ۇلەس قوسىقان نيڭشيانىڭ ەرەكشەلىككە، ابزالدىققا يە كاسىپ سالاسى جاندانا ءتۇستى. اۆتونوميالى رايون بويىنشا وزىق فوتوۆولت، جوعارى دەڭگەيلى جابدىق سياقتى 10 ميلليارد يۋاندىق كاسىپ سالاسى تىزبەگى جانە جاڭاشا ماتەريال، وسى زامانعى حيميا ونەركاسىبى سياقتى 100 ميلليارد يۋاندىق كاسىپ سالاسى شوعىرى قۇرىلىپ، كاسىپورىندار شوعىرلانعان، كاسىپ سالاسى شوعىرى دامىعان ەكولوگيالىق شەڭبەر جەدەل قالىپتاستى.

نيڭشيا حۇيزۋ اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ شۋجيى لي ي - فەي مىنانى ءبىلدىردى: ”باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى ءسوزىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرعان نيڭشيا وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن جەدەل ورناتىپ، ەرەكشەلىككە، ابزالدىققا يە كاسىپ سالاسىن ۇلعايتىپ، كۇشەيتىپ، ساپالىلاندىرىپ، ’100 ميلليارد، 10 ميلليارد، ميلليارد يۋاندىق باقشا رايونىن، كاسىپورىندى، نىساندى تۇلعالاپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي جاڭاشا وندىرگىش كۇشتى جەتىلدىرەمىز“.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى