- ورتالىق
- ەل ءىشى
- شينجياڭ
- حالىقارا
مادەنيەت
ارناۋلى تاقىرىپ
توپقان قىستاعى: جاراسىمدىلىق جىرىن شىرقادى
2016.10.25 10:10 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى
توپقان قىستاعى − ونسۋ اۋدانى توپقان باسقارۋ رايونىنداعى از ۇلتتار مەن حانزۋلار ارالاس قونىستانعان، اتى الىس - جۋىققا تانىمال جاراسىمدى قىستاق، اۋقاتتى قىستاق. «قىستاعىمىزدا 89 وتباسى بار، 20 نەشە جىلدان بەرى مۇندا اماندىققا قاتىستى ەشبىر وقيعا تۋىلعان جوق، قىستاق تۇرعىندارى ىنتىماقتى، قارايلاسىمدى، ولار ءبىر ءۇيدىڭ ادامىنداي ەرەكشە تاتۋ»، − دەيدى قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى تۇرسىن اكىم، بۇل ونىڭ ەڭ ۇلكەن ماقتانىشى.
تاپتىرماس سەرىكتەر سەنىمگە يە بولدى
توپقان قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى تۇرسىن اكىم مەن قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جاۋ زۇنسونىڭ باسشىلىق القادا بىرگە جۇرگەنىنە 20 نەشە جىل بولىپتى، قىستاق تۇرعىندارى ولاردى «تاپتىرماس سەرىكتەر» دەپ اتايدى ەكەن.
42 جاستاعى تۇرسىن توپقان قىستاعىندا تۋىپ - وسكەن، ول 1995 - جىلدان بەرى قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولىپ كەلەدى.
17 جاس كەزىندە تۇرسىننىڭ اكەسى ناۋقاستان قايتىس بولادى. ءدال وراق كەزى بولعاندىقتان، مول ءونىم الامىز دەپ ءۇمىت كۇتىپ وتىرعان 10 نەشە مۋداعى ءبيدايى ورىلماي قالعان تۇرسىننىڭ شەشەسى نە ىستەرىن بىلمەي زار ەڭىرەيدى. وسى كەزدە قىستاقتاعى جاڭ جۇڭدى وراعىن الىپ، ولاردىڭ ءبيداي اتىزىنا بارىپ، 3 كۇن قاۋىرت قيمىلداپ، ءبيدايىن ورىپ بەرەدى. «مەن بۇل ءىستى ەشقاشان ۇمىتقان ەمەسپىن. ول كەزدە جاڭ جۇڭدىمەن ونشالىق تانىس تا ەمەس ەدىك، ءبىر - ءبىرىمىزدىڭ ءتىلىمىزدى دە بىلە بەرمەيتىنبىز، قول يشاراتىمەن، ىمداسىپ سويلەسەتىنبىز»، − دەيدى تۇرسىن. سونان كەيىن ونىڭ ۇيىنە حانزۋ تۇرعىندار ۇدايى كومەكتەسىپ تۇراتىن بولىپتى، كەيبىرى وزدەرى ەككەن كوكونىسىن اكەپ بەرەدى ەكەن، «ۇساق - تۇيەك ىستەر سياقتى كورىنگەنىمەن، بۇدان ءبىزدىڭ وتباسىمىز از ۇلت پەن حانزۋدىڭ ءبىر وتباسىنداي بەرەكەلى سۇيىسپەنشىلىگى مەن مەيىرىن سەزىندى». وسى ىستەردەن كەيىن، ول قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ىنتىماقتى تاتۋلىعىن جەبەۋگە، جاراسىمدى دامۋعا دەگەن بەكىمى مەن سەنىمىن نىعايتا ءتۇسىپتى.
1994 - جىلى 36 جاستاعى جاۋ زۇنسو حىنانداعى اۋىلىنان توپقان قىستاعىنا كەلگەن كەزدە، جانىندا سوقىر تيىنى جوق ەكەن، ۇيعۇرشا بىلمەيتىن، ونىڭ ۇستىنە اۋدارماشى بولاتىن تانىسى دا جوق ول، قىستاق تۇرعىندارىمەن قارىم - قاتىناسىن جاقىنداتۋ ءۇشىن، ولاردىڭ جۇمىسىن ءوز كورىپ ىستەيدى، كىمنىڭ ۇيىندە بىتپەي جاتقان شارۋا بولسا، بارىپ كومەكتەسەدى؛ بىرەۋ ءۇي سالامىن دەسە، كومەكتەسۋگە جەتىپ بارادى... سويتە ءجۇرىپ، جۇرتتىڭ بارىمەن تانىسىپ، ارالاسىپ كەتەدى. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قولداپ - قۋاتتاۋىندا، جاۋ زۇنسو توپقان قىستاعىنان ءۇي سالىپ، نوپوسىن تىركەتەدى.
ءوندىرىستى دامىتۋ جونىندەگى ءادىس - امالى كوپ، ويعا العانىن ىستەۋگە باتىل، تاباندىلىقپەن ىستەۋگە پەيىل ەڭبەكقور جاۋ زۇنسو 1995 - جىلى توپقان قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىلىگىنە سايلانىپ، تۇرسىنمەن سەرىك بولدى، ءسويتىپ، ەكەۋى بىرگە 20 نەشە جىل قىزمەت ىستەدى.
«تاپتىرماس سەرىكتەردىڭ» سونشاما جىل جۇبىن جازباي، قاباق شىتىسپاي ءوتۋى نە ءۇشىن؟ ەكەۋىنىڭ قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تولىق قۇپتاۋىنا يە بولۋىنا نە سەبەپ؟ «قىستاق تۇرعىندارى بىزگە سەنەدى، سوندىقتان ءبىز ءتىپتى دە قۇلشىنىپ، جۇرتشىلىقتى باستاپ دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعامعا جەتۋىمىز كەرەك. بارلىعىمىز بىلەك بىرىكتىرە بىلگەندە، ءبىر - بىرىمىزگە كومەكتەسە بىلگەندە عانا بىرگە اۋقاتتانا الامىز»، − دەيدى جاۋ زۇنسو، بىلتىر قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ادام باسىندىق جىلدىق ورتاشا تابىسى 15 مىڭ 200 يۋانعا جەتىپ، اقسۋ ايماعى بويىنشا الدىڭعى قاتارعا شىعىپتى.
ءبىر - بىرىنە كومەكتەسىپ، ورتاق اۋقاتتانۋعا ۇمتىلدى
بيىل 26 - تامىز سەبەزگىلەپ جاۋىن جاۋىپ تۇر. جان سەرىگى شى جۇنجيەنىڭ جاس جاڭعاقتى ۇزەتىندىگىنەن حابار تاپقاننان قىستاق تۇرعىنى تۇنياز مامەت شى جۇنجيەنىڭ جاڭعاق باعىنا ەرتە كەلدى. «قازىرشە مەنىڭ كوپ جۇمىسىم بولماعاندىقتان كومەكتەسۋگە كەلدىم». تۇنياز جەڭىن ءتۇرىپ، اتىزدىڭ قىرىندا جاتقان قالتانى الا سالىپ، قاربالاس جۇمىسقا كىرىسىپ كەتتى.
كىشكەنتايىنان تارتىپ بىرگە وسكەن تۇنياز بەن شى جۇنجيە ۇزاق بارىس - كەلىس بارىسىندا ارالارىندا قويۋ سۇيىسپەنشىلىك ورناعان ەدى. تۇنياز: جۋىق جىلداردان بەرى قىستاعىمىز شارۋالاردىڭ شارۋاشىلىق قۇرىلىمىن رەتتەۋىنە جەتەكشىلىك ەتىپ، جەمىس ورمان شارۋاشىلىعىن دامىتتى. سونىمەن مەن دە ءوزىمنىڭ 20 نەشە مۋ جەرىمە جاڭعاق پەن شىلان ەكپەكشى بولدىم، ءبىراق سول كەزدە قولدىڭ قىسقالىعى كۇرمەۋگە كەلمەي تۇرعان ەدى. مۇنان حابارلى بولعان شى جۇنجيە ماعان 10 مىڭ يۋان اقشا اكەلىپ بەردى، - دەيدى.
تۇنياز: قازىر ءوز جەرىمە قاراۋدان سىرت، كورشىم جاۋ حۇڭجۇننىڭ بالىق كولشىگىندە جۇمىس ىستەپ، ايىنا 2800 يۋان ەڭبەكاقى الامىن. بيىل جىل سوڭىنا دەيىن قارىزىمدى تولىق قايتارىپ بولامىن، - دەيدى.
توپقان قىستاعىندا بىردە - ءبىر بوس ادام، تيتتەي دە بوس جەر جوق، تۇرعىندار كىم ەڭبەكقور، كىم وتباسىنىڭ تۇرمىسىن بارىنشا وڭايدى دەگەنگە ەرەكشە دەن قويادى ەكەن.
توپقان قىستاعىنىڭ سۋ - توپىراق بايلىعى تاماشا ەكەن، بۇرىن بۇرىننان كەلە جاتقان ءوندىرىس فورماسىمەن كۇرىش ەككەنىمەن ءونىم مولشەرى ارتپاي قويىپتى. قىستاق تۇرعىنى ارشيدىن: يۋان يۇڭ كەلگەننەن كەيىن بىزگە ەگىمشىلىك تەحنيكاسىن ۇيرەتىپ، مۋ باسىندىق ءونىم مولشەرىن 400 كيلوگرامنان 700 نەشە كيلوگرامعا جوعارىلاتتى، سونىمەن كىرىسىمىز دە كوپ ارتتى، - دەيدى.
يۋان يۇڭ چۇڭچيڭنىڭ تۋماسى، ول بۇرىن ۇزاق ۋاقىت كۇرىش ەككەندىكتەن، كۇرىشتى باعىپ - باپتاۋ تاجىريبەسى مول ەدى. ول توپقان قىستاعىنا كەلگەننەن كەيىن، قىستاق تۇرعىندارىنا ءوز قولىمەن ۇلگى - ونەگە كورسەتىپ، كۇرىش ەگۋ تەحنيكاسىن ۇيرەتىپ، جەتەكشىلىك ەتتى.
ادامدار اراسىنداعى سەنىمدىلىك پەن كومەك الما - كەزەك اۋىسىپ تۇرادى. يۋان يۇڭ: مەن 1995 - جىلى توپقان قىستاعىنا العاش كەلگەن كەزىمدە قىستاق تۇرعىندارى ەرەكشە ىقىلاس تانىتىپ، كوپ كومەك جاساعان بولاتىن. سول كەزدە ءۇي سالاتىن اقشام جەتپەي قالعاندا ارشيدىن ماعان قۇم - شاعىلدى ءبىر تيىن اقشا الماي 50 نەشە دۇركىن تاسىپ ءتۇسىرىپ بەرگەن بولاتىن. بۇل ءىستى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇمىتقان ەمەسپىن، - دەيدى.
ارالاستىق قويۋلاعان سايىن، كوڭىل دە جاقىندايدى
10 نەشە جىلدان بەرى بىرگە جاساسۋ ارقىلى قىستاقتاعىلار مەيلى قۇربان ايت نەمەسە كوكتەم مەرەكەسى بولسىن، ءوزارا ايتشىلاپ، ءوزارا شاعانشىلاۋدى؛ قىستاقتا مەيلى كىمنىڭ وتباسىندا توي بولسىن، شاقىرتپاي - اق بارىپ قۇتتىقتاۋدى؛ كىمنىڭ جەمىس - جيدەگى، كوكونىسى پىسقان بولسا، ايتقىزباي - اق بارىپ كومەكتەسۋدى؛ كىم قيىنشىلىققا تاپ بولسا، كوپشىلىك جابىلا كومەك كورسەتۋدى؛ كىم وزىق ەگىمشىلىك تەحنيكاسىن ۇيرەنسە، سودان ىرىقتى تۇردە ۇيرەنۋدى ادەتتەرىنە اينالدىرعان...
توپقان قىستاعىنداعى ۇيعۇرلاردىڭ ءبارى حانزۋشا سويلەي بىلەدى، قىستاقتاعى حانزۋلاردىڭ دا ۇيعۇرشادان حابارى بار. ەگىس جۇمىسىنان قايتقاندا ءوز شامالارىنشا اڭگىمەلەسىپ بارا جاتقان حانزۋ، ۇيعۇر قىستاق تۇرعىندارىن كەز كەلگەن جەردەن جولىقتىرۋعا بولادى.
«قىستاق تۇرعىندارى توتەنشە تاتۋ، حانزۋ ءتىلىن مەن جاۋ زۇنسودان ۇيرەندىم، كوپشىلىك ءبىر نيەتپەن سەلبەسىپ، بىلەك بىرىكتىرەر بولسا، كۇش - قۋاتىمىز ارينە ارتا تۇسەدى»، - دەدى تۇرسۇن ەركىن حىناندىقتاردىڭ اكسەنتىندە.
توپقان قىستاعىنداعى حانزۋ تۇرعىنداردىڭ كوبى الدىڭعى عاسىردىڭ 80 - جىلدارىنىڭ سوڭىندا حۋنان، حىنان، سىچۋان، گانسۋ سياقتى جەرلەردەن كوشىپ كەلگەن. ماحمۇت سىمايىل جەتىك حانزۋ تىلمەن: حانزۋ ءتىلىن جاڭ شۋجوۋدان ۇيرەنگەم، ءبىز كورشىمىز، جۇمىستى ۇنەمى بىرگە ىستەيمىز، مەن وعان ۇيعۇر ءتىلىن، ول ماعان حانزۋ ءتىلىن ۇيرەتەدى، قازىر ەكى شاڭىراقتاعىلار توتەنشە تاتۋ - ءتاتتى وتەدى، - دەدى.
توپقان قىستاعىندا 1240 مۋ ەگىستىك جەر بار، قىستاقتاعى حانزۋ، ۇيعۇر تۇرعىنداردىڭ ءوزارا اۋىس - كۇيىس جاساۋىنا، ءوزارا ۇيرەنۋىنە، بىرگە دامىپ، بىرگە اۋقاتتانۋىنا قولايلى بولۋ ءۇشىن، قىستاق ەگىستىك جەردى بولگەندە حانزۋلار مەن ۇيعۇرلاردى ارالاستىرىپ ءبولدى، سونىڭ ارقاسىندا اۋىس - كۇيىس، قارىم - قاتىناس جاساۋ ورايىنا يە بولىپ، سول بارىستا كوپشىلىك ءوزارا كومەكتەسىپ، ءبىر - بىرىنەن ۇيرەندى، ارالاستىق قويۋلاعان سايىن، كوڭىل دە جاقىنداي تۇسەدى ەكەن.
«قىستاقتاعى 89 وتباسىنداعى قىستاق تۇرعىندارى ۇلتقا بولىنبەيدى، كوپشىلىك ءوزارا كومەكتەسىپ، اۋقاتتانۋعا بىرگە ۇمتىلادى»، - دەدى جاۋ زۇنسو.
كەلۋ قاينارى: شينجياڭ گازەتى
جاۋاپتى رەداكتورى : مانەپ ەربول ۇلى
وقىرمان نازارىنا
نازار سالا كەتەرسىز
- 1.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قاتىستى زاڭ-ەرەجەلەرىنە بويسىنىپ، توراپتا ءمورالدى بولىڭىز، ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز سەبەبىنەن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي تۋىنداعان زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىڭىز ارقالايسىز.
2.
قالام اتىڭىز بەن جازعان لەبىزىڭىزدى باسقارۋدىڭ بارلىق ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان.
3. حالىق تورابىنىڭ ءسىزدىڭ حالىق تورابىنىڭ لەبىز جازۋ بەتىنە جازعان لەبىزىڭىزدى توراپ ىشىندە كوشىرۋ نەمەسە لەبىزىڭىزدەن سيتات كەلتىرۋ ۇقىعى بار.
4.
ەگەر باسقارۋ جاعىنا پىكىرىڭىز بولسا، لەبىز جازۋ بەتىنىڭ باسقارۋشىسىنا نەمەسە حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ توراپ ورتالىعىنا اڭىس ەتىڭىز.
تەلەفون: 67 /65368365-010 حات ساندىعى: kazakh@peopledaily.com.cn
بۇل بەتتىڭ مەنشىك ۇقىعى حالىق تورابىنا ءتان، كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى
Copyright © 1997-2012 by www.people.com.cn. all rights reserved
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات تورابى 
بۇل حابارعا باعاڭىز
لەبىز جازۋ
